Былыр Кураҕаччылаах үрэх үрдүгэр Олдьу Куурайдаах диэн ыаллар олорбуттар. Дьиэ баһылыга икки тус-туһунан дьонтон оҥон ылан олордон кэбиспит курдук, улаханнаах кыра, сырдыктаах хараҥа, олдьу-солдьу көрбүт алаа харахтааҕын иһин Олдьу Куурай диэн ааттаммыта үһү. Мааппа диэн ойохтооҕун, 20-тигэр чугаһаан эрэр Тыла Суох диэн ааттаах иитиэх уоллааҕын (дьиҥинэн, саҥарара үһү эрээри, киһи истибэт былдьыры тыллааҕа үһү) кэпсииллэрэ. Улахан, бэйэлэрин төрөппүт уоллара ол кэмҥэ дьону батыһан Бодойбо бириискэлэригэр илэчиискэлии сылдьыбыт. Ити, бука, өрөбөлүүссүйэ сылларын арыый иннигэр эбитэ буолуо. Дьэ, бу Куурайдаах уонча төбө сүөһүлээх, чугаһынан дьон-сэргэ олохсуйбатах түҥкэтэх үрэҕин дугуйданан, булдунан-балыгынан эбинэн, туохтара да тутахсыйбакка быр-бааччы олорбуттар.
Биирдэ күһүн Бокуруоп саҕана Куурай сарсыарда дьиэтиттэн тахсан баран, кыбыытын айаҕар биир сылгы кэлэн турарын көрөн улаханнык соһуйбут. Соһуйумуна, чугаһынан ханнык да ыал суох, дьиэ сүөһүтэ мэнээктээбэт түҥ тыатыгар олорор дьон буоллахтара. Интэриэһиргээн чугаһаан кэлэн көрбүтэ, ол кэлбит сылгы да сылгыттан атын дьүһүннээх-таһаалаах сүөһү буолан биэрбит. Ол курдук, хаһан да сэлэнэн көрбөтөх, лаҕыыр буола иилистибит сиринэн сыһыллар кутуруктаах, сиэллээх, ханан да атын өҥ кыттыспатах мыылай маҥан өҥнөөх, дьэҥкир туйахтаах, олус кырдьаҕас атыыр эбит. Кырдьа сатаан, бэл, хараҕа кытта чокуруос буола туртайбыт. Кыбыы айаҕар тохтубут оту хомуйан сии сылдьар сылгы, төһө да олус кырдьаҕаһын иһин, Куурайга балай эмэ куҥнаах-тастаах буолан көстүбүт. Аны туран, бу сылгыга ханан да быа-туһах сыста сылдьыбыт сибикитэ биллибэт үһү. Куурай атыыр хантан кэлбит буолуон сөбүн таайа сатаан чочумча турбахтаан баран, сэрэххэ диэн, кыбыы таһынааҕы дал аанын аһан иһирдьэ үүрэн киллэрэн хаайан кэбиспит.
Ол күн Куурай, куобахха айаларын көрө таарыйа, атыыр кэлбит суолун хайан көрөргө быһаарыммыт. Кини олоҕуттан үс көс соҕуруу баар Туойдаах ыалларын диэкиттэн кэлбит буоллаҕына, хаһаайыттарыгар биллэрэр санааламмыт. Онтон атын ыал да чугаһынан суох. Куурай чараас хаарынан сылгы суолун күн аҥаара батыспыт. Атыыр адьас түҥ арҕааттан кэлбит эбит. Ханна да тохтообокко-аараабакка, бугуйбакка, күөл мууһа, иһирик тыа диэн тумнубакка, ыппыт охтуу тус илини эрэ тутуһар дьикти сүөһү буолан биэрбит. “Чахчы ыраахтан иһэр сылгы эбит, бука, ыраах Күүлэлээх дьонун киэнэ буоллаҕа... Сүтэн-оһон да хааллаҕына, ким ону ирдэһэн булуой”, — диэн улаҕалаах санаа Куурай төбөтүгэр кылам гыммыт.
Дьиэлээх тойон дьиэтигэр кэлбитин атыыр иҥэрсийэн көрсүбүт. Дэлби бугуһуйбут дьүһүнүттэн, дал иһин үлтү чээччэйбит, тэпсибит суолуттан сылыктаатахха, көҥүлүн күөмчүлээбиттэрин улаханнык сөбүлээбэтэх чинчилээх. “Салгыы барыахтаахпын туттугут, ыксаан иһэбин” диирдии туттар-хаптар үһү. Киэһэ дьиэлээхтэр сүбэлэһэн баран, сылгыны өлөрөн сииргэ быһаарыммыттар. Сылгылара түүнү быһа утуппакка кистии хоммут...
...Ороһустуба чугаһыгар Куурайдаахха дьоро киэһэ үүммүт. Өйүөтүн-ыһыгын, утуйар таҥаһын салаасканан соспут ыалдьыт тиийэн кэлбит. Ыраах үрэх баһыгар олорор дьоҥҥо сыл баһыгар-атаҕар ыалдьыт охсуллан ааһара улахан үөрүү буоллаҕа. Онуоха эбии, дьиэлээхтэр табыллыахтарын быатыгар, ыалдьыттара бэрт элбэх кэпсээннээх-ипсээннээх, үрүҥ ыраахтааҕыттан саҕалаан, улуус-нэһилиэк сонунугар тиийэ бэрт элбэҕи билэр оҕонньор буолан биэрбит. Куурайдаах, биллэн турар, ыалдьыты баалларынан-суохтарынан маанылаабыттар. Эр дьон түүн ортотугар диэри оһох иннигэр хамсаларын туора уобан олорон уруккуну-хойуккуну барытын ыатарбыттар. Ыалдьыттара, эбиитин, утуйуон иннигэр тойук туойан сэргэхсиппит.
Сарсыарда хоноһо оҕонньордоро сирэйэ-хараҕа дэлби сууллан, дьэбин уоһан, иин буорун курдук иҥнэстэн уһуктубут. Бэҕэһээ киэһэ бэркэ көнньүөрэн олорон өссө икки хонон барыах буолбут бэйэтэ, сарсыарда чэйдии охсоот бара сатыыр мачайыгар түспүт. Тугу да саҥарбата үһү. Ыалдьыт таҥнан тахсаары туран “кэпсээбит киһи дуу, суох дуу?” диэбиттии дэлби тээтэҥнээн-тэпсэҥнээн баран, бэргэһэтин устан, олоро түһэн тугу түһээбитин кэпсээн барбыт:
— Улахан хара аньыыны оҥорон олорор ыаллар эбиккит. Бөлүүн түһээтэхпинэ, ытыкка дабатыллыбыт үүт кэрэ атыыр сылгы кэлэ сырытта. Аҥаар эҥээрэ барыта кыа хаан. Иэһин иэс курдук ылсаары-бэрсээри балаҕаҥҥытын чуҥнаан сылдьыбыта хаһыс да ыйа буолбут. Тыла-өһө бэрт кытаанах, кэпсээнэ-ипсээнэ бэрт хаҕыс. Тоҕус сылы супту Күн Дьөһөгөй маанылаах оҕото, үрдүк мэндэл халлааны дабайар ытык сылгы аатыраммын утары сирэйдээх, уулаах харахтаах уон тарбаҕын утары ууммакка, быаны-туһаҕы билбэккэ мааныга-далбарга сылдьыбыт кэмнэрдээҕим. Кэмим-кэрдииһим кэлэн, сиэрим-силигим ситэн, анаан айыллыбыт сирбэр төттөрү көтөөрү сыал-сорук оҥостон Дайар Хайаҕа айаннаан испиппин бу кэбилээтилэр. Муҥар, кыайан туппаккалар, айыы сүөһүтүгэр холооно суох холустук, тоҥ анньыынан үөрбэлээн, кыа хааҥҥа сөтүөлэтэн өлөрдүлэр. Ол аньыыларыгар-хараларыгар быйылгы хаары төлө түспэт, мүччү көппөт дьылҕалаах дьон олороллор. Ону ол курдук өйдөөтүннэр, — диэн илдьиттээтэ. Ааранан мин эмиэ хабылынным, бэҕэһээ киэһэ билбэккэ кини этин сиэспит буруйбар, “ордон хаалбыт олоххор искинэн таарымталанан эрэй бөҕөтүн эрэйдэниэҥ” диэн саанна. Дьиҥинэн, ол мин туох буруйдаах буолуомуй. Хараҥа аньыылаах дьон кыраммыт ыыспатыгар киирэммин ол эһиэхэ анаммыкка хаптардаҕым?
Хоноһо оҕонньор барарыгар Куурайдаах оһохторун холумтаныгар үстэ силлээн, кыраан ботугураан баран тахсан барбыт. Сотору салааскатын соһон кыыкырдаппытынан хаары оймоон барар тыаһа хоочугуруу турбут.
Бу кыһыныгар, кырдьык, Куурайдар эстибиттэрэ үһү. Оҕонньордоох эмээхсин истэринэн таарымталанан өлбүттэрин кэннэ, кулун тутар ыйга тыла суох уоллара Туойдаахха олорор Сахааччыктаах диэн ыаллар тастарыгар тиийэн хаарга охтон сытарын булбуттар. Илиитин-атаҕын үлүтэн, сыккырыыр тыына эрэ хаалбыт киһи өлөөрү сытан маны кэпсээбит. Оттон Олдьу Куурай Бодойбоҕо барбыт уола кэлин ханна тиийбитин, киһи-хара буолбутун дуу, суоҕун дуу ким да билбэт, дойдутугар букатын төннүбэтэҕэ үһү.
Урут истибит номоҕун тиэртэ Дьэллик Дьэкиим.
