Регистрациялата илик буоллаххына, мантан саас балыктыы тиийэн баран, көҥүлэ суох тэрилинэн балыктаабытыҥ иһин 2000 – 5000 солкуобайга ыстарааптаныаххын сөп. Ити – сокуон ирдэбилэ.
Бу күннэргэ социальнай ситимҥэ булчуттар-балыксыттар бөлөхтөрө оргуйан олорор. Бары “аны куйуурбутун саа курдук регистрациялатар буолбут үһүбүт, балыктаан бүттэхпит” диэн айманаллар. Үөхсээччи хара баһаам, “сөп” диэччи – суоҕун тэҥэ.
Тоҕо уонна хаһааҥҥыттан оннук буолбутун, регистрациялатар буоллахха, учуокка ханна тиийэн туруорулларын, ол суох буоллаҕына, туох миэрэҕэ тардыллыахха сөбүн туһунан Росрыболовство Саха сиринээҕи салаатын иниспиэктэрдэрин кытта кэпсэттибит. Таарыйа үлэлэрин-хамнастарын туһунан сурастыбыт.
БАЛЫК ХАРЫСТАБЫЛА
Росрыболовство Илин-Сибиирдээҕи управлениетын Балык харыстабылыгар оройуоннар икки ардыларынааҕы оперативнай отделын судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ Игорь Алексеев.
– Игорь, бастатан туран, үлэҥ туһунан кылгастык кэпсээ эрэ. Эн отделыҥ тугунан дьарыктанар?
– Илин-Сибиирдээҕи управление иһинэн хас даҕаны отдел үлэлиир: Арктикатааҕы, Бырамыысыланнай, Киин уонна Оперативнай. Биһиги, оперативнай отдел үлэһиттэрэ, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн балык харыстабылын эйгэтигэр бэрээдэги, сокуону-быраабыланы кэһии тахсыбатын көрөбүт-хонтуруоллуубут диэххэ сөп. Ол иһигэр балыксыттар, бултуур тэрил-тээбирин докумуонун, айылҕаҕа хоромньуну таһаарыыны, күҥҥэ төһө балыгы туталларын, о.д.а. көрөбүт-истэбит. Онон Сахабыт сирин устун, ордук хоту улуустарга, элбэхтик айанныыбыт, кэлэбит-барабыт.
– Ол аата, аҥаардас балыктааһын сокуонун-быраабылатын эрэ буолбакка, айылҕа харыстыбалын эмиэ хонтуруоллуур буоллаххыт?
– Оннук, сөпкө бэлиэтээтиҥ. Балыгы таһынан, судургутук эттэххэ, балыксыттар айылҕаны киртитэллэрин-суоҕун эмиэ кыраҕатык кэтиибит.
– Оттон балыктыыр путевканы биэрэҕит дуо?
– Биэрэн.
КУЙУУР РЕГИСТРАЦИЯТА
– Бастатан туран, куйууру былыр-былыргыттан саха дьонун үрүҥ тыынын өллөйдөөбүт төрүт дьарык, өбүгэбит үгэһин, култууратын быстыспат сорҕотун курдук көрүөххэ сөп. Иккиһинэн, саас дөйө тоҥон турар күөлгэ ойбон алларан, муус анныгар салгын киллэрэн, балыгы быыһыыр, күөл экологиятын тупсарар тэрээһин курдук ылыныахха сөп. Үсүһүнэн, куйуур туспа ирдэбиллээх, сокуонунан хонтуруолланар балыктыыр ньыма. Куйуур быраабылата туох ирдэбиллээҕий?
– Төһө даҕаны куйуур саха төрүт үгэһэ буолбутун иһин, “төрүт үгэспит, эһэлэрбит-аҕаларбыт көҥүл бултаан кэлбиттэрэ” дии-дии, хонтуруола суох балыктыыр көҥүллэммэт буоллаҕа. Ол сиэр да быһыытынан сыыһа. Онон аныгы кэмҥэ дьүөрэлээн, куйуур туспа ирдэбиллээх. Холобур, куйуур син биир илим, муҥха курдук балыктыыр тэрил буоларынан, булгуччу регистрацияланыахтаах, докумуоннаах буолуохтаах. Ити уруккуттан баар быраабыла.
– Ханна регистрациялатыахтаахпытый?
– Росрыболовство Илин-Сибиирдээҕи управлениетыгар регистрациялыыбыт. Оттон сайабылыанньатын “Госуслуги” портал нөҥүө тутабыт. Хардата номнуо үс күнүнэн кэлэр.
– Сайабылыанньаны арыый сиһилии быһаар эрэ.
– Куйууру докумуоннатар сайабылыанньа син биир эр дьон саа көҥүлүн ыларга ыытар сайабылыанньаларыгар майгынныыр. Онон саалаах-сэптээх дьон судургутук оҥорторуохтара, уустугу көрсүөхтэрэ суоҕа диэн эрэнэбин. Көрдүүр строкаҕа “Регистрация сетных орудий лова” диэн суруйаллар уонна графалары көрөн, салгыы толороллор. Онно барыта киһи өйдүүрүн курдук суруллар, ыйыллар. Куйуур регистрацияны аастаҕына, эмиэ сааҕа курдук лиссиэнсийэ бэриллэр.
– Биир киһиэхэ хас куйуур көҥүллэнэрий? Уһунугар, хараҕар, куойатын иитигэр туох ирдэбиллээҕий?
– Биир киһиэхэ уон саа көҥүллэнэр буоллаҕына, куйуур – биир эрэ. Ирдэбилин туһунан эттэххэ, балыктааһын быраабылатыгар (347-с №-дээх бирикээс) сурулларынан, куойатын иитэ 50 сантымыатыртан улахана суох, оттон хараҕа 2,5 сантымыатыртан кырата суох буолуохтаах. Маҥкытыгар (уга) туспа ирдэбил суох. Ону киһи уҥуоҕуттан, күөл дириҥиттэн көрөн бэйэтэ оҥостор буоллаҕа.
– Ханнык, хайдах күөлгэ куйуурдуур көҥүллэнэрий? Сорох күөл “водоохранная зона” диэн бэлиэлээх буолааччы.
– Өрүһү кытта силбэһэ сытар, сиэнинэн, үрэҕинэн быһаччы силбэһэр күөллэргэ куйуурдуур көҥүллэммэт.
– Сыыспат буоллахпына, кыһыҥҥы балык кэмигэр күөл, үрэх үрдүгэр массыынанан сүүрдэн киирэрим көҥүллэммэт быһыылаах этэ. Эһиги ол быраабыланы эмиэ хонтуруоллуур буолуохтааххыт?
– Биллэн турар, ууга (мууска) тиэхиньикэнэн киирэр көҥүллэммэт. Биһиги эриэйдэ кэмигэр балыксыттар ол быраабыланы тутуһалларын эмиэ кыраҕатык кэтиибит. Массыына (тиэхиньикэ) булгуччу кытылга хаалыахтаах.
БЫҺЫТ ЭМИЭ БЭЛИЭТЭНИЭХТЭЭХ
– Кыһыҥҥы балыгы ахтыбычча, сыалыһары таарыйыах. Сыалыһары биһиги дьоммут үксүгэр туулаан ылаллар. Сороҕор тууну үрүйэни-үрэҕи, өрүһү быһыттаан түһэрэллэр. Быһыттыыр көҥүллэнэр дуо?
– Быһыттыыр бобуллубат эрээри, чопчу миэстэлэрдээх уонна син биир илим-муҥха, куйуур курдук Росрыболовство Илин-Сибиирдээҕи управлениетыгар регистрацияламмыт буолуохтаах. Сайабылыанньатын эмиэ “Госуслуги” портал нөҥүө ыытыахха сөп.
Бары билэрбит курдук, быһыты биир эрэ күҥҥэ анаан оҥорботтор. Үрэҕи-үрүйэни быһыттаан баран, тууну кырата икки-үс хоннороллор. Инньэ гынар түгэҥҥэ, быһыт таһыгар эбэтэр бэйэтигэр бу быһыт дьиҥ таһымнаахтык регистрацияны ааспытын туоһулаан, лиссиэнсийэтин куопуйалаан ыйаан хаалларыахха наада.
ЫСТАРААБА ХАҺЫЙ?
Росрыболовство Илин-Сибиирдээҕи управлениетын Балык харыстабылыгар оройуоннар икки ардыларынааҕы оперативнай отделын ыстаарсай судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ Дьулус Кузьмин.
– Мууска тиэхиньикэнэн киирэр түгэммэр ыстарааба хас буоларый? Массыынабын былдьыыгыт дуо?
– Оннук түгэҥҥэ туох да былдьаммат. Ол эрээри, өскөтүн киһи ити курдук быраабыланы кэһэн бастакытын түбэспит буоллаҕына, биһиги сэрэтии биэриэхпитин сөп. Оттон иккиһин эбэтэр хасыһын да түбэһэр, быраабыланы кэһэрин тохтоппот буоллаҕына, административнай дьыала тэриллэн, сыыспат буоллахпына, чааһынай дьон 3000 – 5000 солкуобай, оттон юридическай сирэйдэр 10 000 – 30 000 солкуобай ыстарааптаныахтарын сөп.
– Оттон көҥүлэ суох куйаардаах киһини харытыттан харбаатаххытына ыстарааба хас буоларый?
– Куйуурдуу турар киһини көрүстэхпитинэ биһиги, бастатан туран, куйуура Росрыболовствоҕа анал бэрээдэгинэн көҥүл ылбытын дуу, суоҕун дуу көрөбүт. Ити кэннэ балыктаабыт буоллаҕына, балыгын ахсаанын ааҕабыт. Холобур, биир киһи биир сууккаҕа 250 собону тутара көҥүллэнэр. Онтон элбиэ суохтаах. Элбээтэ да, биирдии балык иһин эбии ыстараап суруллар.
Бэлиэтээн эттэххэ, куйуур лиссиэнсийэтигэр киһи хаартыската суох буолар. Ол иһин киһи балыктыы барар түгэнигэр, бэйэтин туоһулуур хаартыскалаах атын докумуоннаах буолуохтаах (пааспар, массыына ыытар быраап). Көҥүлэ суох куйуур иһин 2000 – 5000 солкуобай ыстарааптаныахха сөп.
– Ыстараабы төлөөбүтүн кэннэ, куйуурун төннөрөҕүт дуо?
– Төннөрөбүт.
– Ким эрэ “ээ, икки тыһыынчаны төлөөбөккөбүн” диэн баран, сарсыныгар эмиэ киирэн иккиһин куйуурдаан түбэстин? Оччоҕо накаастабыла улаатар дуо?
– Биллэн турар, оннук түгэҥҥэ өссө кытаанах миэрэҕэ тардыллыан сөп. Миэрэ икки көрүҥнээх. Ол курдук, дьыаланы биһиги бэйэбит көрөн постановление таһаарыахпытын сөп эбэтэр ирдэбиллээх (иск) буоллаҕына, дьыаланы суукка ыытабыт. Дьыала суукка тиийдэҕинэ, куйууру хаһаайыныгар төннөрөрү-суоҕу суут быһаарар. Өскөтүн суут төннөрбөт уурааҕы таһаардаҕына, куйуур биһиэхэ төттөрү кэлэр, биһиги ону Росимуществоҕа утаарабыт. Кинилэр суох гыныы аагын оҥороллор.
Альберт КАПРЫНОВ.
Хаартыска: inyakutia.ru
Сэҥээриилэр