Саҥа дьыл бырааһынньыктара, тоҕо эбитэ буолла, мэлдьи туох эрэ быһылааннаах буолар. Куһаҕанын эттэххэ, биир үксүн баһаар, тоҥуу-хатыы диэбит курдук буолааччы. Бу сырыыга киһи үөйбэтэх өттүттэн быһыы-майгы таҕыста. Түүҥҥү кулуупка кимэ-туга биллибэт хара тириилээх стриптизер саха дьахталларын куйаар ситимин омсолоох дьоруойдара гыммыта бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕанна. Куһаҕан сурах-садьык үчүгэй сонуннааҕар түргэнник тарҕанар. Бөлөхтөн бөлөххө быраҕыллан, барахсаттар эриэн ыт элэгэр кубулуйаахтаатылар. Дьэ, бу маннык быһыыны-майгыны хайдах даҕаны таах хаалларар табыллыбат курдук. Түүҥҥү олох сатарыйыытын саралыы тардар уолдьаста.
Түүҥҥү түлүрбэхтэр түктэри көстүүлэрэ
Маннык содур быһыыны-майгыны тас дойду киинэлэригэр эрэ көрөр буоларбыт. 90-с сыллартан Арҕаа дойдулар “култууралара” биһиги дойдубутугар хаардыы хааман киирбитэ. Ыччаппытын ытарчалыы хам ылбыта, сорох оҕолорбутун огдолуппута. Содур киинэ, норкуотук курдугунан сутуйа, сүһүрдэ сатаан баран, ааһа баран, аны бэлиэр саха дьахталларын “иирдэн” эрэллэр эбит. Олорбуппут сыччах, бэйэлээх бэйэбит дойдубутугар маннык дьүһүлэнэ сылдьаллара, онно иэримэ дьиэни уйалыахтаах, оҕолоругар холобур буолуохтаах кэрэ аҥаардарбыт киирэн биэрбиттэрэ көрүөххэ сүөргү. Бу дьахталлар ким эрэ оҕолоро, балтылара, эдьиийдэрэ, ийэлэрэ, ойохторо, эбэлэрэ буолуо дии. Бу кэннэ чугас дьоннорун, оҕолорун, сиэннэрин хайдах утары көрөллөр?! Түүҥҥү кулуупка, уопсай көргө-нарга, күлүүгэ-салыыга оҕустаран, баҕар, алҕас сыанаҕа баар буолан хаалбыттарын да иһин, туох буолан тэбис-тэҥҥэ имиллэҥнэһиэххэ сөбүй?! Туораттан бэйэлэрин көрөн, сирэйдэрэ төһө кытарбыта буолуой?! Бу устуу тарҕанаатын кытта, куйаар ситимигэр үөхсүү, үөҕүү, сирэй-харах анньыы тиһиллэн барбытын кэннэ, сорох дьахталлар өссө тылга тииһэ олороллоро киһини хомотор. Куһаҕантан киһи да күлэр, барахсаттар эмиэ “сыгынньах эр киһи стриптиһин көрөн “сынньанар” бырааптаахтарын” туһунан эппиттэр. Ама да сынньаммыттарын иһин, наһаа итинник бэйэлэрин дьоһуннарын, чиэстэрин сүтэриэхтэригэр диэри өйдөрүн сүүйтэрбэттэр буоллаҕа. Бэл, орто саастаах дьахтар, бүтүн сүүһүнэн киһи көрөн турдаҕына(!) хаалсыбатах. Бу видео тарҕаммытын кэннэ, баҕар, тардыныахтара диэбитиҥ, пахай, сорох дьахталларбыт өссө өрө барбыттар. Биир итинтэн атын видеоҕа эмиэ итирдэр утахтаах түүҥҥү кулууп көстөр. Онно орто саастаах саха дьахтара эрэйдээх (!), итирэн баран, кус сыгынньах дьүһүлэнэ сылдьара көстөр. Хата, били стриптизер көстүбэт. Киһи, аҥаардас көрөрүттэн да кыбыстан, сиргэ тимириэх курдук.
Ама да буолбутун иһин, хайа киһи маннык түктэри быһыыны көрөн, “сөп” диэҕэй?! Куйаар ситимигэр ыҥырыа уйатын тоҕо тарпыт курдук айдаан буолла. Сөп буоллаҕа... Дьон кыыһырыахтарын кыыһыраллар. Баҕар, ким эрэ көр-нар курдук күлэрэ-үөрэрэ буолуо эрээри... Киһи күлбэт дьыалата, доҕоттоор, ону умнумуохха наада.
Сатаан “сынньаммаппыт” быһыылаах...
Уопсайынан, куораппыт түүҥҥү олоҕо “оргуйан” олорор эбит. Итинник итирдэр утахтаах түүҥҥү кулууптар тобус-толорулар. Онно ийэ буолуохтаах эдэркээн кыргыттарбыт, пиибэ иһэ-иһэ, араас омук дьонун кытары суксураһалларын бары даҕаны истэ сылдьар буолуохтааххыт. “Үс Түмсүүлэр” маннык түүҥҥү кулууптары кэрийэ сылдьан содур олохтоох кыргыттары хомуйталыыллар диэн баара. Ол кэннэ хас да сыл буолла.
Аны саастаах дьон сынньанар “ностальжиларыгар” ыал эһэлэрэ, эбэлэрэ, ийэлэрэ-аҕалара итирэн баран кэбилэнэллэрин көрүөххүт этэ. Ону барытын туора омук дьоно төлөпүөннэригэр уста-уста, күлэ-сала тураллара олус да кыһыылаах-абалаах. Аны уолаттарбыт түүҥҥү кулуупка тиийэн итирэ-итирэ охсуһаллара суох. Уопсайынан, туох да диэбит иһин, сахалар “барахсаттар” сатаан сынньаммаппыт быһыылаах.
Ким эрэ харчылаһаары ол-бу көлүөнэнэн көрсүһүүлэри, көрү-нары тэрийэллэр. Маннык саарбах “тэрээһиннэр” эмиэ туох да үтүөнэн, үчүгэйинэн түмүктэммэттэрэ сэрэйиллэр. Сири-буору аннынан иһиттэххэ, итинник көрсүһүүлэргэ стриптизеру ыҥырбыттар, онно ити саастаах дьахтар тахсан “үҥкүүлэспит” дииллэр. Баҕар, атын кэмҥэ буолуо, сылдьыбыт суох. Өссө бу видео тарҕаммытынан эрэ биллэхпит. Манан буоллаҕына, биллибэтинэн-көстүбэтинэн куораппыт дьоно маннык түүҥҥү олоххо төбөлөрүн оройдорунан түһэн, чачайа-чачайа төһө тимирэн эрээхтииллэрэ биллибэт.
Сыччах эдэр дьоҥҥо, ыччакка содур олоҕу тарҕатан, көҕүлээн, онон байар-тайар эрэ суотугар “үлэлиир” кулууптар бааллар. Дьэ, бу манныктарга олоххо саҥардыы үктэнэн эрэр эдэркээн кыргыттарбыт, уолаттарбыт көрү-нары батыһан тиийэллэр, үксүлэрэ аһыы утаҕы киэр анньыбаттар. Пиибэ туһуттан охсуһаллар, “тэллэх буолаллар”, күлүүгэ-элэккэ бараллар. Кинилэринэн саха омугун туһунан бөрүкүтэ суох өйдөбүл үөскүүрэ өйдөнөр.
Уопсайынан, “Дьахталлар түмсүүлэрэ”, “Арассыыйа ийэлэрэ” диэн тэрилтэлэр сыл баһыгар атаҕар сийиэс, мунньах тэрийэллэр. “Оттон маннык содур олохтоох дьахталларга туох эмэ иитэр-үөрэтэр, өйдөтөр үлэни ыытарга үлэлэһэллэр дуо?” диэн ыйытыах баар этэ. Дьиҥэ, олох сатарыйыыта хас куорат, улуус, дэриэбинэ аайы баар. Төһөлөөх аһыы утахха умса түспүт дьахталлар араас притону кэрийэн “көр-нар” олоххо олороллоро буолуой, оҕолоро тыыннаах тулаайаҕын киэбинэн приюттарга, ыалларга төһөлөөх иитиллэллэрин ким билиэй?! Бэл, мааны дьахталларбыт маннык мөкү көстүү дьоруойа буола сырыттахтарына. Бу кэннэ кэлэр көлүөнэ ыччаппыт хайдах буолар?!
Таах хаалларар табыллыбат!
Бассаабынан “Үс Түмсүүлэр”, үөһээ бүлүүлэр, уопсастыбанньыктар, блогердар өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар, Ил Түмэн дьокутааттарыгар, Дьокуускай куорат мээригэр туһаайан эппиттэрин булгуччы аахпыт, истибит буолуохтааххыт. Сөпкө туруорсаллар, маннык быһыыны таах хаалларар сатаммат.
“Сатас” түмсүү салайааччыта Иннокентий МАКАРОВ санаатын этэр:
– Кэнники кэмҥэ саха дьонун-сэргэтин өйүгэр-санаатыгар батан киирбэт туора-маары хамсаныылар буолуталаатылар. Мин иһиттэхпинэ үксүгэр саха дьахталларын, кыргыттарын буруйдуур тыллар-өстөр бааллар. Дьиҥ төрдө-төбөтө туохха сытарый?! Саха эр киһитин, ыал аҕа баһылыгын, уопсастыбаннас буруйа эмиэ баар. Дьиэ кэргэҥҥэ иитии-үөрэтии оруола намтаабытыттан, саха төрүт култууратын оскуолаҕа үөрэппэттэн, итэҕэлбит күүһэ сүппүтүттэн, киһи сиэрин-майгытын ситэ өйдөөбөтүттэн тахсар буоллаҕа.
Шоу-биисинэс дэнэр эйгэ тэрилтэлэрэ бу киһини ыҥыран аҕаланнар саха сиэригэр баппат хамсаныылаах “көрү-нары” тоҕу тартылар. Дьон уйулҕатын хамсатар, күө-дьаа буолуулаах, арыгы иһиилээх, үөрбүтэ-көппүтэ аатыран бас-баттах барыы буолбут. Түүҥҥү сынньалаҥы, арыгы иһиилээх көрү-нары өрө тутар тэрилтэлэри дьарыйар уонна хонтуруоллуур тэрилтэлэр баар буолуохтаахтар дии саныыбын. Моральнай-психологическай өттүн, сөптөөх дуу, сөбө суох дуу, барар дуу, барбат дуу диэн өйдөбүллэр баар буолуохтаахтар. Маныаха кинилэри кытары улахан министиэристибэлэр, хонтуруоллуур уорганнар үлэлэһиэхтээхтэр. Баһа-атаҕа суох бас баттах барыы күн-түүн элбээн иһэр. Ол иһин, дьокутааттарбыт эмиэ үлэлэһиэхтээхтэр, көрөр-истэр, уодьуганныыр сокуоннары оҥоруохтаахтар. Онно олоҕуран тэнийиэхтээх эбэтэр тэнийиэ суохтаахтары бопсор уураахтар баар буолуохтаахтар. Куораппытыгар түүҥҥү кулууптар, үҥкүү-битии дьиэлэрэ үрдэ суох үлэлии тураллар. Кимтэн да, туохтан да тутулуга суох. Бу алдьатыылаах тэрилтэлэр сиэрэ суох баралларын биһиги бэйэбит тохтоппотохпутуна, ким да тохтоппот. Олохтоохтор, уопсастыбаннас кыһаммат буоллаҕына, тугу барытын таҥнары аҕалан кутуохтара, аан дойду араас сидьиҥ, содур бөҕүн-саҕын барытын. Бу манныктар ыччаты түргэнник алдьаталлар. Онон, инникитин маннык көстүү суох буоларын туһугар бары бүттүүн турунан туран киирсиэхтээхпит, этиилэри киллэриэхтээхпит.
Түмүк оннугар
Хас эмэ үйэҕэ аан дойдуну баһылаан-көһүлээн олорбут Рим импиэрийэтэ былааска олорор чунуобунньуктар сиэмэхтэриттэн, уоруу-талааһын, сиэһин олоххо баар көстүү этэ. Онтон сылтаан аар-саарга аатырбыт аармыйалара үрэллибититтэн, “содур быһыы, гомосексуализм, арыгылааһын” курдук дьаллык күннээҕи олоххо кубулуйбутуттан сууллубутун үксүгүт да устуоруйаттан ааҕан билэр буолуохтаах. Дьэ, маннык сирэй көрбөх, алдьатыылаах содур олохтон бүтүн импиэрийэ, судаарыстыба, өрөспүүбүлүкэ эстэр. Ол да иһин эмиэрикэлэр “доҕордоспута” буолан ньылбыйан, 90-с сыллартан бэттэх биһиги дойдубутугар сүлүһүннээх содур олохторунан ыччаппыт төбөтүн ытыйдахтара. Сэбиэскэй кэмҥэ маннык түктэри “олох” баарын төрүт билбэт этибит.
Күн бүгүҥҥэ диэри арыгылааһыны, норкуотугу, содур биисинэһи кытары төһө кыайарбытынан охсуһа, аҕыйата сатаатыбыт. Онно эбиискэ буолан, хайа эрэ уһун солкуобайы сырсан кэлбит стриптизер сыгынньах үҥкүүлээбититтэн дьахталларбыт ииримтийэн туран кэлбиттэрэ дойдубутугар, ыччаппытыгар, оҕолорбутугар улахан охсууну оҥороро саарбаҕа суох. Маннык содур түүҥҥү олоҕу сылааһына куолаан бопсубатахпытына, дьарыйбатахпытына, аны аҕыйах сылынан олохпут нуормата буолан хаалбытын билбэккэ да хаалыахпыт. Саамай хомолтолооҕо – дойду үрдүнэн байыаннай балаһыанньа тыҥаан турар кэмигэр, уолаттарбыт сэриигэ тиийэн эдэркээн олохторун толук уура сырыттахтарына, биһиги куораппытыгар маннык сидьиҥ быһыы-майгы буола турара киһини ордук дьиксиннэрэр. Көрө-көрө көрбөтөҕө, билэ-билэ билбэтэҕэ буолар табыллыбат!
Туйаара СИККИЭР.
Сэҥээриилэр