Сүүрүүлээх-көтүүлээх, буһуулаах-хатыылаах үөрэххэ туттарсыы кэмэ саҕаланна. Быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүк үөрэҕин кыһаларыгар бүддьүөккэ хаһааҥҥытааҕар да элбэх миэстэ көрүлүннэ. Ол эрээри баҕалаах барыта үрдүк үөрэххэ таласпат. Билигин үгүстэр түргэн соҕустук идэ ыла охсон, сөбүлүүр дьыалаларынан дьарыктаныахтарын баҕараллар. Этэргэ дылы, аныгы ыччат “Хайаан да үрдүк үөрэхтэниэхтээхпин” диэбэт. Онуоха эҥин эгэлгэ үөрэх, быстах куурус, ол-бу чааһынай үөрэх тэрилтэтэ хара баһаам. Олортон сорохторо отой да сокуоннайа суох буолар эбиттэр. Биир оннук үөрэх кыһатыгар киирэн мэлийбит устудьуон төрөппүтэ биһиэхэ кэлэ сырытта.
“Ааппын олох ыйбаккытыгар көрдөһөбүн. Бэйэм-бэйэбинэн манныкка киирэн биэрбиппиттэн кыбыстабын, сонньуйабын”, – диэн соҕотох оҕолоох ийэ кэпсиир. Кини кэргэниттэн арахсан, кыыһын бэйэтэ иитэр. Хата, урукку эрэ элимиэни көтүппэккэ ыытар буолан абырыыр.
– Кэргэммиттэн арахсаат, куоракка көһөн кэлбитим. Кыыспар хаачыстыбалаах билиини биэрээри, үөрэхтээх оҥороору. Хата, үлэни, дьиэни бэрт түргэнник булбуппут. Куорат оскуолата толорута бэрт буолан, учуутал тииһиммэтиттэн үөрэхпитигэр хаала сыспыппыт. Тыаҕа курдук учуутал батыһа сылдьан, хас биирдиилэригэр ураты болҕомтону ууран, туһунан дьарыктаабат эбит. Ол иһин эрэпэтиитэр бөҕөҕө сылдьан, харчы бөҕөнү матайдаабыппыт. Аны туран, абааһы ыарыыта туран, үөрэхпит, дьарыкпыт барыта “зуумунан” буолан хаалбыта. Ол иһин оҕом СКЭтигэр бэрт намыһах бааллардаах. Эһэбит улууска соҕотох стоматолог этэ, ол иһин кыыһым кыра эрдэҕиттэн кинини батыспыт буолан, эмиэ стоматолог буолар баҕалааҕа, мин ону өйүүбүн. Мэдиссиинэ институтугар кыайан хапсан киирбэтэхпит, медколледжка оннук идэ суоҕа. Оҕом баҕатын толордохпуна сатанар этэ, ол эрээри атын куоракка оҕобун батыһан үөрэттэрэ барар кыахпыт суоҕа.
Хата, биһиги дьолбутугар, Дьокуускайга “Северный медицинский колледж” диэн арыллан, “зуботехник” идэтигэр үөрэххэ ыларын истэн, онно ойбуппут. Онтубут төлөбүрдээх этэ. Бастаан 17,5 тыһ. төлөөт, хата, устудьуон буолан хааллыбыт. Буолаары буолан, баҕалаах идэбитигэр. Биһиги үөрүү бөҕө, киһи-киһиэхэ барытыгар кэпсээтибит. Тыаҕа баар дьүөгэлэрим “бу маладьыаһыҥ, сыалын ситиспит” диэн ымсыыран бөҕөлөр. “Зуботехник” идэлээхтэр былдьаһыкка сылдьаллар, ханнык баҕарар чааһынай стоматологияҕа былдьаһык, элбэх харчыны өлөрөллөр. Онон, харчы да төлөөн туран үөрэттэрэргэ санаммыппыт. Колледжпыт маннааҕы мэдиссиинэ колледжын филиала буолар, ХИФУ уһуйааччылара үөрэтэллэр диэн эппиттэрэ. Докумуоннара эҥин барыта баара, лиссиэнсийэлэрин көрдөрбүттэрэ. Балаҕан ыйыттан үөрэхпит саҕаламмыта. Күҥҥэ биирдии-иккилии эрэ паара буолара, ону даҕаны нуучча тыла, физкультура уруоктара. Биология, химия, уопсайынан, идэҕэ сыһыаннаах биридимиэт буолбатын сөхпүппүт. Онтон хамсык туран, барыларын дистанционнай үөрэххэ көһөрбүттэрэ. Иккис сэмиэстир иһин 27 тыһ. курдугу төлөппүттэрэ. Онтон биирдэ социальнай ситимҥэ биһиги үөрэхпит отой да сымыйа диэн аахтым. “Түөкүттэр дьон харчытын суйдаан ылаары арыйбыт хонтуоралара” диэн этэ. Ол эрээри мин улахаҥҥа уурбатаҕым. Онтон ахсынньыга полиция иккис отделыттан кыыһым докумуоннарын кэлэн ыларбар эттилэр. Мин соһуйан эрэ хааллым. Оҕом докумуоннара тоҕо онно тиийбиттэрин ситэ өйдөөбөтүм, туох буоллаҕай диэммин, тута онно ыстанным. Дьэ, онно биирдэ биллим ээ: колледжпыт отой да сокуоннайа суох үлэлии олорбут эбит. Биһигини албыннаабыттар.
– Ол үөрэххитигэр хас оҕо үөрэммитэй? Харчыгытын төнүннэрбиттэрэ дуо?
– Отучча оҕо үөрэнэрэ. Баҕар, элбэхтэрэ буолуо. Чуолкайдык билбэппин. Биһиги колледжпыт салгыы үлэлиэ диэн эрэнэр этибит. Колледжпыт дириэктэрэ Любовь Ноговицинаны биирдэ эрэ көрбүппүт. Ону даҕаны “зуумунан” мунньах буолбутугар. Ол мунньаҕы төрөппүтэр туруорсан ыыппыттара. Онно кини “Колледж москубалар үөрэхтэрин филиала буолуоҕа, докумуоннарбытын сааһылыы сылдьабыт, онон, долгуйумаҥ” диэбитэ. Онтон ыла докумуоммут сол курдук “сааһыламмата”, ханнык да филиал буолбатыбыт. Харчыбытын төнүннэрбэтилэр. Арай соторутааҕыта докумуоннаргыт куоппуйатын, чиэктэргитин ыытыҥ диэбиттэрэ. Ону биэрбиппит да, олох ууга тааһы бырахпыттыы сүттүлэр. Төлөпүөннэрин олох ылбаттар.
Туох тэрилтэний?
“Северный медицинский колледж” АНО ПОО диэн кыһа тэрийэн таһаарааччыта “Мегаполис 2005” ХЭУо. Колледж генеральнай дириэктэрэ Любовь Васильевна Ноговицина диэн. Кинилэр былырыын бэс ыйыттан атырдьах ыйыгар диэри “Сестринское дело” уонна “Зубной техник” идэлэргэ орто анал үөрэх бырагырааматынан өҥөнү оҥорорго дуогабар түһэрсибиттэр. Дуогабарга генеральнай дириэктэри кытары илии баттаспыттар. Онуоха тэрилтэ хаассатыгар, мобильнай баанынан дириэктэр уонна кини аймахтарын, чугас дьонун счёттарыгар харчыларын ыыппыттар. Онтубут “Мегаполис 2005” уонна бу тэрилтэ аатыттан үлэлиир “Профессиональная образовательная организация “Северный медицинский колледж г. Якутск”” АНО орто анал үөрэх бырагырааматынан үөрэх өҥөтүн оҥорор лиссиэнсийэтэ суох эбит.
Үөрэх министиэристибэтин үөрэх эйгэтигэр судаарыстыбаннай хонтуруолга уонна дьаһайыыга салаата бэрэбиэркэлээн баран, ону бигэргэппит:
– “Мегаполис 2005” ХЭУо “Об образовании” уонна “О лицензировании отдельных видов деятельности” диэн Федеральнай сокуоннары кэһэн туран орто анал үөрэх бырагыраамаларынан анал лиссиэнсийэтэ суох үөрэппит. Бу колледж дуогабардары түһэрсэр уонна орто анал үөрэх бырагырааматынан үөрэтэр бырааба суох. Кинилэр анал куурустары эрэ ыытарга лиссиэнсийэлээхтэр. “Об образовании” ФЗ 31 ыст. 1 ч. олоҕуран, “Мегаполис” ХЭУо, уопсайынан ИПлар, ХЭУо-лар орто анал үөрэх бырагырааматынан үөрэтэр бырааптара суох. Биһиги бастакы үҥсүү киирээтин кытары, административнай боротокуол толорон сэрэтии биэрбиппит.
Харчы төлөөбүт устудьуоннар бырааптарын суут нөҥүө бэйэлэрэ быһаарсыахтарын итиэннэ быраабы араҥаччылыыр уорганнарга үҥсэн, дьыала тэрийтэрэн буруйдаахтары накаастатыахтарын сөп.
Чахчы, Рособрнадзор лиссиэнсийэлээх кыһалар реестрдэригэр бу колледж туһунан туох да сибидиэнньэ суох. Интэриниэккэ баар аһаҕас информацияҕа сурулларынан, 2012 сыллаахха тэриллибит “Мегаполис” ХЭУо массаастыыр солуоннары үлэлэтэр, эти астыыр, оҕуруот аһын, фруктаны оҥорон таһаарар, кэнсиэрбэлиир, мас арыытын уо.д.а. оҥорор диэн. Тэрилтэ генеральнай дириэктэринэн 2019 сыллаахтан Любовь Ноговицына үлэлии олорор. Былырыын атырдьах ыйын 21 күнүгэр “Северный медицинский колледж” диэн тэриллибит.
Холуобунай дьыала тэрилиннэ
Билигин “Мегаполис 2005” ХЭУо дьону албыннаан өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар улахан хоромньуну оҥорбут чахчытынан холуобунай дьыала көбүтүллэн силиэстийэ иннинээҕи бэрэбиэркэ ыытыллар. Ол чэрчитинэн эмсэҕэлээччилэр бары ситэ биллэ иликтэр, кинилэри ким да доппуруостуу илик эбит. Ол иһин куорат борокуратууратыгар уонна ИДьМ Силиэстийэлиир чааһыгар мэктиэ түһэрэннэр, дьыала оннуттан хамсыах курдук буолбут.
Колледж салалтата дьоҥҥо харчыларын төнүннэрэргэ ыксаабаттар. “Бу быһаарыллыа, ол быһаарыллыа” диэн кураанаҕы эрэ эрэннэрэллэр. Аны туран, кинилэр “холуобунай дьыала буолбатах, бэрэбиэркэ эрэ” дииллэр эбит уонна, биллэн турар, түөкүннээһин чахчытын билиммэттэр. “Колледж сабыллыбатаҕа, билигин Москубаҕа баар үөрэх кыһатын кытары агентскай дуогабарын баттаһарга үлэлэһэ сылдьабыт. Онон, биһиги устудьуоннарбыт бары ол филиал устудьуоннара буолуохтара. Хара маҥнайгыттан Рособрнадзортан көҥүл ыларбытыгар ыарахаттары көрсүбүппүт. Түөрт төгүл биһиги докумуоннарбытын төнүннэрбиттэрэ, ону тоҕо аккаастаабыттарын өйдөөбөппүт. Дьиҥэ, ирдэнэр докумуон барыта баар. Саҥа дьыл кэнниттэн, хамсыгынан сибээстээн, атын үөрэх кыһаларын курдук дистанционнай үөрэххэ көспүппүт. Ол кэннэ дьиэбит куортамын төлүүргэ ыарахаттары көрсүбүппүт. Билигин биһиги орто үөрэх бырагырааматынан салгыы үлэлээри Москубатааҕы колледж ааҕына буоларга үлэлэһэ сылдьабыт” дииллэр.
Манна биир түгэҥҥэ тохтуохха наада. Билигин колледж салалтата: “Хара ааныттан устудьуоннары кытары биир сыл үөрэммиттэрин кэнниттэн аччыгый персонал кууруһун түмүктээбиттэрин туһунан туоһу суругу туттарыахтаахпыт, ол дуогабарга ырылхайдык сурулла сылдьар, онон, туох да сокуону кэһии суох. Биһиги лиссиэнсийэтэ суох орто анал үөрэх бырагырааматынан үөрэтэбит диэн эппэтэхпит”, – диэн колледж тэрийэн таһаарааччыта “Мегаполис 2005” төрөппүттэргэ эппит.
“Орто үөрэҕи баһылыаххыт”
Үөрэххэ ылалларыгар “Эһиги орто анал үөрэхтээх, былдьаһыкк сылдьар исписэлиистэр буолуоххут” диэн эппиттэр. Ону билигин кэлэн “Дириэктэр уопута суох буолан, сыыһа өйдөөн быһаарбыт, долгуйумаҥ” диэн туох да буолбатаҕын курдук быһаарбыттар. Ол Москубатааҕы колледжы кытары дуогабардарын от ыйын 10 күнүгэр диэри түһэрсиэхтээхтэр диэн буолбут, ол кыаллыбатаҕына харчыларын төннөрөргө мэктиэ суругу ыыталаабыттар. “Дуогабар баттанна да, биир бастакынан устудьуоннар билиэхтэрэ, кэтэһэ түһүҥ” диэн буолбут. “Түөкүннээһин буолбатах, ити холуобунай дьыала чэрчитинэн, харчы тоҕо тэрилтэ счётугар буолбакка, дириэктэр тус счётугар ыыппыттарын бэрэбиэркэлииллэр” диэн быһаарбыттар. Ону эмиэ тэрийэн таһаарааччы дьэ кэлэн билбэтэҕэ-көрбөтөҕө буола олороллор диэн төрөппүттэр айдаараллар. Колледж мэтэдьииһэ “Биһиги Москубатааҕы “Синергия” университеты кытары үлэлэһэбит” диэбит. Ити чааһынай университет үлэлээбитэ отуттан тахса сыл буолла. Ону даҕаны “Синергиялар” “ханнык да “Северный медицинский колледжы” кытары дуогабарбыт суох, тоҕо инньэ диэн эппиттэрин быһаарар кыахпыт суох, быраабы араҥҥаччылыыр уорганнары кытары быһаарсыҥ” диэбиттэр.
ИДьМ: “300 киһи эмсэҕэлээтэ”
Саха сиринээҕи Ис дьыала министиэристибэтин пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, билигин Арассыыйа Холуобунай кодексын 159 ыст. 4 ч. холуобунай дьыала көбүтүллэн силиэстийэлэнэр эбит. Ол эбэтэр бөлөҕүнэн куомуннаһан улахан хоромньуну таһааран түөкүннээһин диэн. Билиҥҥитэ 300-чэ эмэҕэлээччи баара быһаарыллыбыт! Быһа барыллаан хас биирдии эмсэҕэлээччиттэн 40 тыһ. солк. саҕалаан 70 тыһ.солк. тиийэ хоромньу оҥоһуллубут. Баһаам харчы! Силиэстийэ түмүктэнэ илик буолан, холуобунай дьыала ымпыгын-чымпыгын “силиэстийэ интэриэһэ” диэн, быһааран биэрбэтилэр. Ол эмиэ өйдөнөр. Эмсэҕэлээччи элбэҕиттэн сылыктаатахха, дьыала син өр силиэстийэлэнэр буолуохтаах.
Мэдиссиинэ эйгэтигэр идэтийэн, дьон доруобуйатын туһугар дьоруойдуу үлэлээри ыраламмыт оҕолор баҕалара салгыҥҥа симэлийэн хаалла. Били, хараҥаҕа тыкпыт сырдык күлүктэнэн, отуойкаҕа олорон хааллылар. Бу дьыала сиэрдээхтик силиэстийэлэнэн, оҕолор идэ ылар дьылҕалара этэҥҥэ быһаарыллыа диэн эрэнэбит.
Үөрэххэ туттарсааччылар, докумуоҥҥутун биэриэх иннинэ хайаан да лиссиэнсийэлэрин, аккредитацияларын бэрэбиэркэлиир буолуҥ.
Дмитрий ИВАНОВ.
