Сахабыт сиригэр туризм хайысхата кэнники сылларга сайдан, тэтимирэн иһэр. Ол курдук, туристыыр чааһынай пиирмэ, хампаанньа, тэрилтэ элбээтэ. Бу – Саха сирин олохтоохторо аан дойдуну кэрийэ, туристыы баралларын үчүгэй бэлиэтэ диэххэ сөп.
Erid: 2SDnjd8oUPT
“ТУРБЕРИ” ТУРИСТЫЫР ААҔЫНЫСТЫБА ТӨРҮТТЭЭЧЧИТЭ, ХАҺААЙКАТА ЮЛИЯ ДОРОФЕЕВА – ЭРЭДЭЭКСИЙЭ БҮГҮҤҤҮ ЫАЛДЬЫТА.
– Туристыыр ааҕыныстыбаҕын хаһааҥҥыттан үлэлэппиккиний?
– 2018 сылтан арыйан үлэлэтэбин. 5 сыл кэриҥэ турциялары эрэ кытта үлэлээбиппит. Бу иннинэ туризмынан дьарыктаныам диэн санаабар да суоҕа. Урут 10-тан тахса сыл устата буҕаалтыр өҥөтүнэн дьарыктанар тэрилтэлээх этим.
Онтон биирдэ, балаҕан ыйыгар, нэдиэлэлээх туурунан Анталия –Памукалле куораттарынан 10-ча буолан сынньана бардыбыт. Оччолорго аччыгый оҕом биир саастааҕа. Кыра оҕолоох буоламмын, экскурсияҕа барбакка, отельгэ хааларым. Онтум баара, экскурсияҕа барытыгар хайаан даҕаны сылдьар эбиккин. Биир күн барбакка, отельгэ хаалан олордохпуна, турпиирмэ хаһаайына уонна дириэктэрэ тиийэн кэллилэр. Аллара ыҥыран ылан кэпсэттилэр. Кэлбит турист хайаан да экскурсияҕа сылдьыахтааҕын туһунан кэпсээн, бырагыраамаларын көрдөрдүлэр. Хата, онно түгэни туһанан, билсэн-көрсөн, аны бииргэ үлэлэһиэх буолан кэпсэтиибит түмүктэннэ.
Ол саҕана кинилэр курдук экскурсиялыыр, ааптарыскай, удамыр сыаналаах туурдар Арассыыйаҕа суохтара. Барыта отель этэ. Отель ылаҕын, тиийэҕин, сынньанаҕын. Онон дьон-сэргэ Турцияны “отель, пляж, уонна “всё включено” диэн” өҥө көрүҥүнэн билэллэр. Турция, дьиҥ иһигэр киирдэххэ, сүрдээх дириҥ устуоруйалаах дойду, ону кэрийэргэ, көрөргө биир сыл даҕаны тиийбэт буолуохтаах.
Турция – дьыл кэмиттэн тутулуга суох турист элбэхтик сылдьар дойдута. Биһиги туурдарбыт үксэ күһүн, кыһын уонна саас буолар. Бу – саамай табыгастаах кэм. Сөрүүн уонна турист соччо элбэҕэ суох кэмэ буолар. Тас дойдуларга дьыл сөрүүн кэмигэр бардаххына даҕаны, син биир сөтүөлүүгүн. Ол курдук, хас биирдии отельгэ дьүүктэ уута буолан, бассыайын сылы эргиччи үлэлиир.
– Дьэ, инньэ гынан туризмынан дьарыктанан бардыҥ дуу?
– Дойдубар кэлээт, 2018 сыл күһүнүгэр, бөлөх хомуйан, кинилэр туурдарын атыылаан бардым. Дьиҥэ, ол иннинэ туризмҥа туох да сыһыана, өйдөбүлэ суох этим. Кыһыҥҥы туурдар этэҥҥэ аастылар. Нөҥүө сыл сааһыгар диэри элбэх бөлөҕү тэрийэн ыыталаатым. Интэриэс үөскээн, бөлөхтөр барыталаан барбыттара.
Бу 5 сыл устата биһиги ол туристыыр эпэрээтэрбитигэр саамай элбэх бөлөҕү ыытан, хааччыйааччы буоллубут. Кэлин Каппадокия эбиллэн биэрбитэ. Бырагыраамата үчүгэй, интэриэһинэй, дириҥ ис хоһоонноох. Нэдиэлэ түргэн баҕайытык ааһа охсон хаалар. Кэлин Стамбуллаах бырагырааманы киллэрэн биэрбиппит. Манна 2 гид: кэпсээччи уонна арыаллааччы сылдьыһаллар. Устуорук-гидтэр буолан, наһаа интэриэһинэйдик кэпсииллэр.
Каппадокия диэки барарга сир аннынааҕы Каймаклы былыргы куорат баар. 1000 сыл анараа өттүгэр баар буолбут 8 этээстээх, сүүһүнэн көрүдүөрдээх хайа аннынааҕы сир 3500 туриһы батарар. Былыр бу диэки сэрии буолан, хайа анныгар дьиэ оҥостон, куораттары үөскэппиттэр. Онон олус дириҥ устуоруйалаах дойду.
– Хамсык кэмэ хаарыйбата дуо?
– Хамсык кэмигэр икки төгүл сабылла сылдьыбыппыт. Ааспыт 2023 сыл ахсынньытыгар дойдулар икки ардыларыгар салгынынан сылдьыһыы аһыллан, үлэбитин саҕалаабыппыт. Ол кэнниттэн кэҥээн, билигин үлэлиир хайысхабыт Турция эрэ буолбатах, элбээтэ. Үксүн анал арыаллааччылаах экскурсия туурдарын оҥоробут. Билигин Дьокуускайга дьон биһиги туурдарбытын биллилэр уонна “аны хаһан, ханна барыы буоларый, ким салайан илдьэрий?” – диэн интэриэһиргииллэр.
– Быйыл ханна сырыттыгыт?
– Саас 29 киһилээх тууру сакура тыллан, сибэккилээн турдаҕына, Японияҕа илдьэ бара сылдьыбыппыт, онно Фудзияма хайатыгар тахсыбыппыт. Бу хайа хаппырыыс – төһө да күннээҕин, былыта суоҕун иһин, 70% - гар көстүбэт буолар эбит. Биһиэхэ интэриэһинэйдик табыллан, үчүгэй баҕайытык көстүбүтэ. Ол гынан Япония – Соҕуруу Кэриэйэ – Кытай дойдуларынан туур оҥорбуппут. Интэриэһинэй бырагыраамалаах этэ. Аныгыскы туурбутун 20 киһилээх оҥорор былааннаахпыт. Ону 2025 сыл олунньутугар Австралия –Сингапур оҥорор буоллубут. Австралияҕа 3 сиргэ – Мельбурн, Сидней уонна Большой Барьерный риф диэн куосмастан көстөр рифкэ – сылдьабыт. Интэриэһинэй бырагыраамалаах.
– Экскурсиялыыр туур диэни быһаарыаҥ дуо?
– Маннык туур болдьоҕо ол эбэтэр сылдьар күннэрэ араас буолар. Бырагыраамаларбытын атын туристыыр ааҕыныстыбалартан ураты, интэриэһинэй оҥоро сатыыбыт. Бырагыраамата сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри биир да күн сынньалаҥа суох таҥыллан оҥоһуллар. Ону кэлин биир сынньалаҥнаах курдук оҥоруохпутун баҕарабыт. Бу туурга көрсөр, атаарар трансфер уонна гид, сарсыардааҥҥы аһылыктаах 4–5 сулустаах отель, тырааныспардаах экскурсиялар (төлөбүрэ барыта туур иһигэр төлөнөр) бааллар. Туристар эбиэттэрин, киэһээҥҥи аһылыктарын уонна сөмөлүөккэ кэлэр-барар бырайыастарын бэйэлэрэ уйуналлар.
Сынньалаҥ видеотун манна киирэн көр
– Саастарынан ылан көрөр буоллахха...
– Саастара араас буолар. Ол эрээри, сүрүннээн, орто саастарыттан үөһэ саастаах дьон. Мэдиссиинэ страховкатын, маны тэҥэ билиэттэрин барытын оҥорон биэрэбит. Москубаҕа диэри субсидиялаах билиэттэри ыла сатыыбыт. Субсидия билиэтэ 6 ый инниттэн тахсар. Онон, туристарбытыгар чэпчэтиилээх билиэттэри манаан, түбэстэҕинэ, ылан биэрэбит.
– Тас дойдуга бараргытыгар Арассыыйа ханнык куораттарынан көтөҕүтүй?
– Сүрүннээн, Москуба, Иркутскай, Новосибирскай нөҥүө сылдьабыт.
– Саҥа хайысхаҕа – Узбекистаҥҥа – туур аспыккыт. Ол туһунан кэпсэтиэххэ...
– 2023 сыл алтынньытыгар бастакы туурбутун саҕалаабыппыт. Бэйэм 8 туриһы илдьэ сылдьыбытым. Олус үчүгэйдик сылдьан кэлбиппит. Түҥ былыргы устуоруйалаах дойду эбитин үгүстэр билбэттэр эбит. Онон сүрдээҕин интэриэһиргээбиттэрэ. Дьоно-сэргэтэ аламаҕайа, аһа-үөлэ үчүгэйэ. Бары даҕаны бастакы сырыыбыт буолан, олус сөбүлээбиппит. Ташкент, Самарканд, Бухара куораттарга плов кииннэригэр сылдьыбыппыт. Сир-сир аайы тус-туһунан пловтаахтарын сөҕө-махтайа амсайбыппыт. Быйыл муус устарга 10-тан тахса киһилээх иккис бөлөх бара сырытта. Бары саҥа дойдуну билэн астыннылар, махтаннылар. Уопсайынан, Узбекистаҥҥа тууру бары сөбүлээтилэр, астыннылар. Инники туурбутун Самарканд – Бухара – Хива уларытан биэрдибит.
– Оччотугар кэлин Узбекистаҥҥа туурдары оҥорор буоллаххыт. Мин, 10 сыл олорбут, тылларын билэр (носитель языка) киһи, илдьэ бара сылдьыахпын сөп дуу?
– Арыаллааччы быһыытынан илдьэ барыаххын сөп. Хата, аны күһүн илдьэ барардыы толкуйданаар. Бэрт буолуо этэ.
– Урукку Сойуус өрөспүүбүлүкэлэриттэн өссө ханнык сирдэри былаанныыгыт?
– Казахстаҥҥа былырыын биирдэ бара сылдьыбыппыт. Кыргызстаны уонна Туркменистаны арыйбыт киһи диэн баҕа санаалаахпыт. Уопсайынан, хас да дойдуну биир туурга тэрийдэххэ, дьон быдан интэриэһиргиир эбит.
– Туургутун хас ый инниттэн былаанныыгытый?
– Ыраах уонна сыаналаах туурдаах дойдулары олох эрдэттэн былаанныыбыт. Холобур, кэлэр сылга Япония дойдутугар сакура силигилии үүнэр кэмигэр барар туур билиҥҥиттэн номнуо кыраапыкка турар. Аны күһүҥҥү туурдар эмиэ кыраапыкка турбуттара ыраатта. Онон бөлөхтөр аҥаардара туолан эрэр. Австралия кэлэр сыл олунньутааҕы туура туолан турар. Аны иккис туурга туристары хомуйан эрэбит. Онно барыыга визата уһуннук оҥоһуллар уонна туура сыаналаах. Бу – саамай сыаналаах дойду. Онон барааччылар эрдэттэн үп-харчы мунньуналлар.
– Визатын барытын бэйэҕит оҥортороҕут дуу?
– Оннук. Ол чааһыгар турист төбөтө ыалдьыбат. Биһиэхэ пааспар дааннайын эрэ биэрэллэр.
– Оттон төлөбүр чааһыгар киирдэххэ... Уһун кэмнээх төлөбүр (рассрочка) диэн баар дуу?
– Биһиэхэ бэйэбитигэр уһун кэмнээх бырыһыана суох төлөбүр көрүҥэ баар (внутренняя рассрочка). Холобур, Японияҕа баран кэлбит туристарбыт төлөбүр бу чааһыгар “Япония туурун төлүүрбүт олох биллибэккэ ааста” диэн үчүгэй сыанабылы биэбиттэрэ.
– Төлөһүү ньыматын кэпсиэҥ дуу?
– Туур бириэмэтиттэн тутулуктаах. Холобур, Австралия уһатан төлөөһүнүн бириэмэтэ – 8 ый. Сүрүннээн, 6 ыйдаах. Кылаабынайа, туур саҕаланыан иннинэ барытын төлөөн бүтэриэхтээхтэр. Төлөбүр төһөнөн ыраах да, төлөбүрэ кыра буолар, биллибэккэ ааһар. Оттон төһөнөн кылгас кэм буолар да, соччонон төлөбүр суумата үрдүк.
ТУРЦИЯҔА СЫННЬАНА БАРАРГА ТУУРДА СҮҮЙ!
"Турбери" куар кода
– Бу сыл 2-с аҥарыгар “Кыымы” суруппут ааҕааччыларбытыгар дьоһуннаах бэлэҕи оҥордугут. Ону быһааран биэриэҥ дуу?
– Устуоруйалыы туур бырагыраамата – Анталия, Памуккале, Каппадокия куораттарынан экскурсия. Манна киирэр: 8 күннээх, 7 түүннээх Средиземнэй муора кытылыгар сынньалаҥ, 5 сулустаах отель, сарсыардааҥҥы аһылык, киэҥ хабааннаах экскурсиялар, гид арыаллааһына уонна трансфер. Бу сэртипикээт 3 сыл устата мэктиэлээх. Онон сүүйбүт ааҕааччы бу кэм устата кэлэр-барар бырайыаһыгар үбүн-харчытын мунньунарыгар табыгастаах буолар.
Бэс ыйын 10 күнүттэн 20 күнүгэр диэри ЧЭПЧЭТИИЛЭЭХ СУРУТУУ саҕаланна. Суруппут дьоҥҥо СҮҮЙҮҮЛЭЭХ оонньуу – Турцияҕа “Тур на двоих” – 2 сэртипикээт оонньонор. Сүрүн успуонсар – “ Tурбери” туристыыр ааҕыныстыба.
– Үлэлээбит кэмҥит устата туристары ханнык дойдуларынан сырытыннардыгыт?
– Турция, Япония, Соҕуруу Кэриэйэ, Кытай, Монголия, Таиланд, Австралия, Малайзия, Монтенегро, Сингапур, Узбекистан, Грузия, Кавказ дойдуларынан сырыттылар. Былааҥҥа Австралия–Сингапур, Бали, Филиппины бааллар. Филиппиныга туристар кииттэри анаан көрө бараллар эбит. Бу кэм устата 3500 кэриҥэ турист 200 бөлөҕүнэн сырыттылар.
– Туурдаргыт төһө кэм иһигэр хомулларый?
– Хайысхатыттан тутулуктаах. Турция киэҥник биллэр дойду буолан, туур начаас хомуллар. Японияҕа туур сылга биирдэ оҥоһуллар уонна дьон наһаа интэриэһиргиир туура буолан, кэмигэр туолар. Онтон атын хайысхаларга, сылга иккитэ оҥоһуллар туурдар, син өр кэмҥэ хомуллаллар.
– Туристаргытын хайдах хомуйаҕытый?
– Социальнай ситим уонна бассаап нөҥүө. Онон үгүс киһи билбэт.
– Харчы уларытыытын чааһыгар киирдэххэ...
– Билигин сааҥсыйанан сибээстээн, уу харчынан илдьэҕин. Узбекистаҥҥа уонна Казахстаҥҥа солкуобайынан илдьэ сылдьар ордук эбит. Атын дойдуларга дуоллары уонна юаны барытын уу харчынан илдьэ сылдьар табыгастаах. Тоҕо диэтэххэ, Арассыыйа биир даҕаны каартата онно үлэлээбэт.
– Тэрилтэҕитигэр төһө үлэһиттээххитий? Инники былааҥҥыт?
– Кэлэктиип 13 үлэһиттээх, барыта эдэр ыччат. Казахстан Алма Ата куоратыгар быйыл филиал арыйан, 4 киһини үлэлэтэн эрэбит. Былааммыт үтүмэн үгүс, кэҥиир былаан баар.
Сахабыт сиригэр кыһыҥҥы тууру Өймөкөөҥҥө оҥорор былааннаахпыт. Онно Кытайтан, Индияттан туристары аҕалан сырытыннарыахпытын баҕарабыт. Кэпсэтии бара турар. Онон Саха сириттэн туристары эрэ таһаарбакка, бэйэбит сирбитигэр-уоппутугар омук туристара кэлэллэрин курдук үлэ хайысхатын эмиэ ыытабыт. Холобур, Байкалга сылга 300 тыһыынчаттан тахса турист кэлэн барар эбит. Ол биһиэхэ тоҕо суоҕуй, табыллыбатый уонна өрөспүүбүлүкэбит экэниэмикэтигэр эмиэ наадалаах, табыгастаах буолуо диэн санааттан онно эмиэ үлэлэһиэхпит.
– Юлия, умсугутуулаах үлэҕит саҕахтара кэҥээтин, сонун, саҥа дойдуну Сахабыт сирин олохтоохторугар арыйан күүлэйдэтиҥ!
Кэпсэттэ Саргылаана БАГЫНАНОВА.
Реклама ООО "САЙБЕРЛАЙТ" ИНН 1435330550
