Бьюти (кэрэ) индустрия – аан дойдуга 500 млрд дуоллар дохуоттаах күүскэ сайдар саҥа биисинэс, креативнай экэниэмикэ биир көрүҥэ. Киһи кэрэ сэбэрэтин, тас көрүҥүн тупсарара, оҥосторо ырыынак усулуобуйатыгар имиджин үрдэтэр, уопсастыбаҕа ситиһиилээх буоларга улахан суолталанан иһэр.
Соторутааҕыта Саха сиригэр, Хаҥаласка, “Нараада” туркомплекска, урут Саха сиригэр буолбатах “Глобал Якутия” диэн норуоттар икки ардыларынааҕы кэрэ эйгэтигэр үлэлиир маастардар улахан пуорумнара буолан ааста. “Глобал” Арассыыйаҕа үөскээбит аан дойду таһымнаах кэрэ эйгэтин маастардара мустар, күрэстэһэр, уопут атастаһар тэрээһиннэрэ. Бу үрдүк, аан дойду таһымнаах тэрээһини ыытыыны мээнэ киһи ылсыбат. Онтон бу улахан пуоруму тыа сириттэн төрүттээх түөрт бэйэбит кыргыттарбыт түмсэн тэрийэн ситиһиилээхтик ыыппыттара киһини сөхтөрөр. Үбүгэр-харчытыгар эмиэ саха дьоно өйдөһөн, дьиэ төлөбүрүн урут көрдөөбөккө, аймахтар, доҕоттор көмөлөһөн, орун-оннугар тахсан, кыргыттар “түмсүүлээх норуоппутунан киэн туттарбыт өссө улаатта” дииллэр. Кинилэр төрдүөн уу сахалыы саҥарар, сахалыы куттаах, киһи “кэскиллээхпит” диир дьоно. Сахалар бьюти эйгэҕэ ситиһиилэрин туһунан кыргыттар кэпсээннэриттэн билсиэҕиҥ.
Глобал Якутия” тэрийээччилэрэ Виктория Рассвет, Марфа Сандар, Мария Ви, Надежда Сивцева аан дойдутааҕы “Глобал” төрүттээччитэ, бизнес-мотиватор Андрей Максутовы кытта
Марфа Сандар, мотиватор, перманентнай макияж норуоттар икки ардыларынааҕы эспиэрэ, спикерэ, судьуйата, чакролог, татуажка аан дойду чөмпүйүөнэ, үлэлиир сирдэрэ: Саха сирэ, Москуба, Калининград:
– Псевдониммын Сандаара уонна Дархан диэн оҕолорум ааттарыттан оҥостубутум. Бэйэм Хаҥалас кэрэ айылҕалаах Улахан Аан бөһүөлэгэр үс оҕолоох ыалга төрөөбүтүм. Ийэм сайдыыга олус тардыһыылаах, 1996 с. куоракка көһөн кэлбиппит. Куорат 14-с оскуолатын мэтээллээх бүтэрбитим. Бэйэм экэнэмиис уонна юрист үрдүк үөрэхтээхпин, уонча сыл бүддьүөт эйгэтигэр ситиһиилээхтик үлэлээбитим. Ол эрээри “миэнэ буолбатах” диэн дууһам ылыммата. Ол иһин, барытын быраҕан туран, 2017 с. медколледжка сиэстэрэ үөрэҕэр киирбитим. Ону сэргэ “перманентнай макияж” диэн ааттанар идэҕэ наһаа үчүгэй учуутал булан үөрэммитим. Үс сыл үөрэнэн, медколледжпын бүтэрбитим, саҥа идэбинэн үлэлээн, сайдан барбытым, 2019 с. “Глобал” аан дойдутааҕы чөмпүйэнээтигэр баран кыайбытым. Итинник кыайыыттан киһи өссө сайдар, кыах, эрэл үөскүүр. Араас дойду маастардарын кытта билсэн, “саха кыыһа аан дойду бастыҥ маастардарыттан туохпунан да хаалбат эбиппин” диэн санаа киирбитэ. Бастаан судургутук табылынным дии санаабытым. Оттон билигин: “Таҥара миэхэ бу аан бастаан кыттар чөмпүйэнээппэр бастыыр кыаҕы мээнэҕэ биэрбэтэх: тугу эрэ салгыы оҥоруо, Сахатын сиригэр туһалыа диэн кыах арыйбыт”, – дии саныыбын. Киһи уопсастыбаҕа төрүүр, онон киһи саамай улахан анала – дьоҥҥо туһаны оҥоруу, сайдалларын көҕүлээн көмөлөһүү. Итинник улахан соругу соҕотох киһи кыайара уустук. Ол иһин элбэх биир өйдөөх-санаалаах дьоҥҥун кытта бииргэ ылыстахха – кыайаҕын. Аҕыйах сылтан бэттэх кэрэ эйгэтигэр үлэлиир саха маастардарын түмэн, аан дойдутааҕы тэрээһиннэргэ сылдьабыт. Саха элбэх буоллаҕына, олус күүстээх. Улахан сыанаҕа сахалыы таҥаспытын кэтэн, сахалыы саҥаран, хомус тардан тахсабыт. Тута атын дьон “бу ханна эрэ тымныы баҕайы дойдуга олорор, билиҥҥэ диэри дириҥ төрүт култуураларын умнубакка илдьэ сылдьар туох интэриэһинэй омугуй?” диэн сонургууллар. Биһигини тыыннаах фотозона оҥостоллор, бары хаартыскаҕа түсүһэллэр. “Настоящие” диэн ааттыыллар, ол аата оҥоһуу, көрүнньүк дьон буолбатахтар диэн сэргииллэр. Итини көрөн, “сахалар хамаанданан аан дойдуга таҕыстахпытына, биһиги бу кэрэ буолуу эйгэтигэр түргэнник сайдыахпыт” дии саныыбын.
Мария Ви, кыламан үүннэриигэ норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах маастар, үлэлиир сирдэрэ: Саха сирэ, Казахстан, Москуба:
– Мин Сунтаар Кэмпэндээйитигэр түөрт оҕолоох Ивановтар дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтүм. Оскуола кэнниттэн Мииринэйгэ университекка филолог үөрэҕин бүтэрбитим. Аҕам – үйэтин тухары бэйэтигэр үлэлээбит киһи. “Кырбый уйата” диэн турбазаны бырааттарын кытта туппута. 6 сыл ХИФУ-га аангылыйа тылын үөрэппитим. Кыламан оҥорорго үөрэнэн баран, 11 сыл тэрилтэҕэ үлэлээбитим. Онтон 2019 с. ИП арынан, бэйэм туспа барбытым, кыламан оҥорорго онлайн оскуола арыйан, кыргыттары үөрэтэбин. Кэрэ эйгэтигэр Саха сиригэр чөмпүйэнээттэри 2018 с. тэрийбиппит. Мин анаан-минээн Новосибирскайга хайдах тэрийэллэрин баран көрбүтүм. Онтон кыргыттары кытта Саха сирин бастакы чөмпүйэнээтин ыыппыппыт. Аҥаардас кыламан хайысхата эрээри, ити улахан сабыытыйа этэ. Биир киһи түмэрэ, тэрийэрэ ыарахан. Онтон Марфалыын иккиэ буоламмыт үлэлээн, күүстээх хамсаныы таһаарбыппыт. Быйыл “Глобалы” түөрт буолан тэрийбиппит табыллыбытыттан биһиги “хайдах маннык элбэх дьону хамсаттыбыт!” диэн бэйэбит сөхтүбүт. Ол иһин дьоҥҥо “бииргэ үлэлээҥ” диэн холобуру көрдөрүөхтээхпит. Биһиги кыргыттарбыт оҥостоллорун сөбүлүүллэр. Ол иһин биһиэхэ кэрэ эйгэтэ сайдар. Аан дойдуга аһара кырааскалаабакка, айылҕа биэрбит кэрэтин күүһүрдэр “естественнэй” диэн хайысха сайдар. Ааспыкка Виктория учуутала, аан дойдуга биллэр Денис Карташов диэн вижазист кэлэ сылдьан, сыанаҕа туран: “Эһиги бары тус кэрэҕитин туһанан оҥостор эбиккит, киһи хараҕар быраҕыллар сиэрэ суох макияжтаах киһи суох”, – диэн хайҕаабыта.
Виктория Рассвет, эспиэр, норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэлэр судьуйалара, 15 сыл ыстаастаах макияж стилиһэ:
– Мин Үөһээ Бүлүүгэ төрөөбүтүм. Биир ыйбын туолбутум кэннэ, аҕам дойдутугар, Аллайыаха Оленегорскайыгар, төннүбүппүт. Бары – балыксыттар, булчуттар. Ийэ барыта – асчыт, иистэнньэҥ. Барыта илии үлэтэ. Кыахтаах буоллаххына, аһыыгын-сиигин диэн айылҕа тыйыс сокуонунан олоробут. Бииргэ төрөөбүт төрдүөбүт. Мин кыргыттар, дьахталлар бэйэлэрин сөпкө оҥостон кырасыабай сылдьалларын туһугар үлэлиибин. Быраатым Лука – Саха сиригэр үрдүк хаачыстыбалаах тирии малы тигэр биллэр маастар, “Лукас” диэн пиирмэлээх. Кини маладьыас, 23 сааһыттан саҕалаабыта, элбэх эдэр дьону тириини тигэргэ үөрэттэ. Олор бэйэлэрэ туспа ИП-ланан тирии малы-салы оҥорууга үлэлииллэр. Сахалар ураты талааннаах уустарбыт. Мин аҕабынан убайдарым – бары уустар. Биирдэстэрэ Семёнов Юрий – муусука үстүрүмүөннэрин, ол быыһыгар, дүҥүрү эҥин оҥорор биллэр маастар. Эдьиийим – иистэнньэҥ.
Мин Азия кыргыттара, дьахталлара кэрэ өттүнэн туспа сайдыахтаахтар диэн санаалаахпын. “Биһиги, азиаттар, олус кырасыабайбыт, кыыс, дьахтар ис дууһатыттан нарын буолуохтаах, ону бигэргэтэн хайдах оҥостуохтаахпытый?” диэн кэпсии Улан-Удэ, Иркутскай, Кызыл уо.д.а. куораттарынан сылдьабын. Азиаттар уонна европеецтар атын-атыттарбыт. Ол иһин оҥосторбут, сэбэрэбитин көрүнэрбит олох атын. Итинник сылдьан, саха норуотун дириҥ култууратын билиһиннэрэбин. Кэпсэтэрбэр “тылгытын билэҕит дуо?” диэн ыйытабын. Бүрээттэр билбэттэр, ону “билиэхтээххит” диэн сэмэлиибин, “биһиги Саха сиригэр тылбытын тута сылдьабыт, төрүт култуурабытын, үгэстэрбитин тутуһабыт” диэн кэпсиибин. Тывалар тылларын, култуураларын тута сылдьаллар. Итинник гынан Азия омуктара бэйэ-бэйэбитин билсэн, булсан түмсэбит.
Надежда Сивцева, СӨ Доруобуйа харыстабылыгар ыстааты таһынан кылаабынай остеопат, “Soul Garden” остеопатия киинин тэрийээччитэ, кылаабынай бырааһа:
– Мин хаҥаласпын, Покровскайга төрөөбүтүм. Нууччалыы иитиилээҕим, кэргэним – Уус Алдан Дүпсүнэ, кинини кытта билсэн баран сахалыы саҥарар буолбутум. Бэйэм мединститукка педиатр быраас идэтигэр үөрэммитим, 3-с поликлиникаҕа педиатрдаабытым. Оччолорго “хайдах эрэ сыыһа үлэлиибит дуу?” диэн толкуйга кэлбитим. Ыарыыны наар симптомунан эрэ эмтиибит, Минздрав боротокуолунан көрүллүбүт эмп аныы-аныы сылдьабын, онтон уҥа-хаҥас халбарыйбаккын. Онтон остеопатиянан дьарыктанар толкуйга киирбитим. Оччолорго харчым да суох, саҥа ыал буолан, дьиэ ылынан сылдьарбыт, ханна үөрэтэллэрин да билбэтим. Быраас идэтин сөбүлүүбүн, кэлин салгыы сайдаары остеопат идэтигэр үөрэнэ киирбитим. Үөрэнэн баран “Соул гарден” диэн килииньикэ арыммытым. Билигин килииньикэм икки филиаллаах.
– Остеопатия туох ис хоһооннооҕуй?
– Хас биирдии киһи төрүүрүгэр, айыллыаҕыттан олоххо тардыһыы күүһэ бэриллэр. Остеопатия – киһи ис күүһүн уһугуннаран, ол кыаҕынан эмтиир мэдиссиинэ билиммит саҥа хайысхата. Киһи таах мээнэ төрүүбүн эрэ диэн кэлбэт. Киһи чараас эйгэттэн тиийэ таҥыллан, аналлаах, оҥоһуулаах кэлэр. Ити күүс киһи лиичинэс быһыытынан сайдарыгар тирэх биэрэр. Холобур, Марфалыын бу “Глобал” бырайыагын кэпсэтэрбэр, хайдах киирэн хаалбыппын өйдөөбөккө да хаалбытым. Дьиҥэр, бэйэм үлэм элбэҕэ да, Марфа киэҥ далааһыннаах киһи, ону кутум билэн, бырайыакка өйбүнэн тиийбэккэ да сылдьан, үлэлэһэн барбытым. Мин санаабар, биһиги төрдүөн мээнэҕэ булсан түмсүбэтэхпит.
– “Глобалы” туох санааттан манна аҕыллыгыт?
Марфа Сандар: “Глобал” аан бастаан 2018 с. Москубаҕа, Сочига тэриллэн ыытыллыбыта. Дьон сайдыан, кэпсэтиэн баҕарар диэн, сылга 4-түүгэ тиийэ тэрээһиннэри, ол иһигэр чөмпүйэнээт тэрийэллэр эбит. АБДь иннинэ, саамай элбэҕэ 40-ча дойду муста сылдьыбыт. 2019 с. мин онно баран бастаабытым. Мин олох ыраах сиртэн аан бастаан тиийбит биллибэт киһи кыайдаҕым дии, онон “бу чиэһинэй дьүүллүүр сүбэлээх үчүгэй тэрээһин” диэн өйдөөбүтүм, манна сахалары таһааран сайдыахпытын наада эбит диэн эрэбил үөскээбитэ. Мин тиийэрбэр биир да азиат суоҕа. Онтон Марияны кытта Саха сиригэр 2022 с. бэйэбит кэмпириэнсийэни тэрийэр буолбуппут. Ити сыл киниэхэ “эн онлайн бородууксуйалааххын, “Глобалга” тиийэн спикердээ” диэтим. Машам бэлэмнэннэ, антах тиийэн кылаабынай сыанаҕа спикердээтэ. Онно түөрт буолан барбыппыт, сахалыы таҥаспытын кэппиппит, тута болҕомто киинигэр буолан, төгүрүйэ сылдьан хаартыскаҕа түспүттэрэ аҕай. Марияны атын дьон истэн үөрэниэхтэрин баҕардылар. Киһи табыллыбыттан, ситиһиититтэн дуоһуйар, үөрэр-көтөр. Тэрийээччилэрдиин билистибит. Биһигини атын соҕус дьон диэн өйдөөн хааллылар. Онтон Мариялыын эр ылан “дабаай, кулууп тэрийэн кыргыттары сайыннарыахха” дэстибит. Сылы быһа кулууппутунан үлэлээн, эһиилигэр 15 кыыһы илдьэ бардыбыт. “Саха таҥаһын кэттэхпитинэ, былааһы ылабыт” диэн билэбит. Бары өйдөөн, хаалбыттар, бары сахалыы таҥнарбытын кэтэһэллэр, “где ваша национальная одежда?” дииллэр. Ол иннинээҕи сыл биһиги сахалыы таҥнан саҥа муода киллэрбиппит. Кинилэргэ элбэх омук кэлэн таҥастарын кэтэллэрэ, тэрээһини киэргэтэр көдьүүстээҕин өйдөөн, биир күнү “Национальнай таҥас күнэ” диэн тэрийбиттэрэ. Элбэх хамаанда тахсан сыанаҕа бэйэлэрин көрдөрбүттэрэ. Кылаабынай сыанаҕа мин тахсыбытым, “кэрэ эйгэтигэр үлэлиир саха маастардара хамаанда буолан кэллибит” диэн кэпсээбитим. Онно тыастаах-уустаах муусукалаах, бары сахалыы таҥастаах шоу оҥорбуппут. Тэрийээччилэр сахалар бу эйгэҕэ күүстээхтэр диэн көрөр буоллахтара. Онтон былырыын Глобал тэрийээччилэрэ биһиэхэ “Глобал” пуорматын уларытан эрэбит, актыыбынай эрэгийиэннэринэн, дойдуларынан барыахпытын баҕарабыт. Эһиэхэ “Глобал-2025” оҥоробут дуо?” диэтилэр. Тэрийээччилэр, духуобунай дьон, “Саха сирэ – место силы” диэн билинэллэр. “Онон саҥа формаппытын Саха сириттэн саҕалаатахпытына, күүһүрэн барыа” диэн билэллэр. “Глобал” аатын эрэ биэрэбит, тэрээһинэ барыта эһиэнэ буолуохтаах, хайдах баҕараргытынан оҥороҕут” диэбиттэрэ. Тута сайда сатыыр, киэҥ көрүүлээх партнёрдары көрдөөн Викторияны, Надежданы булан, “дабаай тэрээһини ыытыахха” дэстибит. Биир төбө толкуйдуурунааҕар, түөрт төбө кыаҕа олус улахан. “Глобалы” өссө кэҥэтэн сайыннардыбыт.
Кэлэр “Глобал” балаҕан ыйыгар Францияҕа буолар. Ону тэрийэр дьахтар Юлия Бонэ кэлэн ыалдьыттаан барда. Кини ити тэрээһинигэр биһигини “көмөлөһүҥ” диир. Салгыы хайдах үлэлэһэрбитин толкуйдуу сылдьабыт. Чөмпүйэнээт ыытан, Саха сириттэн элбэх дьону илдьэр үчүгэй буолуо этэ.
Кыргыттар Саха сиригэр аан бастаан ыытыллыбыт “Глобал Якутия-2025” наһаа үчүгэйдик ааста, барыта 150-тан тахса киһи кэлэн барда дииллэр. Дьон элбэҕи истэн билэн, үлэлиир, сайдар тосхоллорун булбуттар. Кинилэр: “Биһиги бу түөрт кыргыттар үлэбит салҕанар. Мариябыт Казахстаҥҥа барыахтаах, кинини өйөөн бары тутуспутунан бараары гынабыт. Калиниградка сахалар элбэхтэр, Марфаҕа тиийэн сахалары мунньуохпут. Баҕа санаабыт элбэх, киэҥ былааннаахпыт”, – диэн этэллэрэ Саха сиригэр кэрэ эйгэтин сайдыытын киэҥ аартыга арыллыбытын кэрэһилиир.
Владимир Степанов.
