Сахам дьонун барыгытын өрөспүүбүлүкэбит 100 сыллаах үбүлүөйүнэн, судаарыстыбаннаспыт биир үйэ уһуннаах кэрчиги ааспытынан эҕэрдэлиибин! Барыгытыгар доруобуйаны, кытаанах санааны, дьулууру, тулууру баҕарабын.
Мин саха омуга судаарыстыбаннас ылыытын устуоруйата биир эрэ үйэ буолла дии санаабаппын. Тоҕо диэтэххэ, XVII үйэттэн, Саха сирэ Арассыыйа састаабыгар киириэҕиттэн, сахалар суруктанан-бичиктэнэн, соҕуруу баран, ыраахтааҕыны кытта көрсөн, олохторун салайар быраабы ылан барбыттара. Ол курдук, бастаан дьаһаах хомуйарга, гражданскай сууту ыытарга көҥүл ылбыттара. Салгыы сир түҥэтигин быһаарар боломуочуйаны ситиспиттэрэ. Сахаларга ити кэмнэртэн ыла судаарыстыба өйдөбүлэ, судаарыстыбаннай сыһыан киирбитэ дии саныыбын. Кулубалар, кинээстэр нолуок хомуйан, бэйэни салайыныыны киллэрэн бардахтара.
100 сыллааҕыта автономнай өрөспүүбүлүкэ буоларбытыгар, судаарыстыба ыстаатыстанан, сөҕүмэр улахан территорияны кыраныыссалаан, быстаран ыллахпыт дии. Өрөспүүбүлүкэ төрүттэнэрин саҕана Гражданскай сэрии саҕаланан, Саха сирин үксэ бастаанньанан хабыллыбыта. Манна устуоруктар мөккүһэллэрэ элбэх да, кыһыллары утары саха үксэ өрө турбута мэлдьэһиллибэт. Мин санаабар, киэҥ сири хаппыт өрө туруу суоҕа эбитэ буоллар, М.К. Аммосов Сталиҥҥа киирэн, биэс чаас сирэй көрсөн кэпсэтэн, «Иркутскай күбүөрүнэтигэр киирэр Саха уобалаһа буолуохтаах» диэн былааннаан олорбуттарын кыайан уларыттарыа суох этэ.
Саха сирэ автономнай өрөспүүбүлүкэ ыстаатыстанарын хомуньуус баартыйа эрэ биэрбэтэҕэ. Хомуньуустар саха норуотун сайдыытыгар оҥорбуттара олус элбэх, ол мөккүһүллүбэт. Ол эрээри судаарыстыбаннаһы ситиһэрбитигэр үрүҥ да, кыһыл да өттүгэр сылдьыбыт саха дьоно бары өҥөлөөхтөр. Өрө турууга кыттыбыттар өҥөлөрө өссө улахан буолуохтаах дии саныыбын. Ол саҕана, ити өрө туруу суоҕа буоллар, Сталин биһиэхэ судаарыстыбаннас биэриэ суох этэ. Кини өрө турбут дьону алы гынаары автономия биэрбитэ диэн толкуйдаахпын. Онон, устуоруйаны хайдах баарынан этиэхпитин наада.
Кэлэр сылларга биһиги, сахалар, сүрүн сорукпут бэйэбитин төһө кыалларынан хааччынан, тастан кэлэр астан, малтан-салтан тутулуга суох буоларбытын ситиһии буолар. Билигин Аммаҕа мас кэрдэн эрэллэр диэн айдаарабыт. Оттон биһиги ойуурбут бырамыысыланнаһын сайыннарбакка, бэйэбитигэр да наадалаах маспытын хааччыммакка олоробут. Уматык оҥоруох буолбуппут ыраатта да – суох. Ити курдук аахтахха, хара баһаам элбэх үлэ күүтэр. Этиллибитин курдук, автономияны ситиһии чэпчэки буолбатаҕа. Көмүскээбэтэххэ, бөҕөргөппөтөххө, судаарыстыбаннаспытын сүтэриэхпитин да сөп. Онон, биһиги Ил Дархаммыт тула сомоҕолоһоммут, үөхсүбэккэ, ыһыллыбакка, элбэҕи айан-тутан, иннибит хоту баран иһиэхтээхпит. Өрөспүүбүлүкэбит Арассыыйа хотугулуу-илин өттүн сайдыытын баһылыыр-көһүлүүр оруолун өссө күүһүрдүөххэйиҥ!
Барыгытын өссө төгүл Саха Өрөспүүбүлүкэтэ төрүттэммитэ 100 сылынан ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин! Сахаларга – уруй-айхал!
Афанасий Максимов,СӨ Ил Түмэнин II, III, IV ыҥырыытын дьокутаата,
“СахаТЭК” АУо дириэктэрдэрин
сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
