Аҕыс уонус сыллар бүтүүлэригэр урукку Сэбиэскэй Сойууска “Ласковый май” диэн оҕо дьиэтин иитиллээччилэрин бөлөҕүн ылбаҕай ырыалара киэҥник иһиллэн барбыта. Кинилэр ырыаларын Арассыыйа хас биирдии дэриэбинэтин, куоратын кулууптарыгар тыаһаталлара. Оччотооҕу оҕолор, ыччат үксэ да диэххэ сөбө буолуо, “Лааскабай маайдар” кэссиэтэлэригэр тииһээри кэтэһии-манаһыы, атыылаһыы-мэнэйдэһии буоларбыт. Мин эмиэ, ол көлүөнэ оҕото, магнитофоммар Юра Шатунов ырыаларын тута сылдьан истэрим. Ол кэннэ хас сыл ааста?! Юра “Белые розы”, “Розовый вечер” уо.д.а. үйэлээх ырыалара билигин даҕаны дьон уоһуттан түспэттэр, бэл, атын көлүөнэ кытта сэҥээрэр.
Муор-туор олох уонна уулусса
1980 сыллаахха Старая Отрада диэн дэриэбинэ оскуолатыгар үөрэнэ киирэр. Түөрт сыл буолан баран, 1984 сылтан ийэтэ улаханнык ыарытыйан, бука, соторулуурун билэн буолуо, уолун Кумертау 2 №-дээх интэринээт-оскуолатыгар үөрэттэрэ биэрэр. Икки ый буолан баран, ийэтэ барахсан сүрэҕинэн өлөн хаалар. Оччолорго Юра баара-суоҕа 11 эрэ саастааҕа. Арахсан барбыт аҕата уолугар кыһаммат, урукку ойоҕо өлбүтүн да кэннэ, уолун бэйэтигэр ылбат. Ол иһин тулаайах уолу ийэтин балта Нина бэйэтин кытары илдьэ барар. Уолчаан онно да сүгүн сылдьыбат, эдьиийиттэн күрээн хаалар. Ити кэмтэн ыла уулуссатааҕы олоҕо саҕаланар. Баара-суоҕа 11 сааһыгар уулусса тыйыс “быраабылатынан” олорорго күһэллэр. Бэйэтин курдук ускул-тэскил сылдьар уолаттары кытары куодарыһан, Башкирия уонна Оренбург уобалаһын усталаах туоратынан сылдьаллар.
Оннук сырыттаҕына, хата, кини дьолугар, 1985 сыл сэтинньитигэр Акбулактааҕы Оҕо дьиэтин салайааччытын болҕомтотугар киирэр. Валентина Тазекенова, уолу тута сөбүлээн, хамыыһыйаны тылыгар киллэрэн, бэйэтин тэрилтэтигэр иитиллээччи быһыытынан ылар. Эһиилигэр Тазекенованы Оренбурдааҕы интэринээт-оскуола дириэктэринэн аныыллар. Онно таптыыр иитиллээччитин илдьэ барар. Юра интэринээккэ уус-уран самодеятельность салайааччыта Сергей Кузнецову кытары билсэр.
“Ласковый май” төрүттэниитэ
Сергей Кузнецов бу кэмҥэ оруобуна суруйбут ырыаларыгар толорооччу көрдүү сылдьыбыт эбит. Сергей, ырыаһыт уолу кытары билсэн баран, куолаһын истээт, “Вечер холодной зимы”, “Метель в чужом городе” диэн бастакы ырыаларын суруйар. Ол кэннэ бас-гитараҕа оонньуур Слава Пономарёву, уокка-күөскэ сатабыллаах Сергей Серкову кытары тута бөлөх тэринэн бараллар. Оччотооҕу Сойууска аҥаардастыы аатырбыт “Ласковый май” аан бастаан ити курдук судургутук, туох даҕаны муоҕа-чуоҕа суох тэриллэр. Бакаа икки сыл интэринээт үҥкүүлүүр былаһааккатыгар уонна “Орбита” диэн олохтоох кулууп саалатыгар ыллыыллар. Бу кэмҥэ бөлөх “Белые розы”, “Лето”, “Пусть будет ночь”, “Седая ночь” уонна да атын хит буолбут ырыалара айыллан бараллар.
1988 сыллаахха Сергей Кузнецов Оҕо айар дьиэтин иһинэн “Ласковый май” бастакы альбомун таһаарар. Манна кинилэр бэлэмнэнэр анал хостоохтор. Ол кэннэ кэссиэтэлэрин тимир суол баксаалыгар баар киоскаҕа тарҕаттара илдьэн биэрэр. Инньэ гынан, “Ласковый май” ырыалара пуойастарга күннэтэ дьиэрэһийэр. Айаннааччыларга Юра Шатунов оҕолуу нарын куолаһа, хайа да кэмнээҕи ыччакка чугас таптал туһунан ырыалар дьон-сэргэ, оҕо-ыччат дууһаларын кылын таарыйан барар. Бары бу ырыалары истэ, ыллаһа сылдьар буолан хаалаллар. Соннук киһи сүрэҕин-быарын ортотунан киирэллэр.
Ити сыл оччолорго “Мираж” бөлөх менеджеринэн үлэлии сылдьар Андрей Разин пуойаска “Ласковый май” ырыаларын истэр уонна тута бу ырыалары ыллыыр уолу кытары билсиэн баҕарар. Бастакы ыстаансыйатыгар түһэн баран, Оренбург хайысхатынан төттөрү айанныыр. Оренбурга тиийэн интэринээти булар да, Юра Шатунов хайыы үйэ суола сойбута ырааппыт. Инньэ гынан, улуу Москуба куоракка бакаа Сергей Кузнецов уонна Костя Пахомов эрэ барсаллар. Оттон Юраны балаҕан ыйыгар эрэ булан аҕалаллар. “Рекорд” диэн Бүтүн Сойуустааҕы холбоһук иһинэн саҥа “Ласковый май” тэриллэр. Биллэн турар, Юраны уонна бөлөххө баар атын уолаттары барыларын Оренбурдааҕы интэринээттэн Москубатааҕы 24 №-дээх интэринээккэ көһөрөллөр.
Андрей Разин сатабыллаах албаһынан, кэпсэтиилээх, үктэтиилээх буолан эбитэ дуу, Юра Шатунов ыллыырын сөбүлээннэр эбитэ дуу, бөлөх ыҥырыктан ыҥырыкка сылдьар буолар. Маныаха даҕатан эттэххэ, холобур, Саха сирин тыатыгар Андрей Разин диэн кимин билбэт буоллахпыт. Сыччах Юра Шатунов ылбаҕай ырыаларын истэн, бу бөлөҕү сөбүлээтэхпит. Атын да дойдуларга дьон-сэргэ, ыччат, оҕолор сыччах ырыаһыт ыллыырын сөбүлээтэхтэрэ буолуо. Бэл, кинилэри көрөөрү, истээри куораттан куоракка сырса сылдьар көхтөөх сүгүрүйээччилэр баар буолаллар. Сойуус саамай улахан стадионнарыгар кэнсиэрдиир чиэскэ тиксэллэр. Оччолорго кинилэр ырыаларын бүтүн Сойуус үрдүнэн ыллыыллар. “Ласковый май” диэн бөлөҕү билбэт, кинилэр ырыаларын истибэтэх ыччат суоҕун кэриэтэ этэ.
Соҕотоҕун
Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыбытын кэннэ, Арассыыйаҕа ыһыллыы-тоҕуллуу кэмигэр “Ласковый май” эмиэ үрэллэр. Юра Шатунов тута Германияҕа барар. Тоҕо ала-чуо онно тиийбитэ биллибэт. Ити кэмҥэ Арассыыйаҕа эрэкэтиир, бандьыыт сытайан турар кэмэ. Саҥардыы борбуйдарын көтөҕөн эрэр, харчы бөҕөнү “өлөрө” сылдьар эдэркээн “сулустары” сүгүн сырытыннарбаттара биллэр. Ол иһин куотан кэриэтэ соҕотоҕун тас дойдуга барбыта өйдөнөр. Аны туран, Разин, “Горбачёв быраатабын” дии-дии, Култуура министиэристибэтин, кэнсиэрдиир ааҕыныстыбалары харахтарын баайа сылдьыбыта биллэр. Саанар дьон элбэх буоллахтара.
Юра Шатунов Германияҕа звукорежиссёр идэтин баһылыыр, бэйэтэ устуудьуйа тэринэр. Онно бакаа кэнсиэрдээбэт. Кини продюсерынан Аркадий Кудряшев диэн киһи буолар. Кини 1988 сылтан “Ласковый май”, “Мираж” бөлөхтөр администратордарынан, дириэктэрдэринэн сылдьыбыт.
1992 сыллаахха Алла Пугачеваттан “Ороһуоспатааҕы көрсүһүү” диэн кэнсиэргэ кыттарга ыҥырыы тутар. Юра кыттарга сөбүлэһэр уонна ити сыл аан бастаан соҕотох толорооччу быһыытынан “Звездная ночь” диэн ырыаны толорор. 1994 сылтан оччолорго Арассыыйаҕа саамай аптарытыаттаах устуудьуйаны кытары бииргэ үлэлэһэргэ дуогабардаһар. Килиип бөҕөтүн усталлар. Юра өссө да “Ты помнишь” (1994), “Искусственное дыхание” (1996), “Вспомни май” (2001) диэн альбомнара күн сирин көрөллөр. 2002 сылтан урукку ырыаларын хаттаан устан, альбом гынан таһаартыыр. Онтулара тарҕанан, үп-харчы бөҕөнү киллэрэллэр. 2009 сыллаахха “Ласковый май” диэн уус-уран киинэни өйөөн, Арассыыйа куораттарынан кэнсиэрдиир туурга сылдьар.
Бүтэһик уон сылга...
2010 сылтан эмиэ араас ырыа бөҕөнү айан таһаарар. Андрей Картавцев диэн ааптар ырыаларын ыллыыр. Бу сыл “Монолит” диэн устуудьуйа хампаанньатын кытары дуогабардаһан, урукку ырыалары аан бастаан хаачыстыбалаах сыыппараҕа көһөрөллөр, оччотооҕу хаартыскалары сөргүтэллэр. Эһиилигэр интэриниэккэ ырыаһыт анал тус саайта үлэлээн барар. Онно саҥа ырыаларын, килииптэрин, альбомнарын угаллар. 2012 сыллаахха “Песня года-2012” “Седая ночь” уостан түспэт хит буолбут ырыатын иһин кырааматанан наҕараадаланар. 2013-2015 сс. саҥа ырыалары таһаартыыр. 2015 сылга “Звуковая дорожка” диэн улахан үөрүү-көтүү тэрээһинигэр “Арассыыйа эстрадатыгар үтүө кылаатын иһин” диэн улахан бириэмийэ биэрэллэр. Уопсайынан, хара өлүөр диэри бастайааннай Арассыыйа шоу биисинэһин ортотугар сылдьар, саҥаттан саҥаны айар, урукку да ырыаларын ыллыыр, кэнсиэрдэргэ кыттар, тэлэбиисэргэ көстөр, биэриилэргэ кэлэр, интервью биэрэр.
1992 сыллаахха хит буолбут ырыалар ааптардара Сергей Кузнецов уонна Андрей Разин хантараак түһэрсэллэр. Уон түөрт сыл буолан баран, үктэтиилээх Разин бу ырыаларга соҕотох кини эрэ бырааптаах курдук буолан тахсар. Кузнецовтуун дуогабар түһэрсибит курдуктар. Онтулара даҕаны, суукка эспэртиисэ бигэргэппитинэн, куоппуйа эрэ быһыытынан сылдьар, ону ааһан Кузнецов илии баттааһына буолбатаҕа биллэр. Онон, саарбах соҕус докумуон буолан тахсар. Бу киһи эмиэ урукку түөкүннүү албастарын киллэрбит да буоллаҕына көҥүл.
Быйыл, бу ааспыт ый 17 күнүгэр, Юрий Шатунов Андрей Разины кытары сууттаһан, “Ласковый май” ырыаларыгар көҥүллээх быһыытынан кыайар. Бэс ыйын 20 күнүгэр ырыаһыт Разины кытары сууттаспытын туһунан бүтэһик кэмэнтээрийин биэрбит.
Сүрэҕэ эмискэ тохтообута
Маннык сууттаһыы, киирсии хайа да киһи доруобуйатын айгыратара биллэр. Бэс ыйын 23 күнүгэр Юрий Шатунов, 49 сааһыгар сүрэҕинэн моһуогуран, күн сириттэн күрэнэр. “Обширный инфаркт” диэн диагноз туруораллар. Бэс ыйын 20 күнүгэр Подольскайга буолбут кэнсиэр кэннэ түөһүн хам туттубут уонна ыалдьарын туһунан эппит. Икки хонон баран, Растуново дэрибинэҕэ (Домодедово уокуруга) доҕотторун кытары олорон, эмискэ сүрэҕинэн охтубут. Доҕотторо тута чугастааҕы балыыһаҕа илдьибиттэр, онтон суһал көмөнү ыҥырбыттар. Ол баран иһэн иккитэ клиническэй өлүүгэ киирэн тахсыбыт. Домодедовотааҕы сүрэх балыыһатыгар өйүн булбакка сытан сырдык тыына быстыбыт. Хаарыан ырыаһыппыт.... Бэс ыйын 26 күнүгэр Троекурово кылабыыһатыгар быраһаайдаһыы сиэрэ-туома ыытыллыбыт. Сарсыныгар биллиилээх ырыаһыт өлүгүн умаппыттар, күлүттэн ити кылабыыһаҕа көмпүттэр, сороҕун Германияҕа ойоҕор, оҕолоругар тиэрдибиттэр.
Дьиэ кэргэнэ
Юрий кэргэнэ Светлананы кытары Германияҕа билсибит. Оччолорго юрист идэлээх Светлана Арассыыйаҕа аатыра сылдьар ырыаһыт буоларын истибэтэх да, билбэт да эбит. Дьиҥэ, Сойууска Шатуновка сүрэҕин анаабыт кэрэ аҥаар хара баһаам буоллаҕа. Хас хардыытын ааҕа сылдьар, хараарчы “иирбит” сүгүрүйээччилэр сүгүн хаамтарбаттара биллэр. Светлана, олорго холоотоххо, кини туһунан төрүт билбэт буолан, дьэ билсиһиилэрэ сэмэйдик саҕаламмыт. Сыбаайбалара 2007 сыллаахха Германияҕа буолбут. Уола Дэннис – 2006, кыыһа Эстелла 2013 сыллаахха төрүүллэр. Юра дьиэ кэргэнин, оҕолорун туһунан хаһан даҕаны аһаҕастык ыһа-тоҕо кэпсии сылдьыбатаҕа. Кимниин эрэ күүлэйдээбитин, арыгылаабытын туһунан хаһан даҕаны, ханна да иһиллибэтэҕэ. Атын сулустар курдук дьахтарын уларыта сылдьыбатаҕа, иккис-үһүс ойохтоммотоҕо. Сыччах дьиэ кэргэнинэн олорор көнө сүрүннээх, бэрээдэктээх киһи быһыытынан биллэр.
