Наталья сырдыгынан сыдьаайа сылдьар ураты киһи этэ...

Атырдьах ыйын 15 күнүттэн, Худуоһунньуктар дьиэлэригэр Наталья Винокурова (Филиппова) сырдык кэриэһигэр анаммыт «Сырдык сыдьаай» быыстапката арыллыбыта.

Быыстапка саалатыгар үктэнээппин кытары, сардаҥа тыкпытын, сыламныы сыдьаайбытын курдук, тулам барыта сып-сырдык буолан хаалла. Ону кытта тэҥҥэ киһи кэрэхсиир хартыыналара, харах хайҕыы көрөр ойуулара – барыта бу сиргэ кылгас олоҕу олорон ааспыт талба талааннаах, ураты буочардаах худуоһунньук Наталья Винокурова (Филиппова) айымньылара.

Бастаан, быыстапка сырдык саалатын соҕотох кэрийдим, худуоһунньук киһи алыптаах эйгэтигэр умустум... Наталья мэтириэтин одуулаан көрдүм – эйэҕэс харахтаах, көрсүө-сэмэй, үтүө номоҕон дьүһүннээх эдэр кыыс олорор. Аттыгар кини кылгас биографията. Онтон салгыы, бииртэн биир уран хартыыналар, олоҕун устуоруйата, санаатын-оноотун, анаарыытын, киһи быһыытынан уратытын арыйар айымньылары көрүтэлээн, ханнык эрэ дьикти дойдуга ыалдьыттаан кэлбит курдук сананным. Ордук чуолаан, хараҕым Наталья Винокурова хаартыскатын аттыгар ыйаммыт графикаҕа хатанна. Айыы кыыһын көмүү, үөһэ дойдуга аттаныы, саха кистэлэҥ итэҕэлэ, өбүгэ дьикти үгэһэ, Дьөһөгөй айыы...

Дьиибэ турукка ылларан, айымньы айдарыылаах уратытын иҥэринэн, дөйүөрбүт курдук кэрэхсии турдахпына, сэһэргэһээччим, Наталья Винокурова (Филиппова) дьүөгэтэ, бииргэ үөрэммит үөлээннээҕэ Александра Неустроева киирэн кэллэ. Дьэ, кинилиин атах тэпсэн олорон, Наталья олоҕун, айар үлэтин туһунан кэпсэтэн саҕалаатыбыт.

- Үтүө күнүнэн. Киһи дууһалыын сынньанар быыстапкатын илэ харахпынан көрөн астынным, дуоһуйдум. Наталья барахсан кылгас даҕаны олоҕу олорон ааспыт эбит... Кини олоҕун туһунан кылгастык билсиэххэ.

- Наташабыт 1984 сыллаахха Үөһээ Бүлүү улууһугар Көтөрдөөх нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Дьонунаан бастаан Боотулуга олоро сылдьыбыттар, онтон Хороҕо көһөллөр. Онон, кини Хоротооҕу орто оскуоланы 2001 сыллаахха бүтэрэр. Кини, дьиҥинэн, эрдэ улахан художественнай үөрэҕи барбатах, кини талаана айылҕаттан айдарыылаах. Төрөппүттэриттэн аҕата уруһуйдуур эбит.

Биһиги Наташалыын П.П. Романов аатынан художественнай училищеҕа бииргэ үөрэммиппит. 2001 сыллаахха «Живопись» салаатыгар Слепцова Людмила Даниловнаҕа туттарсан киирбиппит. Уһуйааччыбыт саха дьахталларыттан бастакы үөрэхтээх живописец уонна портретист. Кини – Саха сирин былааҕын ааптара. Үөрэхпит биэс сыллаах этэ. Билигин учлищеҕа 4 сыл үөрэнэллэр. Биһиги үөрэхпитигэр туттарсан киирэргэ улахан куонкуруһу ааһаллар. Экзамеҥҥа «рисунок», натюрморт, живопись, онтон биэрбит тиэмэлэринэн композиция уруһуйдаан, туттарсан киирбиппит. Наталья манна наһаа үчүгэйдик хаарынан бүрүллэн турар бугулламмыт оттору акварелынан уруһуйдаабыта.

Бастакы кууруска үөрэнэ сырыттахпытына аҕата соһумардык олохтон туораабыта. Бииргэ төрөөбүттэр элбэхтэрэ, кини ыал улахан оҕото буолан, эппиэтинэһэ улахан этэ.

Кыыспыт үөрэнэр сылларыгар бастыҥнартан бастыҥ, саамай сүрэхтээх, үлэһит, эппиэтинэстээх киһинэн буолара. Дьиҥинэн, талааннаах ыччат үгүс этэ буоллаҕа, ол эрээри, сүрэхтээх, үлэһит киһи кэлин быдан чорбойор, бэлиэтэнэр эбит. Мин бэйэм художественнай училищеҕа преподавелинэн үлэлиибин, онон, кэтээн көрөрбүнэн, үлэһит киһи үтүө түмүктэри аҕалар эбит. Сүрэҕэ суох оҕо хаалан хаалар. Оттон Наташабыт бэриллибит талаанын олус чаҕылхайдык көрдөрбүтэ.

Онон, номнуо үһүс кууруска үөрэнэ сырыттахпытына, бастыҥ оҕолорбут Люция Слепцова, Андрей Кульбертинов уонна бу Наталья Филипповабыт буоланнар, үһүөн быыстапка туруорбуттара. Онтон төрдүс кууруска тахсан баран, Наташа бастыҥ устудьуоннары кытта Китайга Норуоттар икки ардыларынааҕы пленэргэ кыттыбыта, муораҕа уруһуйдаан кэлбитэ. Ол онно тиийэ сылдьан уруһуйдаабыт ойуулара училище фондатыгар билигин даҕаны бааллар. Бу санаатахха, оччолортон кини бэйэтин буочара сымнаҕас, сырдык уонна ураты эбит. Бары айымньыларыгар онтуката ырылхайдык көстөр. Үөрэнэ сылдьан сайын ахсын араас сирдэринэн уруһуйдуу, быраактыкалана барар этибит. Биир үтүө өйдөбүл – Суотту түмэлигэр сылдьыы. Онно олус элбэх, үчүгэй уруһуйдары оҥорбуппут. Маннык курдук Амма кэрэ айылҕатыгар сылдьан кэлбиппит. Ол тухары, учууталбыт Людмила Даниловна Наташаны олох чорботор этэ. Кыыспытын наар бэйэтин аттыгар, оҕотун курдук илдьэ сылдьара. Кинилэр иккиэн биир долгуҥҥа курдук наһаа тапсан сылдьаллар этэ.

2006 сыллаахха кыыспыт үөрэҕин кыһыл дипломунан бүтэрэн баран, сайыныгар И.Е. Репин аатынан Санкт-Петербургтааҕы Судаарыстыбаннай Академическай живопись, скульптура уонна архитектура институтугар туттарсан киирбитэ. Бу үөрэххэ үгүс ыччат бастакы сылларыгар кыайан киирбэттэр. Дьон турунан туран, биэстии сылы быһа туттарсан киирэллэр ээ! Оттон Наташа буоллаҕына тута бастакы сылтан киирбитэ. Бэл, онно кини айылҕаттан талааннааҕын бэлиэтии көрдөхтөрө. Бу үөрэххэ Саха сириттэн ахсааннаах киһи үөрэммитэ. Билигин, холобура, саха ыччаттарыттан онно ким даҕаны үөрэнэ сылдьыбат. Бүтэһик сылларга ким даҕаны кыайан туттарсан киирэ илик. Кини ити үрдүк үөрэҕин эмиэ кыһыл дипломунан уонна хайҕабыл суруктаах бүтэрбитэ.

Бу сотору Натальябыт туһунан ахтыы кинигэ таһаараары сылдьабыт. И.Е. Репин аатынан Санкт-Петербургтааҕы Судаарыстыбаннай Академическай институкка үөрэммит кафедратыттан ректора ахтыы ыыппытта. Онно: «Наташа уруһуйа билигин даҕаны иилиллэн турар, ону көрдөхпүнэ наар Наташаны саныыбын», - диэн суруйбут. Бу хаартыскатын аттыгар турар хартыыналар – кини дипломнай үлэлэрэ. Сороҕо Санкт-Петербурга хаалбыттар, онон, манна уруһуйдарын хаартыскаларын көрөбүт. Мин бу үлэтин оҥорорун илэ харахпынан көрбүтүм, манна кини бэчээти эҥин олох туттубатаҕа, барытын илиитинэн оҥорбута.

– Дьэ, Наталья ситиһиилээхтик үөрэҕин бүтэрбитин кэнниттэн, олоҕор кэскиллээх киэҥ аартык арылыннаҕа... Ол эрээри... Ыарыыта хаһааҥҥыттан биллэн барбытай?

– И.Е. Репин аатынан институту 2012 сыллаахха бүтэрэн кэлэн баран, Арктическай институкка үлэлии киирбитэ. Быыһыгар Л.А. Ким аатынан Оҕо ускуустубатын оскуолатыгар үлэлээбитэ. Оттон бүтэһик сылларыгар кынат үүннэриммит кыһатыгар, П.П. Романов аатынан художественнай училищеҕа уһуйааччынан анаммыта. Онно олох ыарыыта бэргээн, балыыһаҕа киириэр диэри үлэлээбитэ. Тус олоҕуттан кэпсээтэххэ, 2013 сыллаахха ыал буолбута. Кэргэнэ – Константин Винокуров, идэтинэн ускуустубаттан ыраах киһи. Онтон уол оҕоломмуттара, Костя диэн ааттаабыттара. Былырыын кырачаана оскуолаҕа киирбитэ. Хомойуох иһин, ийэтэ онуоха диэри тиийбэтэ...

Наташабыт 2014 сыллаахха оҕолонон баран, 2015 сыллаахтан ыалдьан саҕалаабыта. Ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии, ыарахан диагноһы туруорбуттара – лейкемия, хаан араага. Биһиги бары наһаа хараастыбыппыт. Ол сыл бастакытын реанимацияҕа киирэр. Онтон ылата сырдык тыына быстыар диэри, алта-сэттэ сыл устата ыарахан ыарыыны кытта тулуурдаахтык охсуспута. Ремиссия кэмигэр уруһуйдуурун олох тохтоппотоҕо. Ыарыыта арыый даҕаны буолар кэмигэр, үлэлиирэ, айар үлэтинэн дьарыгырара. Дьиэ кэргэнин, оҕотун туһугар наһаа кыһаллара, таптыыра.

Кини бүтэһик улахан үлэтэ – ыһыах тиэмэтигэр бастакы сахалыы «Үрүҥ Тунах Ыһыах» ойуу кинигэ (виммельбух). Наташа оҕолорго аналлаах ыһыах тиэмэтигэр ойуулары оҥортообута, онтукатын «Айар» кинигэ кыһатыгар 2019 сыллаахха таһаарбыттара.

Эрдэ кини ойууларын атын ааптардар кинигэлэригэр иллюстрация быһыытынан киллэрэ сылдьыбыт эбит буоллахтарына, бу кинигэ Наталья маҥнайгы ааптарыскай таһаарыытынан буолбута. Бу үлэтин барытын ыалдьа сылдьан оҥорбута. Оттон кэлин, ыарыыта бэргээн, уруһуйдаабат буолбута. Усулуобуйа суох буоллаҕа дии, инньэ гынан иистэнэр этэ. Наһаа үчүгэйдик таҥас-сап, сыттыктары, суумкалары тигэр буолбута. Ийэтэ этэринэн, олус элбэх тикпит мала баар эбит, ону туруораары гынан баран, саала кыратын иһин туруорбатахпыт. Кэлин, улахан саалаҕа быыстапкатын тэрийиибитигэр уурталыахпыт.

- Кини айар буочарыҥ дьон хайдах сыаналыырый? Наталья айар үлэтин уратыта туохха сытарый?

- Кини хас биирдии үлэтигэр бэйэтэ баар. Наталья айымньылара олус сырдыктар. Уопсайынан, худуоһунньугу билиэххин баҕарар буоллаххына, бэйэтин кытта кэпсэтэн буолбакка, үлэлэрин көрөн ыксары билсэҕиҥ. Көрөргүт курдук, үлэлэрэ бары олус сырдыктар. Манна серияларынан наарданыллан ууруллубут, онон, худуоһунньук ис туругун киһи билэргэ дылы. Наташа араас хайысхаҕа үлэлээбит киһи, инньэ гынан, манна көрөөччүлэргэ худуоһунньук араас өттүттэн арыллар.

Холобура, быыстапка арыллыытын кэмигэр Худуоһунньуктар сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Ольга Афанасьевна Скорикова: «Наталья Винокурова кылгас даҕаны олоҕор бэйэтин худуоһунньук быһыытынан булбут эбит», - диэн сыаналаабыта. Ол эбэтэр, кыыспытын бэйэтин суолун-ииһин булбут уонна араас хайысхаҕа үлэлээбит күүстээх худуоһунньук быһыытынан сыаналаабыта. Кини даҕатан: «Наталья олус күүстээх акварельлаах эбит, кимниин даҕаны киһи тэҥнээбэт», - диэбитэ. Биллэрин курдук, кыыспыт И.Е. Репин оскуолатын аастаҕа. Мин тус бэйэм саха худуоһунньуктарыгар акварелы маннык күүстээхтик туттан ойуулуур-дьүһүннүүр киһини билбэппин.

Оттон мин биир бэйэм Наташа бу турар үлэтин олус сөбүлүүбүн. Бу – И.Е. Репин аатынан институту бүтэрэригэр уруһуйдаабыт сериятыттан биирдэстэрэ. Көрөрбүт курдук, Дьөһөгөй Айыы уобараһа. Бу сэргэҕэ баайыллыбыт сылгы олох оруобуна Наташа бэйэтин уобараһа, киниэхэ олус майгыннатабын.

Манна көрөргүт курдук, хартыыналар улахан аҥаардара акварелынан уруһуйдаммыттар. Оттон графиката, биллэн турар, ксилография, линогравюра буоллахтара. Араас ньыманы туттубут уруһуйдардаах, көрбүт дьон бары үрдүк сыанабылы биэрбиттэрэ. Бу – хомустуу турар кыргыттар, бэйэтин дойдутун дьоно, отоннуу сылдьар кыргыттар, оттуу сылдьар эр дьон, балыксыттар... Төрөөбүт дойдутун олус истиҥник арыйар уруһуйдар. Наталья соҕотох быраатын Ванюшаны олус таптыыр этэ. Онон, аҕыйах хартыынатыгар кини уобараһа олох наһаа үчүгэйдик ойууламмыт.

Үнүр манна художественнай түмэл дириэктэрэ Влада Владиславовна Тимофеева бэйэтин солбуйааччытынаан кэлэ сырыппыттара уонна Наталья сорох ойууларын түмэлгэ ылыа этибит диэн, уруһуйдарыттан талбыттара. Кинилэр Национальнай художественнай түмэл пуондатыгар үйэтитиллэр курдук, бэлэх биэрэргит эбитэ буоллар диэн көрдөспүттэрэ.

Саха биллиилээх худуоһунньуга Вячеслав Яроев быыстапканы көрөн баран, Наталья айымньыларын үрдүктүк сыаналаабыта. Кини кыыспыт Репин аатынан институту бүтэрэригэр уруһуйдаабыт «Серия «Легендарные предки якутов Эллэй и Омогой» диэн дипломнай үлэтин көрөн баран: “Саха сирин сэбиэскэй кэминээҕи худуоһунньуктар айымньыларын, Валериан Васильевы, Афанасий Мунхаловы санатар графикалаах эбит. Саха сирэ күүстээх графиктарынан биллэр дии, кинилэргэ тэҥнээх үрдүк таһымнаах айымньылардаах эбит”, - диэбитэ.

Уопсайынан, дьон бары айылҕаттан айдарыылаах улахан талаан кэлэн барбыт эбит диэн соһуйан, сөҕөн-махтайан бардылар. Кини үлэтин туһунан улахан үлэ суруллуон наада...

- Аны билигин Наталья Винокурова улахан ситиһиилэрин туһунан...

- Кини улахан ситиһиилэрэ – А.Г. Неболсин аатынан норуоттар икки ардыларынааҕы пуонда лауреата, Дельфийскэй оонньуулар лауреаттара, Сибирьдээҕи Орто үөрэх кыһаларын Бүтүн Арассыыйатааҕы быыстапка 1 степеннээх лауреата, Валериан Васильев бириэмийэтин 2 истиэпэннээх лауреата. Маны сэргэ, кини аата «Молодые таланты России» кинигэҕэ үйэтитиллибитэ. (Кинигэни арыйан көрдөрөр) Манна олох уһулуччулаах талааннаах дьон киирдэхтэрэ, онно биһиги кыыспыт баар. Ити Неболсин аатынан норуоттар икки ардыларынааҕы пуондаҕа сахалартан бэрт аҕыйах киһи бириэмийэлэммитэ. Оттон ити «Серия «Легендарные предки якутов Эллэй и Омогой» диэн дипломнай үлэтинэн Валериан Васильев бириэмийэтигэр кыттан, миэстэлэспитэ. Онно кини үлэтин көрөннөр, ааттаах-суоллаах худуоһунньуктар олус сэргээбиттэрэ уонна Наташаттан өссө даҕаны элбэх, саҥа үлэлэри кэтэһэллэрин туһунан эппиттэрэ. Дьиҥинэн, өссө даҕаны үтүө айымньылар кэлиэхтэрин, кыыспыт кылгас дьылҕаланаахтаатаҕа...

- Наталья киһи быһыытынан хайдах этэй?

- Биһиги, Наташа доҕотторо, кинини наһаа күндүтүк саныыбыт. Үнүр, Санкт-Петербурга бииргэ үөрэммит Анна Миронова диэн кыыспыт кэлэ сылдьыбыта уонна маннык кэпсээбиттээҕэ: «Биирдэ Санкт-Петербурга институт аттынан ааһан иһэн, Наташаҕа киирэн тахсарга санаммытым. Олус астык күннээх күн этэ. Онно Натальялыын бииргэ саадка тахсан, олорон кэпсэппиппит. Кинилиин кэпсэтэн бүтэн баран, наһаа сэргээбитим... "Хайдах маннык аһаҕас, ыраас буолуохха сөбүй?" - дии санаабытым уонна кинини сирдээҕи аанньал курдук ылыммытым. Маннык дьон баар буоллаллар эбит дуу диэн, туох даҕаны кир-хах сыстыбатах, туох даҕаны били хос санаата суох, ыраас санаалаах киһи эбит дии санаабытым», - диэбитэ... Чахчы, биһиги Наташабыт оннук ыраас санаалаах, сэмэй майгылаах этэ. Кими даҕаны кытта этиспэт, туох даҕаны хос санаата суох этэ. Киһи кини аттыгар сылдьан үчүгэй буолуоҕун баҕарар. Кини таһыгар туран киһи бэйэтин сылаастык сананар үтүө киһитэ этэ. Кинини кытта алтыһан киһи туох эрэ ырааһы, сырдыгы таарыйан ылбыт курдук сананарга дылы. Олоххо маннык дьон аҕыйах даҕаны буоллар, баар буолааччылар дии – сирдээҕи аанньаллар, олох киэргэллэрэ... Наташа чахчы оннук этэ.

Кини туһунан үөрэппит устудьуоннара эмиэ наһаа үчүгэйдик ахтыы суруйан ыыппыттар этэ. Холобура, «биир даҕаны учуутал биһигини кытта маннык истиҥник алтыспат этэ», «үөһээттэн көрбөккө, истиҥник, хаһыытаабакка-ыһыытаабакка, улаханнык мөхпөккө сыһыаннаһар этэ» диэн суруйаллар...

- Үөрэнээччилэриттэн дуу, аймах ыччаттартан дуу, Наташаны туйах хатарааччылар бааллар дуо?

- Кини үөрэх кыһатыгар кылгас кэмҥэ үлэлээтэҕэ дии. Ол эрээри, кылгас даҕаны бириэмэҕэ кинилиин алтыһыы үөрэнээччилэригэр үтүө өйдөбүлү хааллардаҕа... Дьиҥинэн, үтүө киһилиин алтыһыыга бэрт кылгас түгэн даҕаны сөп буолар ээ. Онон, кини үтүө сабыдыала кинилэргэ иҥэн хаалбыта, сардаҥатыттан бэрсибитэ буолуо дии саныыбын... Оттон үнүр быыстапка тэрийэрбитигэр балтын оҕолоро бааллар этэ. Ол кыргыттары уруһуйдаппыппытыгар, олус үчүгэйдик ойуулаан таһаарбыттара. Онон, ити аймах ыччаттарыгар уруһуйдуур талааннаахтар баар эбиттэр дии санаабыппыт. Уола билигин кыра буоллаҕа дии, ол эрээри, киниэхэ даҕаны уруһуйдуур талаан бэриллибитэ буолуо, көстөн иһиэ...

Билигин Наташабыт төһө даҕаны аттыбытыгар суох буоллар, кини айар үлэтэ үгүс киһини, устудьуоннары, ыччаты сырдыкка, кэрэҕэ үөрэтиэ дии саныыбын.

- Талааннаах дьон барытыгар талааннаах дииллэр...

- Наташабыт уруһуйдуурун таһынан, хоһоон суруйар этэ. Олоҕун тиһэх сылларыгар олус үчүгэйдик иистэнэн, таҥас-сап бөҕөтүн тикпитэ. Өссө оҕуруонан суумкалары, бастыҥалары, киэргэллэри уонна ытарҕалары иистэнэр буолбута. Кини наһаа нарын, сып-сымнаҕас, имигэс илиилээх этэ. Ол кэрэчээн илиитинэн тыыппыта барыта уурбут-туппут курдук уран, кэрэ буолан тахсара. Кини туһунан ахтыы кинигэҕэ уруһуйдарын кытта хоһооннорун киллэриэхтээхпит.

- Чахчы ураты, дэгиттэр талааннаах, сырдык, үтүө киһи кэлэн барбыт эбит. Кини туһунан киһи кэпсэтэн бара туруох курдук...

- Наташабыт туһунан өссө даҕаны элбэҕи кэпсиэхпин сөп курдук. Кини айылҕалыын, чараас эйгэлиин туох эрэ ситимнээҕин туһунан биир дьикти түгэн баар. Санкт-Петербург куоракка, уопсай хоһугар Наташа олоро киирбитин бастакы түүннэригэр кинилэри кытта бииргэ олорбут Лена диэн нуучча кыыһа түүлүн кэпсээбит: “Түүһээтэхпинэ, хоспут иһигэр олус элбэх, эгэлгэ өҥнөөх лиэнтэлэр иилиллэн тураллар”, - диэн дьиибэргээн кэпсээбит. Бу санаатахха, кини түүлүгэр саха саламаларын көрбүт. Ол аата, кинилэри кытта саха талааннаах кыыһа Наташа олоро кэлбитин бэлиэтэ буолуон сөп эбит.

Оттон саҥардыы ыалдьыбыт сылыгар кыыспыт балыыһаҕа сытан дьиктини көрбүт. Арай, сытар оронун үрдүгэр улахан баҕайы төгүрүк хайаҕас курдук арыллан кэлбит. Ол анараа өттүгэр наһаа үчүгэй айылҕалаах сир көстүбүт. Ити хайаҕаһы биир олус эйэҕэс көрүҥнээх эмээхсин кэлэн өҥөйбүт уонна кинини сып-сылаастык көрбүт. Наталья бэйэтэ ити кэннитэн: «Миигин үтүөрүөҥ, өссө даҕаны олоруоҥ диэтилэр быһыылаах», - диэхтээбитэ... Ити кэнниттэн кырдьык үтүөрүүгэ барбыта, өссө аҕыйах бириэмэ бэриллибитин бэлиэтэ буолуо диэн сылыктыы саныыбын.

Быыстапка арыллыытын кэмигэр. Дьүөгэтэ Александра Неустроева, уһуйааччыта Людмила Даниловна Слепцова кыыһынаан Айыына Захаровалыын уонна аймаҕа, Саха тыйаатырын артыыската Домна Уйгурова

– Наталья ыра санаатын туһунан кэпсиир этэ дуо?

– Наташа уруһуйдуур дьоҥҥо аналлаах «творческай даача» тутар ыра санаалаах этэ. Сайыҥҥы бириэмэҕэ онно худуоһунньуктар тиийэллэр уонна бэйэ-бэйэлэрин кытта алтыһан уруһуйдууллар. Оннук анал миэстэ баар буолуоҕун туһунан ыраланар этэ. Дьиҥинэн, баҕа санаата олус элбэх этэ буоллаҕа... онтукабыт баара... Наталья сырдыгынан сыдьаайа сылдьар ураты киһи этэ, бэйэтэ остуоруйаттан кэлбит киһи курдуга. Кини аттыгар аптаах эйгэ баарга дылыта. Кинини олох киэргэлэ, сибэтиэй, аанньал-киһи кэлэн барбыт диэн саныыбыт, ахтабыт... суохтуубут...

– Александра, Наталья Винокурова (Филиппова) дэгиттэр талааннаах, чахчы даҕаны ураты суоллаах-иистээх худуоһунньук туһунан билсиһиннэрбиккэр, кэпсээн, ахтан-санаан ааспыккар махтал.

Наталья Винокурова (Филиппова) кэриэһигэр анаммыт "Сырдык сыдьаай" быыстапка арыллыытын кэнниттэн