Киһи сааһыран истэҕин аайы, хомойуох иһин, доруобуйата тупсан кэлбэт. Туох кистэлэй, үгүс өттүгэр “айака-дьойоко” бу ситэн кэллэҕинэ эрэ, балыыһа диэки хаамабыт. Биирдэ өйдөөбүтүҥ эмчиттэр бэлиэр: “Кэмигэр эмтэниэхтээх этиҥ. Ыарыыны мүлүрүтэргэр бу эми ис. Куртаҕыҥ тулуйара дуу?” – диэх курдук этэр кэмнэрэ кэлэр эбит. Оттон хайыы үйэ 60–70 саастаахтар: “Бырааһым сыныйан көрбөтө даҕаны... “Сааһырыы бэрээдэгинэн” ыалдьаҕын”, – диэтэ диэн хом санааларын үллэстэллэрэ эмиэ баар буолар.
Erid: 2SDnjcoRvcZ
Маннык түгэҥҥэ cанааны түһэрэр табыллыбат. Дьокуускайга баар “Аврора” килииньикэ уонна бу тэрилтэ иһинэн үлэлиир Көхтөөх уһун үйэлэнии киинэ” (ЦАД) биһиэхэ көмөлөһөр кыахтаах. Ытык дьоммут манна кэлэн, күннээҕи түбүктэн сынньанан, доруобуйаларын туругун көрдөрүнэн, анаалыстатан, илбийтэрэн, эмтэнэн, эмчиттэр, үлэһиттэр кыһамньыларын эт бэйэлэринэн билэн, санаалыын сырдаан бараллар. Үөлээннээхтэриниин көрсөн, эдэр саастарын кэрэ кэмнэрин санатыһар дьоннонон, болҕомто ууруллан, остуол оонньууларын оонньоон, ыллаан-туойан, үҥкүүлээн, оҕо, эдэр саастарыгар түспүккэ дылы буолаллар. Сааһырбыт, үлэ үөһүгэр сылдьа үөрэммит киһи тохтоон, дьиэ иһигэр уһуннук олордоҕуна алтыһыыга, болҕомтоҕо эмиэ наадыйар. Ол тиийбэтин, дьэ, бу манна булаллар. Сүрүнэ, доруобуйаларын туругун көрдөрүнэргэ унньуктаах уһун уочаракка түбэспэттэр. Бэлэм аска-таҥаска олорон, аралдьыйан ыла-ыла, араас тэрээһиннэргэ сылдьаллара, аралдьыйаллара үчүгэй бөҕө буоллаҕа.
Өссө биир сүбэни “сибис” гыныым. Былырыын тус-туһунан улуустарга олорор, көрсүбэтэхтэрэ ырааппыт аҕас-балыстыылар куоракка бу “ЦАД-ка” көрсөр гына, бэркэ дьаһаммыттар этэ. Доруобуйаны көрдөрүнэ таарыйа, күндү дьоҥҥун кытта бииргэ сынньанарыҥ астык дии! Куоракка билигин кыбартыыра куортама олус сыаналаах, аймахтарга 3–4 буолан кыбыллан олороруҥ табыгаһа суох. Истэн баран, дьонуҥ икки куобаҕы бэркэ биирдэ хоторон ылбыттар дии санаабыттааҕым. “ЦАД” 3 сиргэ үлэлиир. Биирэ – Дьокуускайга. Иккитэ – Булгунньахтаахха уонна Улахан Ааҥҥа. Куорат саастаахтара, арааһа, тыа сирин ордороллоро буолуо.
БУЛГУННЬАХТААХХА СЫННЬАНЫАҤ – БУЛГУЧЧУ АСТЫНЫАҤ!
“Утум” “Көхтөөх уһун үйэлэнии” киинин Булгунньахтааҕы салаата Саха сирин ытык-мааны саастаах дьонун, самаан сайын кэлбиччэ, айылҕа маанылаах сиригэр кэлэн, сынньанан-дуоһуйан бараргытыгар ыҥырар.
Хас биирдии сынньанааччыга ураты сыһыаны, кыһамньыны мэктиэлииллэр. Үлэлэригэр бэриниилээх идэтийбит үлэһиттэр, үрдүк кылаастаах эмчиттэр дабыдалларын анныгар сылдьан, ийэ айылҕа кэрэтин көрүөххүт, доруобуйаҕытын тупсарыныаххыт, ким туох аһааҕырыылааҕын быһаартарыаххыт.
Мэдиссиинэ өҥөтүгэр туох киирэрэ:
- терапевт быраас көрүүтэ;- исписэлиис быраастар көрөн, сүбэ-ама биэриилэрэ;- биохимия, холестерин, глюкоза, хаан уонна иик уопсай анаалыстарын туттарыы;- сүрэх тэбиитин тэтиминэн диагноһы туруоруу, уопуттаах массажист өҥөтө.*Күҥҥэ түөртэ аһаталлар. Хас күн аайы эмтиир физкультура дьарыктара (илиини, тарбаҕы эрчийии, сөпкө тыыныы эрчиллиитэ уонна нейро-гимнастика киирсэр).*Сынньанааччылары маастар-кылаастарга дьарыктыыллар. Уйулҕа үлэһитэ бөлөҕүнэн дьарыктыыр, трениннэргэ кытыннарар.“Кыыл Элэһин” тукулааны уонна аар-саарга аатырбыт Буотама төрдүгэр бизонарийы көрүөххүт.
СЫАНАТА ТӨҺӨНҮЙ?
Бу барыта – сынньалаҥ сыанатыгар киирэ сылдьар. 10 күннээх сынньалаҥ төлөбүрэ 30 тыһ. солк.
Оттон кэргэнниилэр иккиэн сынньанар түгэннэригэр – Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн сыла биллэриллибитинэн, чэпчэтии көрүллэн, иккиэннэригэр 54 тыһ. солк. буолар.
Сиһилии 7914-266-26-37 (Мария) уонна 8-984-109-92-10 (Людмила) 8-914-271-00-88 эрийэн эбэтэр батсааптаан билсиҥ.
Миэстэ хааччахтаах, эрдэттэн быһаарсан кэбиһиҥ.
Сынньанар сир Хаҥалас улууһун Булгунньахтааҕар уонна Улахан Ааҥҥа ыраас салгыннаах, күөх чээлэй сиргэ түстэммит. 15 киһи тэҥинэн сынньанарыгар сөптөөх толору хааччыллыылаах дьиэҕэ олордоллор. 2, 3 уонна 4 миэстэлээх хостор бааллар. Куурус 10 күн/ 9 түүн уһуннаах.
“АВРОРА” КИЛИИНЬИКЭ УОННА АҺЫМАЛ ААХСЫЙА
Саха киһитэ былыр-былыргыттан ыарахан балаһыанньаламмыт, уустук туруктаммыт киһиэхэ көмөлөһөр, өйөбүл буолар үтүө үгэстээх. Ол сиэринэн, “АВРОРА” үрүҥ халааттаах аанньаллара уонна бу килииньикэ иһинэн үлэлиир “Көхтөөх уһун үйэлэнии киинин” үлэһиттэрэ халаан уутугар оҕустарбыт дьону өйүүр, көмө-тирэх буолар туһугар Аһымал аахсыйаны тэрийбиттэр.
Аксиния Алексеевна ЯКОВЛЕВА, быраас идэлээх, 30 сыл Нам улууһугар быраастаабыт. 2018 с. инсуллаан, 1-кы группалаах инбэлииккэ тахсыбыт:
– Улууһум социальнай көмүскэлгэ управлениета “Аврора” килииньикэ халааҥҥа ылларбыт улуустарга анаан Аһымал аахсыйатын ыытарын этэн, миигин онно ыыппыта. Бастакы 4 күн мэдиссиинэ чинчийиитин ааспыппыт. Ол кэннэ “Аврора” килииньикэ иһинэн үлэлиир “Көхтөөх уһун үйэлэнии киинин” Хаҥалас Улахан Ааныгар баар салаатыгар кэлэн, астына-дуоһуйа сынньана сылдьабыт. Килииньикэ оптуобус кэпсэтэн, манна бээтинсэҕэ бэйэлэрэ аҕалан биэрбиттэрэ.Манна “Бөртө” сылгы иитэр собуот” “Үөрэтэр киинин” дьиэтигэр түстэнэн олоробут. Эрдэ сылгыһыттар үөрэнэллэр эбит. АГАТУ устудьуоннара быраактыкаларын манна бараллар үһү. Халааҥҥа түбэспиттэри Аһымал аахсыйатын чэрчитинэн бу сырыыга, манна олохтообуттар. Эмсэҕэлээбиттэр тугу да төлөөбөппүт. Манна бары саастаах эбэтэр хамсаналлара хааччахтаах инбэлиит дьон баарбыт. Толору хааччыллыылаах саҥатык мас дьиэ буолан, олус табыгастаах. Остолобуойдаах, утуйар хостордоох. Таһырдьа беседкаҕа олорон арааһы кэпсэтэбит. Ыраас салгын, чыычаах ырыата... Киһи эрэ санаата көнөр, көтөҕүллэр сирэ. Уонтан тахсабыт. Хосторго, сүрүннээн, 3–4 буолан олоробут. Бу сырыыга бары – намнарбыт. Массаастыыллар, айылҕа маанылаах сирдэригэр сырытыннараллар. Аралдьытар-саататар, култуурунай тэрээһин арааһа. Астара-үөллэрэ дэлэйэ, сибиэһэйэ, барыта олохтоох бородууксуйа! “Бөртөлөр” сибиэһэй сүөгэйдэрин кытта үлэһиттэр субу аҕай үргээн аҕалбыт күөх лууктарын сып-сымнаҕас саһаччы буспут килиэпкэ былаан, оҕо эрдэҕинээҕибитин саныы-саныы, сиэн мотуйуу! (күлэр). Экскурсияҕа сылдьыбыппыт, мусуой көрбүппүт, кэнсиэр буолбута. Мин Өлүөнэ эбэбин, этэргэ дылы, чыычаах көтөр үрдүгүттэн көрөн, сөҕөн-махтайан, дуоһуйан кэлбитим. Айылҕа анаан-минээн оҥорбут үтүө дойдута эбит. Хатыҥ чараҥ быыһа. Бөһүөлэктэрэ ып-ыраас, суоллара – аспаал. Кытыытыгар тротуардаах. Ханна да сүөһү, сылгы сааҕа сытарын көрбөккүн. Барытын хомуйа, ыраастыы сылдьаллар эбит.Эппитим курдук, быйыл улахан халааҥҥа дьиэлэрэ ууга барбыт дьон Граф Биэрэгиттэн, Көбөкөнтөн, Модуттан бааллар. Улахан ааннар эмиэ кинилэргэ аһымал аахсыйатын оҥорон, гуманитарнай көмө биэрбиттэрэ. Дьиэлэрэ олоччу ууга баран, туга да суох хаалбыттар бааллар. Кыһалҕаламмыт дьону өйөөн, астан-үөлтэн саҕалаан, таҥаһыгар тиийэ туттардылар. Бу билигин маастар-кылаас буолаары турар. Туой оҥоһугу оҥорорго (лепка из глины) дьарыктыыр кыыс кэлиэхтээх. Ити курдук, олоххо-дьаһахха туһалаах дьарыкка эмиэ үөрэтэллэр эбит. Маннык дьарык, холобур, инсульт кэнниттэн илиини эрчийэргэ, моториканы сайыннарарга туһалаах.“Аврора” килииньикэ”, “ЦАД” тутаах уонна Хаҥаластааҕы салаатын бары үлэһиттэригэр, Уулаах ааннарга дириҥ махталбытын тиэрдэбит. Кинилэр идэлэригэр бэриниилээхтэрин, дьоҥҥө үтүө-сайаҕас сыһыаннарын, кыһамньыларын анаан бэлиэтиэм этэ. Бу курдук маанылаах сиргэ саастаах, доруобуйалара аһааҕырыылаах дьону түмэн, сынньаталлара олус үчүгэй! “Аврораларга” өссө төгүл махтал, дьон-сэргэ туһугар сыралаһар үлэлэригэр ситиһиилэри баҕарабын.
Бу иннинэ эмиэ халааҥҥа эмсэҕэлээбиттэр кэлэн, сынньанан-сэргэхсийэн барбыттар. “Бөртө” сылгы собуотун Үөрэтэр киинин салайааччыта Татьяна Трофимовна ЛУКИНА:
– “Аврора” доруобуйаны тупсарыы, үйэни уһатыы киинигэр ууттан эмсэҕэлээбит Модут уонна Хатырык нэһилиэктэриттэн аҕыс сааһырбыт дьоно кэлэн, Бөртө нэһилиэгэр сынньанан барбыттара. Нэһилиэк салалтата, дьоно-сэргэтэ, “Көмүлүөк” эбээлэр түмсүүлэрэ Аһымал аахсыйа тэрийэн, ким туох кыахтааҕынан күүс-көмө буолбуттара. Эбэлэр түмсүүлэрэ көрсүһэн кэнсиэрдээн, оонньуу арааһын ыытан сэргэхситэн, кэпсэтэн-ипсэтэн, хас биирдиилэригэр сабыс-саҥа куба түүтүттэн суорҕан, сирэй соттор, орон сабыыта, “влажнай” соттор бэлэх ууммуттара. Кырдьаҕастарбыт барахсаттар сирэйдиин-харахтыын сырдаан, сэргээн, утары махтал тыллары этэн, дуоһуйа сынньанан барбыттара. Манныгы этэн эрдэхтэрэ: “Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ” диэн.
Михаил Лазаревич КАРПОВ, 85 саастаах, Чурапчы Чакырыттан:
– Эрдэ суруйтарбыт буолан, намнары кытта соҕотохпун. Эр дьон төрдүөбүт. Киин үлэһиттэрэ, уопсайынан, аһа-үөлэ, усулуобуйата да барыта туох да ааттаах үчүгэй! Тугу эттиҥ да барытын үөрэ-көтө толорон иһэллэр. Таҥаспытын кытта сууйан биэрдилэр. Арай олоҕуран хаалбыт ыарыылаах дьоҥҥо массааһа элбэҕэ буоллар. Франческа олус үчүгэйдик оҥорор. Эбии оҥорторуу – төлөбүрдээх. Биэнсийэм кыра. Улууһум социальнай управлениетыттан кыыһым ыйыталаспытыгар, “Аврораҕа” сынньаммыттарга социальнайдартан төлөммөт” диэбиттэрэ. Тоҕо оннугуй? Бачча үчүгэй сиргэ сынньаныы төлөбүрүн, саатар, аҥаарын уйуналлара буоллар, элбэх кырдьаҕас абыраныа эбит. Эһиил эмиэ кэлиэхпин баҕарар эбиппин. 20-чэ сыл буолла араас балыыһалары кэрийбитим.
Кырдьаҕас ыйытыытын сүнньүнэн “Аврора” салалтатыттан ыйыталаһа сырыттым. Онуоха:
– Ыраах Хотуттан тиийэ кэлэллэр, хастыыта да сынньаммыттар бааллар. Оннук сөбүлүүллэр. “Социальнай пуонда нөҥүө путевка сыанатын сорох чааһа төлөнөр буолара буоллар” диэн туруорсааччы хара баһаам. Дьиэни-уоту оҥостон баран, санаторнай-курортнай сынньалаҥы киэҥ хабааннаахтык тэрийэн, лиссиэнсийэ ыларга үлэлэһэбит. Онуоха, бастатан туран, сынньанааччы элбиэн наада. Хомойуох иһин, сорох улуус социальнай управлениелара сынньалаҥҥа наадыйааччыларга бэлиэр бэһис сылын үлэлиир ЦАД баарын тыл аҥаарынан да билиһиннэрэн ааспаттар. Дьиҥинэн, кинилэр, биһиги да үлэ үгүөрүтүн көрсүбүт ытык дьоммут кырдьар саастара кыһалҕаҕа кубулуйбакка, уһун көхтөөх сааска кубулуйарын ситиһиэхтээхпит.Нам улууһун баһылыга Ю.И. Слепцовка, норуот дьокутаата А.П. Атласовка тылларын-өстөрүн тиэрдибиттэрин, Нам УСЗН салайааччыта Ф.И.Охлопковаҕа ыксаллаах быһыыга-майгыга дьону тэрийэ охсон ыыппытыгар махтанабыт.
***
Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин РФ Доруобуйа харыстабылын сылы түмүктүүр кэллиэгийэтигэр көхтөөх уһун үйэлэнии, олоҕу олорууну уһатыы судаарыстыба бэлиитикэтин тутаах хайысхата буолуоҕун мээнэҕэ бэлиэтээбэтэҕэ. Ону ааһан “Уһун уонна көхтөөх олох” эһиилгиттэн туһунан национальнай бырайыак буола кэҥиирин Федеральнай Мунньахха иһитиннэрэн турар. Бырайыак тутаах сыала – олоҕу олоруу уһуна муҥутуур кылгаабыта 78 саас, онтон салгыы 80 саастан үөһэ буоларын ситиһии. Ити курдук, олорор кэм уһаан иһэрэ ситиһиллиэхтээх. Үтүө быһаарыыны иилэ хабан ылан, саастаахтарбыт сынньалаҥнарын, доруобуйаларын туругун тупсарарга бүгүҥҥүттэн ылсыахтаахпыт. Этэҥҥэ буоллаҕына, бары да сааһырыахпыт турдаҕа.
Биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ билигин бэлиэр үлэлии турар, бу хайысхаҕа уопутурбут “Көхтөөх уһун үйэлэнии киинин” уонна маннык тэрилтэлэри өйүүр наадатын Социальнай пуонда, улуустааҕы нэһилиэнньэ социальнай өттүнэн көмүскэллээх буолуу управлениелара өйдүөхтэрэ, өйүөхтэрэ диэн эрэнэбит.
Т.ЗАХАРОВА-ЛОҺУУРА.
Реклама РОО "Утум" (Наследие) РС(Я) ИНН 1435289894
