Саха сиригэр демография боппуруоһа кэлиҥҥи кэмҥэ сытыытык турар. 2015 сылтан оҕо төрөөһүнэ биллэрдик аччаата, эдэр дьон ыал буоларга ыксаабаттар, сулумах дьон ахсаана элбиир... Соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэ суорумньуһуттарын тэрийиилэринэн “Дьоллоох дьиэ кэргэн – чөл уопсастыба төрүтэ” диэн тиэмэҕэ киэҥ кэпсэтиилээх төгүрүк остуол буолан ааста.
Суорумньуһут үлэтэ – чэпчэкитэ суох. Кини биир үксүн киһи уйулҕатын үчүгэйдик билэрэ эрэйиллэр. Сулумах дьон, ордук саастаах өттө, саҥа сыһыантан сэрэхэчийэр. Суорумньуһуттар хас биирдии киһи санаатын табан, кинилэр саҥа олоҕу саҕалыылларыгар, дьиэ кэргэни тэрийэллэригэр араас хайысхалаах үлэни ыыталлар. Үгүс суорумньуһуттар бу эйгэҕэ үлэлээбиттэрэ кырата уонтан тахса сыл буолбут. Соторутааҕыта кинилэр “Дьол” диэн түмсүүнү тэрийэн, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн дьиэ кэргэни тэрийии үлэтигэр киэҥ хайысхалаах үлэ былаанын торумнаатылар.
Төгүрүк остуолга Ыччат уонна дьиэ кэргэн дьыалаларыгар миниистири солбуйааччы Савва Михайлов, гражданскай уопсастыба институттарын сайдыытын миниистирин солбуйааччы Афанасий Матвеев, өрөспүүбүлүкэтээҕи дьахтар түмсүүтүн Сойууһун салайааччыта Анжелика Андреева, ХИФУ демографияҕа лабораториятын сэбиэдиссэйэ, экэнэмиичэскэй билим дуоктара Светлана Сукнева, бу лаборатория сүрүннүүр научнай үлэһитэ, экэнэмиичэскэй билим хандьыдаата Анастасия Барашкова, Саха сирин аҕаларын түмсүүтүн салайааччыта Айхал Габышев уонна суорумньуһуттар кыттыыны ыллылар.
Ыҥырыылаах ыалдьыттар өрөспүүбүлүкэҕэ сулумах сылдьар дьон ахсааныттан саҕалаан, бу көстүү демографияҕа уонна уопсастыба өйүгэр-санаатыгар охсуутун, сулумах дьон ыал буолалларыгар туох көмө, үлэ ыытыллыан сөбүн уопут араас көрүҥэр олоҕуран, сырдаттылар. Уопуттаах суорумньуһут Мария Черкашина этиитэ улахан сэҥээриини ылла. Бу сыралаах үлэҕэ ылсыаҕыттан Мария Семеновна үгүс ыалы төрүттээтэ. Кини биир санаалаахтарын кытта иккис сылын Суорумньу ыһыаҕын тэрийбит. “Тэрээһин иэһиттэн-күүһүттэн билигин даҕаны босхолоно иликпин”, - диэн суорумньуһут билинэр. Маннык тэрээһиннэри ыытыы -- дьон, норуот туһугар хорсун быһыы. Ол эрээри бэйэҕэ охсуулааҕа хомолтолоох. Дьиҥэ, биир солкуобай хамнаһа суох үтүө санааларынан салайтара сылдьар дьоҥҥо үөһээҥҥи салалтаттан көмө көрүллэрэ буоллар, көдьүүһэ улаатыа эбит. Көрсүһүү түмүгэр бөҕө туруктаах дьиэ кэргэни тэрийиигэ туһуламмыт “Дьол” диэн эрэгэйиэннээҕи уопсастыбаннай ассоциация тэриллэн, салайааччынан Елена Кельциева ананна.
Эбэн эттэххэ, бу ассоциация ааспыт сыл ахсынньы ыйыттан үлэтин саҕалаабыта. Елена Аркадьевна – Дьокуускай куорат Строительнай уокуругун дьахталларын сүбэтин чилиэнэ, араас таһымнаах, ол иһигэр аһымал аахсыйалар, тэрийээччилэрэ уонна ыытааччылара. Ассоциация үлэтин биир көрүҥүнэн сааһырбыт дьон сынньалаҥын тэрийии буолар. Соторутааҕыта быыстапка-дьаарбаҥкалаах, көрдөөх оонньуулардаах, ырыалаах-тойуктаах киэһэҕэ дьон кэлэн билсэн, сэргэхсийэн барбыта. Бу күннэргэ “Дьол” ассоциация актыбыыстара Өлүөхүмэ оройуонугар дьиэ кэргэн дьолугар тардыһар сулумах дьоҥҥо аналлаах тэрээһиннэри ыытарга былааннанар.
Оксана ЖИРКОВА.
