Бүгүн, тохсунньу 30 күнүгэр Ил Түмэн бэһис уочараттаах пленарнай мунньаҕа саҕаланна. Бу мунньахха норуот дьокутааттара 25 боппуруоһу көрүөхтээхтэр диэн бэбиэскэҕэ баар. Биир бастакынан Ил Түмэҥҥэ “ О рекомендациях парламентских слушаний на тему “Об экологической ситуации в бассейне реки Вилюй” диэн Ил Түмэн уурааҕын барылын көрдө.
Санатар буоллахха, Бүлүү өрүскэ экологическай балаһыанньа тула парламент истиилэрэ ааспыт сыл сэтинньи 27 күнүгэр буолбута. Онно Бүлүү сүнньүгэр экология балаһыанньатын тупсарарга этиилэри киллэрбиттэрэ. Уопсайа бу боппуроска парламент сис кэмитиэтэ үстэ мунньахтаабыт. Маны таһынан, былырыын алтынньыга Ил Дархан Үөһээ Бүлүүгэ тиийэ сырыттаҕына уонна тохсунньуга норуот дьокутааттара Бүлүү бөлөх улуустарыгар миэстэтигэр тиийэн мунньахтаабыттар. Онно киирбит этиилэри ырытан көрөн баран бу докумуоҥҥа киллэрбиттэр.
Иирэлээх, Аччыгый Ботуобуйа уонна Бүлүү өрүстэргэ тахсыбыт саахалы туоратыыга туох миэрэ ылыллыбытын туһунан АЛРОСА генеральнай дириэктэрин бастакы солбуйааччы Игорь Соболев дакылааттаата. Кини Иирэлээх полигонун бырайыагар уларытыылары киллэриигэ улахан үлэ барбытын, уу канаала чааска 160 куб. м. аһардар эбит буоллаҕына, билигин 250 диэри улаатыннарбыттар. Онон улахан ардахха тоҕо барыа суоҕа диэн мэктиэлииллэр. Бу үлэ быйыл муус устарга диэри түмүктэниэҕэ. Маны таһынан 15 гидротэхэньиичэскэй тутуулар эмиэ сиһилии чинчиллибиттэр уонна кутталы суоһатар эбийиэктэр испииһэктэригэр киллэриллибит. Маны таһынан, саахал тахсыбатын курдук кэтээн көрүү үлэтэ күүһүрдүллүбүт. Хампаанньа эмсэҕэлэбит улуутарга иһэр ууннан хааччыйыыга дьаһаллары ылыммытын толору толорбутун эттэ. Саахал тахсыбытагр улуус дьаһалталара хоромньуну бэйэтэ толуйбутун хампаанньа бигэргэтэн 49 мөл. солк. бигэргэтэн толуйбут. Маны таһынан хампаанньа 21 мөл. солк. эбии ороскуоту сүкпүт. Маны таһынан Бүлүү Эбэҕэ балыгы элбэтиигэ үп көрүллүбүт. Маны таһынан салгыы сыаналаах балыктары элбэтиигэ үбүлээһин көрүллүөҕэ. Уопсайа экологическай дьаһалларга хампааньа 832 мөл. солк. көрбүт. Хампаанньа улуустары кытары салгыы бииргэ үлэлэһэргэ бэлэмин биллэрбит.Маны таһынан, хампаанньа кэтээн көрөр сэбиэтэ “Чистая вода 2019-2023 годы” бырагырааманы олоххо киллэрэргэ эбии сыл ахсын Үүнэр көлүөнэ пуондатыгар 150 мөл. солк. үбү көрүөҕэ.
Игорь Соболевка дьокутааттар – Мария Христофорова, Антонина Григорьева, Андрей Дорогань, Виктор Губарев, Иннокентий Романов ыйытыыларын биэрдилэр. Парламентарийдар хампаанньа саахалы, хорумньуну туоратыыга ыыппыт үлэлэрин сыаналаатылар уонна ордук болҕомтону тулалыыр эйгэни уонна дьон доруобуйатын реабилитациялыырыгар үлэни күүһүрдэллэригэр, Бүлүү сүнньүгэр экологияны комплекснай билим-чинчийэр үлэлэригэр болҕомтону ууралларыгар эттилэр.
Дьокутааттар “хампаанньа кэнэҕэһин маннык саахал тахсыбатын курдук дьаһаныахтаах уонна мэктиэлиэхтээх” диэн мас-таас курдук эттилэр. Мария Христофорова нэһилиэнньэ доруобуйатыгар болҕомто ууруллуохтааҕын, маныаха хампаанньа бас билэр Кэмпэндээйитээҕи сонотуоруйугар дьон эмтэнэригэр субсидия көрүллүөхтээҕин уонна Кэмпэндээйигэ диэри суол инфраструктурата тупсарыллыахтааҕын эттэ.
Игорь Соболев бастатан туран өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар хампаанна таһаарбыт хоромньутун иһин бырастыы көрдөстө. Кини бу сахал айылҕа бэйэтэ эмискэ уларыйыытыттан тахсыбытын тоһоҕолоото. Онуоха кини хампаанньа судаарыстыбаннай таһымҥа ылыныллыбыт соруктарынан саахалы туоратыыга уонна маннык саахал хатыламматын туһугар былааннаах үлэ ыытылларын ыйда.
Парламент истиилэрин мэктиэлэрин туһунан иһитиннэриини сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларын уонна экологияҕа сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев иһитиннэриини оҥордо. Кини бу мэктиэлэри оҥорууга эспиэрдэр түмүктэрин, нэһилиэнньэ баҕатын кэтэһэн арыый хойутаан, тардыллан оҥорбуттарын бэлиэтээтэ. Кини бу балаһыанньаҕа дьарайар уорганнар биир түмүккэ кыайан кэлбэтэхтэрин, баар сокуоҥҥа көтүмэх түгэннэр баалларын ыйда уонна производствоҕа күүскэ саҥа технологиялары киллэрэри уонна билим-чинчийэр үлэлэргэ болҕомтолохтук сыһыаннаһалларыгар ыйда. Бу докуиуон уопсайа 70 пууннаах. Хампаанньа ыктарыллыбыт кэм иһигэр саахалы туоратарга миэрэлэри ылыахтааҕын, экосистеманы тилиннэриигэ, производственнай эбийиэктэри күүһүрдэргэ үлэ барыахтааҕын уонна маннык саахал кэнэҕэһин тахсыбатын курдук дьаһаныахтаахтарын тоһоҕолоото.
Ил Түмэн маныаха айылҕа харыстабылын сокуонугар баар итэҕэстэри туоратарга салгыы үлэлиэҕин, ол иһигэр федеральнай сокуоҥҥа уларыйыылары киллэрэргэ ылсыахтааҕын эттэ. “Ил Түмэн ылыммыт докумуона хайаан да олоххо киириэхтээх. Докумуон пууннарын толорботохторуна улахан иэдээн тахсар чинчилээх. Биһиги сис кэмитиэппит бу докумуон туолуутун кыраҕатык кэтээн көрүөҕэ”, - диэтэ Владимир Прокопьев. Владимир Прокопьевка ыйытыылары Гаврил Алексеев, Юрий Николаев, Гаврил Парахин, Юрий Григорьев, Павел Ксенофонтов, Сулустаана Мыраан биэрдилэр. Кинилэр бу докумуон ылылларын өйүүллэрин биллэрдилэр.
Госдуума дьокутаата Федот Тумусов уонна Ил Дархан Айсен Николаев бу докумуону өйүүллэрин биллэрдилэр. Түмүккэ докумуону үгүс дьокутааттар өйөөннөр ылыннылар.
