Күн бүгүн АЛРОСА хампаанньаҕа 30 тыһ. тахса киһи үлэлиир эбит буоллаҕына, итинтэн улахан аҥаара – Саха сирин олохтооҕо. Алмаас хампаанньата олохтоох нэһилиэнньэни үлэҕэ ылыыга өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир быраамыысыланнас тэрилтэлэрин ортотугар инники күөҥҥэ сылдьарын сыллата чиҥэтэн биэрэр. 2018 сылтан бэттэх хампаанньаҕа 10 тыһ. тахса олохтоох үлэ булуммут. АЛРОСА ону тэҥэ идэни талыыга—профориентацияҕа – дьоһуннаах болҕомтону уурар.
АЛРОСА каадырга уонна социальнай бэлиитикэҕэ биир тутаах уонна тыын суолталаах хайысхата – эдэр уонна кылаастаах исписэлиистэри ордук ирдэнэр, наадалаах идэлэргэ эрдэттэн былааннаан үөрэттэрии. Быһа бэлэм үлэһити үлэҕэ ылыы каадыр тиийбэт кыһалҕатын мэлдьи быһаарар кыаҕа суох. Ол оннугар үөрэх, идэ биэрэр тэрилтэлэри кытта эрдэттэн үлэлэһии ордук көдьүүстээх, түмүктээх. Идэни талыыга көмөлөөх үлэни-хамнаһы хампаанньа кэмиттэн кэмигэр эрэ буолбакка, өрүү да тиһиктээхтик тэрийэрэ, эрдэттэн былаанныыра көмөлөһөр. Ол иһигэр, оскуолалары уонна устудьуон аймаҕы кытта ыкса үлэлэһэр.
Саха сирин орто уонна үрдүк үөрэҕин кыһалара – каадыр бэлэмигэр АЛРОСА тутаах партнердара буолаллар. Ол курдук, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ-ну, Дьокуускайдааҕы бырамыысыланнас техникумун, Мииринэйдээҕи эрэгийиэн таһымнаах тэхиньиичэскэй колледжы кытта хампаанньа анал дуогабар түһэрсэн, үлэлэһэр. Бу уонна да атын үөрэх кыһалара алмаас хостуур хампаанньаҕа үлэ булунарга бигэ тирэх суолталаахтар.
“Идэни талыы (профориентация) – идэҕэ үөрэтии хаамыытын быстыспат сорҕото, чааһа. Эрэгийиэннээҕи модель оскуолаттан саҕалаан идэҕэ үөрэтэр үөрэх кыһаларын бары түһүмэхтэрин олоччу хабар, тохтоло суох бэлэмнээһини хааччыйар.
Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ идэни талыыга көмөлөөх үлэ бигэ тиһигэ олохтонно. Бу тиһиккэ идэни талыыга көмөлөөх бырагыраамалар, 11 тутаах хайысханы хабар профильнай үөрэтии, агропрофилированнай хайысхалаах оскуолалар ситимнэрэ киирсэллэр. 8–11 (12) кылаастарга 40 араас суол эбии идэҕэ уонна идэтийэн дьарыктанарга туһаайыллыбыт үөрэтии, бэлэмнэнии куурустара бааллар. Оскуолатааҕы биисинэс-инкубатордар ситимнэрин олус табыллыбыт бырайыага баар. Олортон 76-та үөрэх тэрилтэлэригэр (о.и. эбии үөрэхтээһин кииннэригэр) уонна өрөспүүбүлүкэ 31 муниципальнай тэриллиилэригэр үлэлииллэр. Ону таһынан М.К. Аммосов аатынан ХИФУ-га уонна АЛРОСА хампаанньаҕа фирменнэй кылаастар диэн бааллар. Итинник модель уратыта – оскуола үөрэтэр аудиторияларын тэрилтэ фирменнэй кылаастарыгар сыһыарар. Профильнай үөрэх тэрилтэлэригэр үөрэнээччилэр киирэр кыахтарын улаатыннарар туһугар кэккэ биридимиэттэри дириҥэтэн үөрэтэргэ эбии үөрэх чаастара уонна үөрэх таһынан дьарыктар эбиллэллэр”, – диэн быһаарда өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин миниистирэ Ирина Любимова.
Миниистир иһитиннэрбитинэн, хас сыл аайы үөрэх кыһаларыгар бэйэҕэ барсар, туһалаах “Идэни талыыга көмөлөһөр сыаллаах кэлим күннэр” хайаан да тэриллэллэр. Ону таһынан интэриэстээх тэрилтэлэр оскуоланы бүтэрээччилэр идэни сөпкө талалларыгар көмөлөһөллөр. Оннук үлэ чэрчитинэн, Саха сирин үөрэҕин тэрилтэлэрэ федеральнай тэрилтэлэри кытта – 104, өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай уонна муниципальнай тэрилтэлэрин кытта – 333, ону таһынан 31 кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлэһии сөбүлэҥин түһэрсибиттэр.
Идэни талыы: оскуолаттан саҕалаан университеккка тиийэ
Бырамыысыланнай хайысхалаах тэрилтэ каадырынан хааччыллыыга көрсөр кыһалҕатын оҕо оскуолаҕа үөрэнэ сылдьар сылларыттан, эрдэттэн саҕалаан күүскэ үлэлэһэн, тиһиктээхтик дьарыктанан эрэ быһаарыахха сөп. Бу маннык үлэ оскуоланы бүтэрээччигэ баҕарбыт идэтин элбэхтэн тала, быһаарына үөрэнэригэр көмөлөһөр. Оттон, табылыннаҕына, бэл, үөрэҕин кэнниттэн үлэлиэхтээх хампаанньатын чопчу буларыгар тиийэ көмөлөһүөн сөп.
АЛРОСА үс түһүмэхтэн турар идэлээхтэри бэлэмниир мэхэньиисими туһанар диир оруннаах: үөрэнээччи идэтин сөпкө талан, профильнай үөрэх тэрилтэтигэр киирэригэр көмөлөһөр, салайан биэрэр, университекка уонна колледжка дуальнай үөрэтии тиһигин туһанар (оҥорон таһаарыыга быраактыкаланыы быһыытынан) уонна салгыы хампаанньаҕа үлэҕэ ылар.
Оскуолатааҕы түһүмэххэ бииргэ үлэлэһэр оскуолаларыгар анал кылаастары арыйан, үбүлээн үлэлэтэр. Чопчу холобур – хампаанньа Мииринэйдээҕи политехническай лиссиэйгэ арыйбыт “АЛРОСА кылааһа” эбэтэр “АЛРОСА-класс online”. Устудьуоннарга туһуламмыт түһүмэххэ оҕолор салаа анал идэлэригэр сыстан үөрэнэллэр, ону тэҥэ хампаанньа салаа тэрилтэлэригэр оҥорон таһаарыы быраактыкатыгар сылдьан, дьупулуом иннинээҕи быраактыканы бараллар. Силиги ситэрэн, кэнэҕэһин хампаанньаҕа үлэлиэхтээх устудьуоннарга өссө корпоративнай истипиэндьийэ бырагыраамата үлэлиир.
Быраактыканы хайдах барыахха сөбүн биһиги соторутааҕыта Дьокуускайга түстэммит алмааһынан эргинэр тэрилтэ (ЯПТА) холобуругар сырдатан турабыт. Төһө да араас тэрилинэн муҥутуурдук хааччыллыбыт үөрэтэр-эрчийэр былаһаакка хайдах да дьиҥ баар оҥорон таһаарыыга үлэлээн көрүүнү кытта тэҥнэһэр туһа суох. Аны, үлэҕэ ылан баран, хампаанньа тохтоон хаалбат, үлэһиттэрэ идэлэрин таһымын, кылаастарын, билиилэрин хаҥатыналларыгар ураты болҕомтону уурар, бэл, олох атын, эбии да идэҕэ үөрэттэриэн эмиэ сөп. Алмаас хампаанньатыгар киирбиттэр эдэр исписэлиистэр сэбиэттэрин үлэтигэр төһө баҕарар кыттар, тэрилтэ каадырга эрэсиэрбэтигэр киирэр кыахтаахтар. Ону таһынан устудьуоннары уонна оскуола үөрэнээччилэрин кытта үлэҕэ настаабынньык (ментор) быһыытынан эмиэ кыттыахтарын, сүбэ буолуохтарын сөп. Бу барыта холбоһон эдэр исписэлиис кылаастаах, таһымнаах идэлээх буолан тахсарыгар, хампаанньа иһигэр карьератын үрдэтэн, уһун кэмҥэ үлэлиир баҕата күөдьүйэригэр көмөлөөх.
Максим Терещенко: АЛРОСА – Саха сирин экэниэмикэтин эрэллээх тирэҕэ
«Билигин бырамыысыланнас улаатан олохтоох нэһилиэнньэҕэ саҥа үлэ миэстэлэрэ арыллаллар, үлэтэ суох буолуу көрдөрүүтэ намтыыр, сиртэн хостуур салаа түстэммит оройуоннарыттан нэһилиэнньэ көһөн барыыта тохтуур. Аҥаардас былырыын 2 тыһ. тахса саҥа үлэ миэстэтэ аһыллыбыта. “Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска” бырайыак олоххо киирбит, үлэлээбит кэмигэр хайыы үйэ 48 тыһыынчаттан тахса Саха сирин олохтооҕо өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ тэрилтэлэригэр үлэҕэ киирдэ. Хампаанньалар бэлиэр билиҥҥиттэн саҥа, сонун бырайыактары толкуйдууллар, оҥорон таһаарыыларын кэҥэтэн Саха сирин олохтоохторун бэйэлэригэр ыҥыраллар. Бу тэрилтэлэр ортолоругар алмаас хампаанньата АЛРОСА эмиэ баар.
Өрөспүүбүлүкэ уонна АЛРОСА элбэх боппуруоска бииргэ ылсан үлэлииллэр. Бу – бэйэ-бэйэҕэ эрэнсиигэ олоҕурбут уһун сыллаах бииргэ үлэлэһии, өйөбүл буолар. Хампаанньа алмаас хостуур салааны бөҕө тирэхтээх оҥорор, айти-индустрияны уонна эрэгийиэн экэниэмикэтин өйүүр, олохтоохтору идэҕэ үөрэттэрэн, бэлэмнээн үлэнэн хааччыйар, социальнай суолталаах бырайыактары олоххо киллэрэр. Хампаанньа үлэһит буолуохтаах ыччаты бэлэмнииринэн эрэ муҥурдаммат, оскуола үөрэнээччилэрин бэйэтин үлэлиир, оҥорон таһаарар тэрилтэлэригэр сырытыннаран, үлэ хаамыытын билиһиннэрэр. Бу маннык көрсүһүү, сирэй тиийэн үлэ миэстэтин илэ көрүү, билсиһии оҕо баһылыахтаах идэтин таларыгар, быһаарынарыгар, төрөөбүт дойдуга бырамыысыланнас хайдах көмөлөһөрүн, Уһук Илиҥҥэ лиидэр буоларга туһалыырын өйдүүллэригэр көмөлөһөр”, – диэн СӨ бырамыысыланнаска уонна геологияҕа миниистирэ Максим Терещенко кэпсиир.
Ол курдук, Саха сиригэр нолуок төлүүр биир бөдөҥ тэрилтэ быһыытынан, АЛРОСА хампаанньа – социальнай боппуруостары быһаарыыга, ол иһигэр үрдүк кылаастаах каадыры бэлэмнииргэ өрөспүүбүлүкэ биир бигэ уонна эрэллээх партнера. Кэлиэхтээх олоххэ эрэллээх, бөҕөх санаалаах, үлэлиир, айар-тутар баҕалаах ыччакка хампаанньа аана өрүү да аһаҕас. Манна хайа да кэм буоллун, олохтоох каадырга уонна эдэр исписэлиистэргэ төһүү болҕомто ууруллуо, өйөнүө.
Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас.
