АЛРОСА хампаанньа уонна СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата өрөспүүбүлүкэ урутаан сайдыыга бырайыактарын олоххо киллэриигэ кыттыһан үлэлээбиттэрэ хайыы үйэ отут сыл буолла. Ол курдук, сыл аайы хастыы да социальнай инфраструктура эбийиэктэрин туталлар, оҕолор, ыччат дэгиттэр талааннаах, сайдыылаах, киэҥ билиилээх буолалларыгар туһаайан, табыгастаах усулуобуйаны тэрийэллэр. Бүгүн биһиги АЛРОСА киллэрэр үбүн суотугар үлэлиир “Кэлэр кэскил туһугар” диэн тус сыаллаах бырагыраама олоххо киириитин билиһиннэриэхпит.
Алмаас хампаанньата уонна Пуонда икки ардыгар түһэрсиллибит Сөбүлэҥ – АЛРОСА үтүө дьыалаҕа, өйөбүлгэ ыытар үлэтин-хамнаһын биир муҥутуур хабааннаах хайысхата уонна улахан көдьүүстээх социальнай инбэстииссийэ чаҕылхай холобура буолар. Сөбүлэҥ үтүө түмүгүн биһиги бүгүн өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар дьэндэйбит, дьоҥҥо-сэргэҕэ улаханнык туһалыы турар хас эмэ уонунан ахсааннаах социальнай эбийиэктэригэр, оҕо уонна успуорт былаһааккаларыгар, хас эмэ сүүһүнэн олоххо киирбит бырайыактарга, элбэх араас тэрээһиҥҥэ, аахсыйаҕа көрөбүт. Сөбүлэҥ чэрчитинэн кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэргэ уонна гражданскай көҕүлээһиннэргэ өйөбүл оҥоһуллар, муниципалитеттарга территориялары кэлимник сайыннарыыга сыһыаннаах боппуруостары быһаарар, нэһилиэнньэлээх пууннары ыраас уунан хааччыйыыга көмөлөһөр.
Уон сыллааҕыта түһэрсиллибит сөбүлэҥҥэ олоҕуран, хампаанньа Пуондаҕа социальнай соруктары толороругар анаан, 7,175 млрд солк. ыыппыта. Оттон 2021 сылтан саҕалаан сыллата Пуондаҕа көрөр үбүлээһинин 850 мөл. солк. диэри үрдэтэн биэрбитэ.
“2021 сылтан саҕалаан биһиги Пуондабыт, 2032 сылга диэри сайдыыны учуоттаан туран, 2025 сылга диэри кэми хабар сайдыы саҥа Кэнсиэпсийэтин олоххо киллэриигэ үлэлэһэр. Тустаах докумуон Ил Дархан Айсен Николаев сөпсөһүүтүн ааһан, Пуонда үрдүкү сэбиэтинэн бигэргэнэн турар. Биһиги ыытар үлэбитин-хамнаспытын өрөспүүбүлүкэни сайыннарыы тосхоллоругар сөп түбэһиннэрэ тэрийэбит, ыытабыт. АЛРОСА – Пуондабыт туох баар бүддьүөтүн 90 бырыһыан үбүлүүр тутаах партнербут. Ол быһыытынан, алмаас хампаанньатын кытта сөбүлэҥ түһэрсии – ылыммыт соруктарбытын толорорбутугар биир тыын суолталаах усулуобуйабыт”, – диэн этэр Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоров.
“Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама иһинэн кэккэ хос-бырагыраамалар үлэлииллэр. Ол иһигэр: “Оҕо аймах лабаратыарыйата”, “Оскуолаҕа үөрэнэр саастаах оҕолор сайдар усулуобуйаларын тэрийии”, “Ыччат: өйөбүл уонна сайдыы”, “Аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир уопсастыбаннай туоналары тэрийиигэ көмөлөһүү”. Бу хос бырагыраамалар бары кэлэр көлүөнэ урутаан сайдыытыгар туһуланан инновициялаах бырайыактар суоттарыгар олоххо киирэллэр.
Үүнэр көлүөнэ паарката
АЛРОСА баҕа өттүнэн угар үбүлээһинин суотугар олоххо киириэхтээх бөдөҥ бырайыактартан биирдэстэрэ – Дьокуускай куоракка тутуута саҕаламмыт Үүнэр көлүөнэ паарката. Паарка бырайыага Бүтүн Арассыыйатааҕы архитектура куонкуруһун чэрчитинэн талыллан, Норуоттар икки ардыларынааҕы WAF (World Architecture Festival 2019) архитектура бириэмийэтин ылбыта.
Аныгы кэм саҥа тутуута 2025 сылга түмүктэнэн, сынньалаҥы көдьүүстээхтик атаарарга көмөлөөх, оҕо аймах кэлэр көлүөнэ ыччат айар-тутар, өй-санаа, киэҥ билии, эт-хаан уонна духуобунас өттүнэн сайдарыгар тирэх буолар астык туона буолан тахсыахтаах. Манна үлэлиир лиэктэрдэр, преподавателлэр, кинилэр дьарыктыыр үөрэнээччилэрэ тустаах Паарка сайдыытын инникилээх хайысхатын эрэ буолбакка, бүттүүн Саха сирин креативнай салаатын инникитин быһаарар буолуохтара.
Бу Паарка Дьокуускай киин сиригэр – куорат 79 кыбартаалыгар – түстэнэр. Билигин манна тутуллар үөрэтэр киин эбийиэгин сыбаайалаах акылаатын мантаастаан бүтэрбиттэр. Бэдэрээт тэрилтэтэ бу күннэргэ бастакы этээс холуонналарын таҥыыга ылсыбыт. Быйыл бу мантаас үлэтин түмүктээн, цокольнай сабыытын оҥорорго суоттаналлар. Ону тэҥэ тутуу тимир каркааһын конструкцияларын бэлэмнээн, тутуу былаһааккатыгар аҕалыахтаахтар.
“Тутуу тулатын, Паарканы тилэри гына ускуустубаннай рельефтээх, оҥоһуу томтордордоох, тас көстүүлүүн ураты, кэрэ, хайа эрэ өттүнэн уулуссалар быылларыттан, гаастан харыстыыр гына бырайыактаммыт. Рельефтэргэ тирэх буолар тимир-бетон эркиннэри мантаастыыр үлэ быйыл саҕаланар. Бу Пааркаҕа, биллэн турар, оҕо уонна успуорт былаһааккалара, воркаут-зона уонна скейтпарк оҥоһуллуохтара”, – диэн бэлиэтээтэ Владимир Егоров.
Оҕолору балысхан сайдыыга бэлэмниибит
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханын быһаччы өйөбүлүнэн барар дьоһун суолталаах сайдыы хайысхаларыттан биирдэстэрэ – креативнай индустрия. Саҥа, сонун индустрия үөскээһинин тилэх баттаһа үлэ ырыынага эмиэ күүскэ сайдан барар айылгылаах. Саҥа үлэ миэстэлэрэ, сүрүннээн, ыччат ордук көхтөөхтүк кыттар хайысхаларыгар, эбиллэн барар. Ол иһин “Кэлэр кэскил туһугар” бырагыраама аннынан үлэлиир хос бырагыраамалар аныгы кэм сэҥээриллэр хайысхаларын киэҥник тарҕатар, сырдатар аналлаахтар.
“Креативнай индустрияны киэҥник тарҕатыы (популяризация) – кэм-кэрдии, нэһилиэнньэ ирдэбилигэр, наадыйыытыгар харда. Болҕомтолоох сыһыаны уонна бытаарыыта суох, суһал быһаарыыны ирдиир. Бу хайысхалар аныгы технологиялары туһаныыны – ускуустубаннай өйү, массыынанан үөрэтиини кытта сибээстээхтэр. Уопсайынан эттэххэ, информационнай технологиялары кытта ыкса сибээстээх, күн бүгүн бэлиэр балысханнык сайдан эрэр хайысхалар. Биһиги оҕолорбут, ыччаппыт материальнай сыаннаһы, информационнай технологиялар эбэтэр ааптар бырааптаах эбийиэктэр бородуукталарын бэлэмнээн таһарыы эйгэтигэр балысхан сайдыыны барар кыахтаахтар”, – диэн биһиэхэ Билим дьоҕус академиятын ректора Василий Павлов кэпсээтэ.
Василий Климович Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата, АЛРОСА быһаччы кыттыытынан, Академияларын үлэтигэр көмөлөһөрүн бэлиэтиир. Төһүү суолталаах, креативнай технологиялары сайыннарыыга сыһыаннаах бырайыактартан биирдэстэрэ – Үүнэр көлүөнэ паарката. Бу манна Саха сирин аныгы өркөн өйдөөхтөрө, тобуллаҕас толкуйдаахтара түмсүөхтэрэ. Ону таһынан Паарка үлэтигэр Арассыыйа уонна тас дойдулар сүрүннүүр эспиэрдэрэ ыҥырыллан кыттыахтара. Ол олоххо киириитин биир холобура – Билим дьоҕус академиятыгар бэлиэр былырыын буолан ааспыт “Skills Camp” диэн үөрүйэхтэнии лааҕыра.
“Skills Camp” лааҕырга араас дойдулартан эспиэрдэр кыттыбыттара, биһиги онно оҕолору саҥа креативнай хайысхаларга үөрэппиппит, блогиҥҥа, аныгы суруналыыстыкаҕа уонна кулинарияҕа. Бу барыта урбаан үөрүйэхтэрин сайыннарыыга туһуламмыта. Быйыл маннык “Skills Camp” үөрэтэр-бырайыак лааҕыра “Анимация” диэн босхо үөрэтиини 7–8 кылааһы бүтэрбит оҕолорго анаан, бэс ыйын 8–17 күннэригэр ыытыаҕа”, – диэн иһитиннэрдэ МАН ректора Василий Павлов.
Эрэгийиэннэрдээҕи гроссмейстер оскуолата
Билим дьоҕус академиятыгар быйыл ыам ыйыттан от ыйыгар диэри кэмҥэ “Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн, “Эрэгийиэннэрдээҕи гроссмейстер оскуолата” бырайыак бастакы түһүмэҕэ ыытыллар. Бырайыак норуоттар икки ардыларынааҕы сыбаанньа нуорматын толорууга ФИДЕ эриэйтинигэр чугас, үрдүк таһымнаах саахыматчыттары бэлэмниир сыаллаах. Бу оскуолаҕа үөрэтии түмүгэр КМС нуорматын, кырата, биир устудьуон атырдьах ыйын 1 күнүгэр диэри ситиһиэхтээх диэн суоттаналлар. Туруоруллубут сыал-сорук олоххо киирэрэ бигэ буоларын курдук Арассыыйа атын эрэгийиэннэриттэн тиийэ үрдүк кылаастаах тириэньэр-преподавателлэри анаан-минээн ыыран үөрэттэрэллэр. Кинилэр ортолоругар Бүрээтийэ Өрөспүүбүлүкэтин норуоттар икки ардыларынааҕы бастакы гроссместера Антон Шомоев баар.
Ону таһынан былырыын ахсынньыга Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат III кэнгириэһин кыттыылаахтарыгар маастар-кылааһы ыыппыт, саахымат композициятын толорууга аан дойду икки төгүллээх чөмпүйүөнэ Данила Павлов Саха сиригэр саахымат сайдыытыгар тус кылаатын киллэрбитэ.
“Кырдьыгынан эттэххэ, маннык киэҥ публикаҕа аан бастаан тахсан кыттыым, ол гынан бара, көрдөхпүнэ, оҕолор олус сэргээтилэр, сөбүлээтилэр. Маастар-кылааһы улахан дьоҥҥо уонна оҕолорго диэн, тус-туһунан ыыттым. Бары да ыйыталаһаллара сөбүгэр элбэх этэ”, – диэн, ол сырыыга Данила тус көрүүтүн үллэстэн турар.
Бүгүн “Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн ыытыллар үлэ баара эрэ үс холобурун бүгүн таарыйдыбыт. Ол да буоллар бу да холобурдарга үүнэр көлүөнэ урутаан сайдыытын экотиһигэ чопчу хайдах таҥыллара дьэҥкэтик көстөр дии саныыбыт. Маннык үлэҕэ быһаарар оруолу биисинэс, судаарыстыба уонна социальнай партнер күүстэрин-кыахтарын бииргэ түһэн, уопсай сыалы-соругу толорууга ылсыылара ылар. Оттон чопчу холобурга АЛРОСА уонна Үүнэр көлүөнэ тус сыаллах пуонда бииргэ үлэлэһиилэрэ тирэх буолла.
Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас.
