САХА СИРИН ҮӨРЭНЭЭЧЧИЛЭРЭ АЛРОСА-ҔА ҮӨРЭНЭР, САЙДАР КЫАХТААХТАР
Быйыл оскуоланы бүтэрээччилэргэ олох киэҥ аартыгар үктэнэр олус эппиэтинэстээх, итии-буһуу кэм турар. Элбэхтэн биири таба тайанан, олохторун суолун оҥостуохтара турдаҕа. Онуоха оҕо бэлиэр оскуола сылларыттан саҕалаан туох идэни таларын, ханна тиийэн үөрэнэрин билэр, быһаарыммыт буоллаҕына – олус үчүгэй!
«Олох көрдөрөрүнэн, АЛРОСА-кылааһын бүтэрбиттэр судаарыстыбаннай кэлим эксээмэҥҥэ (СКЭ) өрүү үрдүк баалы ылаллар».
Эдэр киһи үлэлиэхтээх сирин, толоруохтаах үлэтин хайыы үйэ быһаарынан, онтун хараҕар чопчу ойуулаан көрөр түгэнигэр – өссө ордук.
Оскуолаҕа, орто үөрэх кыһатыгар эбэтэр үрдүк үөрэх тэрилтэтигэр үөрэнэрин сүрүн сыала-соруга, түмүллэр түмүгэ – санаата сытар, сүрэҕэ сөбүлүүр идэтин баһылыыра. Оттон аныгы эдэр киһи ылыахтаах идэтин, үлэтин оскуола үрдүкү кылаастарыттан саҕалаан быһаарара омун буолбатах эрээри, АЛРОСА хампаанньа оннук кыаҕы үөрэнээччилэргэ биэрэр. Хайдах?
«ОҔОЛОР ҮӨРЭХХЭ ИНТЭРИЭСТЭРЭ УЛААТАР»
2016 сыллаахха алмаас хампаанньата Мииринэйдээҕи политехническай лиссиэйгэ аан бастакы корпоративнай анал кылаастары арыйбыта. Онно киирбиттэр тустаах (бу түгэҥҥэ–профильнай) биридимиэттэри дириҥэтэн үөрэтэллэрин таһынан хампаанньаны уонна хампаанньаҕа ордук ирдэнэр идэлэри иһиттэн көрө-истэ сылдьан билсэр усулуобуйалара тэриллибитэ.– Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, үлэлиэхтээх идэлэрин талан, ким ханна үлэлиэн сөбүн, үлэлиир усулуобуйа хайдаҕын, оннооҕор төһө-хачча хамнаһы аахсар буолуохтарыгар тиийэ үгүс наадалаах иһитиннэриини билэр кыахтаммыттара. Итинник кылаастарга үөрэммиттэр билиигэ-көрүүгэ ордук тардыһыылаах уонна үрдүк түмүгү ситиһэр интэриэстэрэ быдан улахан буолар.АЛРОСА-кылаастарыгар оҕо сайдар, билиини сомсор усулуобуйатын толору тэрийэллэр. Холобур, хампаанньа физика кэбиниэтин аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир оборудованиенан толору хааччыйбыта. Онон оҕолор ордук биһирээн, сонурҕаан дьарыктаналлар. Ол курдук, бу кылаастарга оҕолор нэдиэлэ үс күнүгэр матымаатыка, физика, информатика курдук олус наадалаах уруоктарыгар уонна тэхиниичэскэй аангылыйалыы тылга кыһанан-мүһэнэн үөрэнэллэр. Аны үөрэтии – буор босхо.Үөрэх бырагыраамаларын үөрэтиини сэргэ төһүү болҕомто хампаанньаны кытта билиһиннэриигэ ууруллар. Араас интэриэһинэй көрсүһүүлэр, оҥорон таһаарыыны билиһиннэрэр экскурсия арааһа, баай уопуттарын дэлэйдик үллэстэр исписэлиистэрдиин көрсүһүү тэриллэр. Олох көрдөрөрүнэн, АЛРОСА-кылааһын бүтэрбиттэр судаарыстыбаннай кэлим эксээмэни өрүү да үрдүк баалга туттараллар, баҕарбыт үрдүк үөрэхтэригэр киирэллэр,
– диэн, Мииринэйдээҕи политехническай лиссиэй дириэктэрин үөрэх чааһыгар солбуйааччы Елена Фаркова этэр.
АЛРОСА-кылааһыгар үөрэнэр туһугар кэлин үөрэниэхтээх, баһылыахтаах идэлэрэ булгуччу инженер хайысхата буолуохтааҕын туһунан ирдэбил турбат. Маны анаан бэлиэтиир тоҕоостоох. Алмаас хампаанньатыгар араас суол хайысхалаах үлэни булуохха сөп. Бу кылааһы бүтэрбит сорох үөрэнээччилэр хайыы үйэ үрдүк үөрэхтэрин түмүктээн, хампаанньаҕа үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Холобур, кинилэр ортолоругар “АЛРОСА авиахампаанньатын” АН-38-100 диэн көтөр аалын иккис пилота баар.
2020 сылтан бэттэх онлайн үөрэтэр АЛРОСА-кылаастара аһыллыаҕыттан оҕолор өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан холбонон, киэҥ билиини сомсор, сайдар кыахтаммыттара. |
«ЭКСЭЭМЭННЭРТЭН КУТТАММАТ БУОЛБУТУМ»
АЛРОСА хампаанньаны кытта Наташа Халбазыкова өссө ахсыс кылааска үөрэнэ сылдьан билсибитэ. Кини үөрэнэр лиссиэйигэр хампаанньа үлэһиттэрэ кэлбиттэрэ уонна олус интэриэһинэй «Профиклаб» диэн тэрээһини ыыппыттара. Алмааһы хостуур үлэни, хампаанньа туһунан бэрт интэриэһинэйи кэпсээбиттэрэ. Оонньуу көрүҥүнэн сүрэхтэниилэри (презентации) бэлэмнииргэ үөрэппиттэрэ. Оҕолор ыалдьыттарга көмүскүүргэ сөптөөх хас да бырайыактаммыттарын өйдөөмүнэ да хаалбыттара. Ол оннугар ити тэрээһин туһунан үтүө өйдөбүл кинилэргэ уһун кэмҥэ хаалара чуолкай. Оттон бүгүн Наташа АЛРОСА-кылаас онус кылааһын бүтэрдэ.
–Тохсус кылаас кэнниттэн ким баҕалаах АЛРОСА-кылааһыгар киирэр кыахтааҕа. Кырдьыгынан эттэххэ, бастаан утаа онно туттарсарбыттан дьулайа санаабытым: дириҥэтэн үөрэтиини кыайыам суоҕа, хаалан хаалыам, түмүгэр СКЭ-ни сатаан туттарыам суоҕа диэн. Ол эрээри киирэр баҕа улахана. “Төрөппүттэрим холонон көрүөххүн наада” диэн, тылларын ылыннарбыттара. Тоҕо диэтэххэ, АЛРОСА-кылааһа киэҥ уонна кэскиллээх кыаҕы биэрэр. Билигин мин оччолорго толлон, чугуйан хаалбатахпыттан үөрэбин. Киирии эксээмэннэри туттаран, баҕалаах кылааспар киирбитим. Уруоктартан, араас тэрээһиннэртэн турар оскуола олоҕо олус интэриэһинэй экскурсияларынан, биир оннук интэриэһинэй дьоннуун билсиһиинэн хаҥаан, кэҥээн биэрдэ.Саамай сүрүнэ, СКЭ-тэн куттаммат буоллум, – диэн Наташа күлэр. – Биһиги үөрэниэхтээх хайысхабыт тутаах биридимиэттэрин – матымаатыканы, физиканы, информатиканы дириҥэтэн үөрэтэбит. Ону тэҥэ аангылыйалыы тэхиниичэскэй тылга эмиэ дьарыктыыллар. Бу биридимиэттэргэ, өссө оскуола үөрэтиитин тас өттүнэн онлайн-факультеттарга сылдьабыт. Ону биһиэхэ СКЭ уонна УоСЭ (ОГЭ) садаанньаларын уонна Бүтүн Арассыыйатааҕы оскуола үөрэнээччилэрин олимпиадаларыгар сорудахтары таҥар, дойду ТОП-100 ахсааныгар сылдьар преподавателлэрэ уонна эспиэрдэрэ үөрэтэллэр. Бу маннык эксээмэннэр сорудахтарын таҥар дьонтон тус бэйэлэриттэн билии ылар кыах АЛРОСа-кылаастарыгар баара – улахан уонна ханна да суох ситиһии.Уруок тас өттүнээҕи олохторо эмиэ быдан баай, араас тэрээһинтэн турар. Оҕолор, холобур, экскурсияларга сэҥээрэн, сөбүлээн сылдьаллар. Соторутааҕыта 3-с нүөмэрдээх Хайа байытар баабырыкатыгар сылдьан кэлбиттэр. Үлэ усулуобуйатын, урууданы байытыыга туттуллар араас тэрили хайдах сөпкө туһанары үөрэппиттэр.– Экскурсиялар бары да, буоларын курдук, олус интэриэһинэйдик уонна туһалаахтык ааһаллар. Биһиги, холобур, отдел салайааччылара баара-суоҕа биир күн устата 20 тыһ. тиийэ хардыыны оҥороллорун, биһиги хантан билиэхпит этэй. Онон эт-хаан өттүнэн үчүгэй туруктаахтар.Мин тэрилтэҕэ хайдах курдук сырдыгын, ыраас салгын, ил-эйэ сатыылыырын, бэйэ-бэйэҕэ ытыктабыллаах сыһыан олохтоммутун биһирии көрөбүн. Бэйэтэ туһунан дьиэ кэргэн курдук дьаһанан-бэринэн олороллор. Бэйэм дьиэ кэргэн кэриэтэ биир санаанан салайтарар, иллээх-эйэлээх кэлэктиип өлүүскэтэ, биир чааһа буолуохпун баҕарабын, – диир Наташа.
Манна даҕатан эттэххэ, кини күн бүгүнүгэр диэри чопчу ханнык идэни таларын ситэ быһаарына илик. Ол эрээри үөрэҕин кэнниттэн ханнык тэрилтэҕэ тиийэрин чопчу билэр. Киниэхэ ордук айылҕа билимэ (естественнэй наука) быдан чугаһын быһыытынан, эколог буоларга суоттанар. Бу эмиэ – олус наадалаах хайысха: АЛРОСА хампаанньаҕа экологияҕа куттал суох буолуутугар улахан болҕомто ууруллар, ону таһынан анал Экология киинэ аһыллан үлэлиир.
«МИН ЫРАЛАНАР ЭРЭ БУОЛБАТАХПЫН, ЧОПЧУ БЫЛААННААХПЫН»
Стационарнай, ол эбэтэр сирэй көрөн олорон үөрэтэр, АЛРОСА-кылаастара Мииринэй куоракка эрэ бааллар. Манна алмаастаах кыраайга олорор эбэтэр онно көһөн кэлэр кыахтаах оҕолор туттарсаллар. Хампаанньа салгыы баран, 2020 сыллаахха онлайн АЛРОСА-кылаастарын арыйан турар. Онно, үөһэ этиллибитин курдук, өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан оҕолор үөрэҕи-билиини сомсор, дириҥ билиини ылар кыахтаммыттара. Туттарсыы усулуобуйата бэрт судургу этэ. Туттарсааччыттан ирдэнэр тургутан көрүүнү уонна собеседованиены ааһаллар. Ол түмүгүнэн идэҕэ тутаах биридимиэттэри (профильные предметы) дириҥэтэн үөрэтэр, истипиэндьийэ анатар кыахтанаҕын, үөрэх кэнниттэн ылбыт идэҕинэн алмаас хампаанньатыгар үлэҕэ киирэриҥ мэктиэлэнэр буолар.
Никита Саввинов быйыл Ньурба тэхиниичэскэй лиссиэйин бүтэрэр. СКЭ-ни матымаатыкаҕа, нуучча тылыгар уонна физикаҕа туттарар. Кини биир саастыылаахтарыттан уратыта – түмүктүүр тутаах эксээмэннэртэн толлубат.
– Тохсус кылааһы бүтэрээри сырыттахпытына, кылааспыт салайааччыта Сахая Юрьевна Чурустаева онлайн-кылааска талыы буола турарын иһитиннэрбитэ. Мин оччолооҕу истэн баран, хайаан да холонорго быһаарбытым. Тоҕо диэтэххэ, олох кыра эрдэхтэн Саха сиригэр баар алмааһы хостуур тэрилтэ биһиэхэ муҥутуур улахан тэрилтэ буоларын истэрим. Эксээмэннэри туттарбытым, кураторы кытта собеседованиены ааспытым. Миигиттэн туох үлэһит буолуохпун, ханна туттарсар былааннаахпын уонна “туох санааттан анал кылааска туттарсарга сананныҥ” диэн ыйытан тураллар. Ол кэнниттэн икки сыл устата матымаатыка, физика уонна аангылыйалыы тэхиниичэскэй тыллары үөрэппитим. Миигин дойдубут бастыҥ үлэлээх учууталлара үөрэппиттэрэ. Онлайн-уруоктарга тиэмэлэри сыһыараллара, сорудахтары толортороллоро. Ол иһигэр букатын да институт таһымыгар үөрэтиэххэ сөптөөх сорудахтар эмиэ баар этилэрэ, – диир кини.
Никита Мииринэйдээҕи политехническай институкка үөрэххэ туттарсан киирэн, энэргиэтик идэтин баһылыан баҕарар. Үөрэххэ киирбит устудьуон бастакы сылыттан алмаас хампаанньатыттан истипиэндьийэ ылыан, быраактыкаланыан сөбүн эттэ.
– АЛРОСА-кылааһыгар ыраахтан олорон үөрэнэн бүтэриэҕиттэн бэйэтигэр эрэлэ күүһүрбүт. Киэҥ кэскиллээх, саамай сүрүнэ, ыра санаа таһымыгар тохтообокко, чопчу былаан ылынан, онтугун толоруоххун наада, – диир Никита.
АЛРОСА-кылааһыгар ыраахтан олорон да үөрэниэххэ сөп. О.э. – онлайн. Оннук кыах бэриллэрин быһыытынан, оҕолор өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан киирэн, астына үөрэниэхтэрин сөп. Күн бүгүн АЛРОСА онлайн -кылааһыгар Дьокуускай, Мииринэй, Нам, Ньурба, Бүлүү уонна Мэҥэ Хаҥалас улуустарыттан үөрэнэ сылдьаллар.
Кырдьык, ымпыгар-чымпыгар диэри былааннаан баран, олох устун айанныыр быдан күндү. Ону сэргэ үлэҕэ ылыан сөптөөх тэрилтэлэр туһалаах үстүрүмүөннэрин туһаннахха, былааны да толоруу судургутуйар кыахтаах. Онон инникигитин былааннааҥ уонна хорсуннук олох устун эрэллээхтик айанната туруҥ!
ОСКУОЛА ҮӨРЭНЭЭЧЧИЛЭРИГЭР УОННА КИНИЛЭР ТӨРӨППҮТТЭРИГЭР АНААН
АЛРОСА-кылаастарын тустарынан чахчылар:
– СКЭ-ни таҥааччылары кытта ыраахтан олорон үөрэнии.– Физика, матымаатыка, информатика биридимиэттэрин уонна аангылыйалыы тэхиниичэскэй тылы дириҥэтэн үөрэтэллэр.– Алмаас хампаанньатын идэлээхтэрин кытта оҥорон таһаарыы уонна идэ туһунан сиһилии кэпсэтии, алтыһыы тэриллэр.– Оҥорон таһаарыыны билсэр экскурсиялар (стационарнай үөрэтиигэ).– Soft-кэмпитиэнсийэлэри сайыннараллар.– Хампаанньа ТОП-салайааччыларыныын көрсүһүү ыытыллар.– Алмаас үлэтин бары түһүмэхтэрин үөрэтэллэр.– Бэйэ бырайыагын оҥорон таһааран олоххо киллэрэр, инженер кейстэрин быһаарар кыах бэриллэр.АЛРОСА кылаастарын бүтэрбиттэр инженер идэлэригэр туттарсан киирдэхтэринэ, кинилэргэ истипиэндьийэ ананарын туһунан хампаанньаны кытта дуогабар түһэрсэр кыахтаналлар. Оччотугар күүтэр:– Корпоративнай истипиэндьийэ.– Төлөбүрдээх быраактыка.– Быраактыкаланар/ үлэҕэ киирэр сиргэ диэри айан төлөбүрэ төлөнөр.– Олорор дьиэнэн хааччыллар.– Үлэҕэ ылыы мэктиэлэнэр.– Үрдүк үөрэх кыһатыгар “туйгун” сыанаҕа үөрэнээччигэ корпоративнай үрдүк истипиэндьийэ көрүллэр.
Анастасия Москвитина суруйуута.
ЛОҺУУРА тылбаастаата.
