Бэс ыйын 1-2 күннэригэр Москубаҕа уолаттарга көҥүл тустууга Арассыыйа чөмпүйэнээтэ ыытылынна.
18-гар диэри саастаах уолаттарга ыытыллыбыт дойду чөмпүйэнээтигэр Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандата үчүгэй түмүгү ситистэ. 48 киилэҕэ Усуйаана Силээннээҕиттэн төрүттээх, Дьокуускайдааҕы “Олимпийскай эрэллэр” училище иитиллээччитэ Валерий Андросов чөмпүйүөн буолла. Бу ситиһиитин иһин киниэхэ уолаттарга аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттар быраап бэрилиннэ. Аан дойду ити түһүлгэтэ от ыйын 2-8 күннэригэр Хорватияҕа ыытыллыахтаах.
Валерий Андросов училищеҕа Иван Сивцевкэ дьарыктанар. Кини бары утарылаһааччыларын күппүлүү ыыталаан кыайталаабыта ордук хайҕаллаах. Ол курдук, Валерий барыллаан хапсыһыыларга: биир дойдулаахтара Егор Находкины 10:3, Айсен Алексеевы 9:3, Оренбург уола Данил Чегодаевы 10:0 ахсаанынан баһыйа тутаттаабыта. Финал аҥаарыгар да, финалга да эмиэ кимиилээхтик тустубута. Ол курдук, Чечня бөҕөһө Роман Бутуевы (13:2) кыайан баран быһаарыылаах хапсыһыыга тахсар.
Финал: Валерий Андросов (Саха сирэ) – Гусейн Газалиев (Москуба). Газалиев уһун илиилээх-атахтаах, сылбырҕа туттуулаах бөҕөс. Валерий ону ол диэбэккэ, харса суох умса сөрөөн көбүөргэ суулларар уонна кэннигэр тахса охсор. Гусейн Газалиев эргиттэримээри, харса суох мөхсөр, дьирээлэһэр. Валерий хаҥас өттүгэр тардыалаабыта буолан иһэн, эмискэ уҥа өттүгэр утарылаһааччытын күүһүн туһанан эргитэр. Ити курдук утарылаһааччыта төһө да кытаанахтык дьирээлэстэр, өссө иккитэ эргитэр. Судьуйа свистога чыһыырар. Кыайыы!
Көҥүл тустууну өрөспүүбүлүкэбитигэр бастакы нүөмэрдээх успуорт диэн ааттыыбыт. Чахчыта да, оннук, Олимпиадаҕа тиийэ үрдүк кирбии ситиһиллибит көрүҥэ буоллаҕа. Аҕыйах сылынан бастыҥ бөҕөстөрбүтүн солбуйуохтаах уолаттар итинник кимиилээх, бырахсыылаах тустууну көрдөрөллөрүттэн олус үөрэбит. Уонна улахан дьон успуордугар эмиэ итинник кыайыы көтөллөөх буоллуннар диэн ис сүрэхпититтэн баҕарабыт. Муус устарга эдэрдэргэ Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр Петр Копылов эрэ бириистээх миэстэҕэ тиксибитэ, үрүҥ көмүс призёр буолбута.
Тустуук уолаттарбыт Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр өссө икки мэтээли ыллылар. Эмиэ 48 киилэҕэ тустубут Айсен Алексеев (тириэньэрэ Прокопий Иванов) боруонса мэтээл хаһаайына буолла. 55 киилэҕэ Дархан Игнатьев (тириэньэрэ Станислав Захаров) эмиэ боруонса мэтээли ылла.
Уолаттарга Арассыыйа чөмпүйүөнүн аатын сүктүлэр: 45 кг – Павел Сагды (Тыва); 48 кг – Валерий Андросов (Саха сирэ); 51 кг – Исраил Байтазаев (Дагестан); 55 кг – Джамбулат Кизинов (Хотугу Осетия); 60 кг – Шамиль Мамедов (Дагестан); 65 кг – Иналбек Шериев (Москуба уобалаһа); 71 кг – Махмуд Магомедов (Дагестан); 80 кг – Дмитрий Елканов (Хотугу Осетия); 92 кг – Алик Джигкаев (Москуба); 110 кг – Сергей Козырев (Хотугу Осетия).
– Бэһис сылбытын субуруччу Арассыыйа чөмпүйэнээтиттэн кыһыл көмүс мэтээллээх эргиллэбит, – диэн кэпсиир Саха сирин уолаттарга сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тириэньэрэ Прокопий ИВАНОВ. – Инньэ гынан иитиллээччилэрбит сыл аайы Европа уонна аан дойду чөмпүйэнээттэригэр кытталлар. Валера Андросов сотору аан дойду чөмпүйэнээтигэр кытта барыаҕа. Үһүс призёр да буолбут уолаттарбыт Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэллэр, үөрэтэр-эрчийэр тэрээһиннэргэ ыҥырыллаллар. Валера Андросов уонна Дархан Игнатьев – “Олимпийскай эрэллэр” училище иитиллээччилэрэ. Оттон Айсен Алексеев Дьокуускай успуорка үһүс нүөмэрдээх оскуолатыгар дьарыктанар.
Чөмпүйүөннээбит Валера Андросовы уопуттаах тириэньэр Иван Сивцев дьарыктыыр. Онон Валера эбиллибитэ харахха тута быраҕыллар. Иван Николаевич киниэхэ улахан болҕомтотун ууран туран дьарыктаабыта. Валера кимтэн да иҥнэн-толлон турбакка кимиилээхтик туһунна. Оннооҕор кыһыл көмүс мэтээл иһин быһаарыылаах хапсыһыыга утарылаһааччытын мүнүүтэ иһигэр 10:0 ахсаанынан кыайда. Москуба аатыттан тустар Гусейн Газалиев – былырыыҥҥы Арассыыйа чөмпүйэнээтин үрүҥ көмүс призёра.
Тохсунньуга Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр сүүмэрдиир күрэхтэһии ыытыллыбыта. Онно Айсен Алексеев эмиэ боруонса призёр буолбута. Ол кэнниттэн оһоллонон, өр кэмҥэ эрчиллибэккэ сылдьыбыта. Муус устартан биирдэ эрчиллэн барбыта. Онон бары кыаҕын толору туһаммата. Айсен -- 2002 сылга төрөөбүт уол, онон эһиил эмиэ уолаттарга Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр кыттыан сөп.
Оттон Дархан Игнатьев үчүгэйдик туһунна. Кини эмиэ бырахсыылардаах, кимиилээх тустууну көрдөрдө. Урукку өттүгэр Уһук Илин чөмпүйэнээтин кэнниттэн тута кэриэтэ Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр кытта барарбыт. Билигин арыый ама буолла, өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр ыытыллар күрэхтэһиилэргэ син кыттабыт.
– Уолаттарга (юношаларга) ситиһиилээхтик тустубут сорох бөҕөстөр эдэрдэр (юниордар), улахан дьон күрэхтэһиилэригэр тахсыыларыгар хайдах эрэ сүтэн-иҥэн хаалааччылар.
– Иитиллээччилэрбит саастара ситтэҕинэ, үс сыл устата эдэрдэр (юниордар) күрэхтэһиилэригэр кытталлар, ол кэнниттэн улахан дьон түһүлгэлэригэр тахсаллар. Итиннэ саамай оҕустараллара – үөһээ ыйааһыҥҥа көһүү. Холобур, 45, 48 киилэлэргэ туста сылдьыбыт уолаттар 57 киилэҕэ көһөллөр. Үгүс дьон бырааттыы Копыловтар улахан дьон түһүлгэлэригэр тута кыайан-хотон барыахтара дии санаабыттара. Оннук буолбата. Онон, кырдьык, ити боппуруоска кыһалҕа баар. Сорох уолаттар ыйааһыннара кыайан тахсыбат. Холобур, уолаттарга аан дойду чөмпүйүөнэ, Орто Халыматтан төрүттээх Иван Оконешников ыйааһына билигин да тахсыбакка сылдьар.
– Прокопий Семенович, кэпсээниҥ иһин махтал! Эйиэхэ уонна иитиллээччилэргэр ситиһиилэри баҕарабыт!
Федор Рахлеев
