Саахымат – өй уонна майгы-сигили күрэһэ. Манна успуорт син атын көрүҥнэригэр курдук, эмиэ ордук бэлэмнээх кыайар. Бүтүн Арассыыйатааҕы саахымат турнирын – Саха сирин Ил Дарханын Куубагын түһүмэҕин кыттаалаахтарын киирсиитигэр ону илэ-чахчы көрдүбүт. Бу ааттаах-суоллаах успуорт күрэхтэһиитэ Саха сиригэр АЛРОСА хампаанньа өйөбүлүнэн номнуо үһүс төгүлүн ыытылынна.
Кэлин Ил Дархан Куубага Арассыыйа Куубагын биир суолталаах түһүмэҕэ буолла. Быйыл саха саахыматчыттара Арассыыйа биллэр гроссмейстердарын кытта өссө үрдүк таһымнаахтык кииристилэр. Ону турнир түмүгэ туоһулуур – 10-с кылаас үөрэнээччит уон бастыҥ саахыматчыт иһигэр киирдэ.
“Ил Дархан Куубага саахымат дьиҥнээх бырааһынньыга буолла. Тута хас да турнир ыытылынна, онно дойду араас эрэгийиэннэриттэн кытыннылар. Бачча элбэх киһи кэлиэ дии санаабатахпыт. Бэл, Швецияттан кытта кэлэн оонньоотулар. Олус интэриэһинэй күрэхтэһии буолан ааста.
Саха саахыматчыттара, бэтэрээннэр да, ыччаттар да, бэркэ кытыннылар. Альберт Постников үрдүк таһымнаахтык, ааттаах-суоллаах күрэсчиттэртэр хаалсыбакка, оонньоото. Кинини таһынан, Дмитрий Донской норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах гроссмейстер Наталья Погонинаны кытта киирсэн тэҥнэстэ. Ол партия түмүгүнэн, Арина Васильева дьахталларга бастаата. Түргэн саахымакка, блицкэ, классикаҕа буоллун, бастакы миэстэлэри биһиги дьоммут ыллылар. Оттон ол Саха сиригэр дьахтар саахымата үрдүк таһымнааҕын, сайдарын туоһулуур”, – диэн Владимир Егоров бэлиэтээтэ.
Өй оонньуутун тыҥааһыннаах күрэхтэһиитэ быйыл кулун тутар 31 күнүттэн муус устар 11 күнүгэр диэри ыытыллыбыта. Ил Дархан Куубага Арассыыйа Күрэскэ министиэристибэтин халандаарын биир саамай бэлиэ тэрээһинэ буолан, тута дойду таһымнаах үс турнирынан ыытылынна: эр дьоҥҥо Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэ, блицкэ уонна рапидка Арассыыйа Гран-Притын түһүмэхтэрэ. Интэриэһинэйэ диэн, блиц Покровскай куоракка буолбута. Онно Арассыыйа 14 эрэгийиэниттэн уонна Швецияттан барыта 109 киһи кыттыбыта.
Маастардары кытта биир таһымҥа
Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэр дойду 12 субъегыттан уонна Швецияттан барыта 57 саахыматчыт кытынна. Ол иһигэр 8 гроссмейстер, 3 норуоттар икки ардыларынааҕы маастар уонна 5 ФИДЕ маастара. Онно 6,5 очукуону ылан, призердары эбии көрдөрүүтүнэн баһыйан, Москубаттан кэлбит гроссмейстер Вадим Звягинцев бастаата. Үрүҥ көмүс призер – Челябинскайтан Игорь Лысый, боруонса – Кырыымтан Дмитрий Кряквин.
Көрөөччүлэр да, күрэсчиттэр да болҕомтолорун уопсай түмүккэ 8-с миэстэни ылан, Дьокуускайтан сылдьар 10-с кылаас үөрэнээччитэ Альберт Постников тарта. Кини ситиһиитэ Саха сирин эдэр саахыматчыттара үүнэн-сайдан иһэллэрин туоһулуур. Бу – СӨ Саахымакка федерацията АЛРОСА хампаанньаны кытта элбэх сыллаах кыттыгас үлэлэрин үтүө түмүгэ. Алмаастаах хампаанньа СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын нөҥүө өрөспүүбүлүкэ таһымнаах тэрээһиннэри үбүлүүрэ үтүө үгэс буолла. Онтон сорох тэрээһин эрэгийиэн да, Арассыыйа да таһымнаах буолар кыахтаах.
“Тобуллаҕас өй күрэһин, үктэтиилээх албастары, соһуччу быһаарыныылары уонна өй күүстээх үлэтин көрүөн баҕалаах сыллата элбээн иһэр. Ону бу турнирга атын эрэгийиэннэртэн кэлэр профессионаллар уонна, биллэн турар, өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторун интэриэһэ туоһулуур.
Күн бүгүн саахымат Саха сиригэр күрэс национальнай көрүҥэ буолан эрэр, сүгүрүйээччитэ элбии турар. Биһиги дьаныардаахтык дьарыктанар, саахымат үрдүк чыпчаалларын дабайарга дьулуһар биир дойдулаахтарбытынан киэн туттабыт. Быйыл Куубакка элбэх киһи кэллэ. Оттон гроссмейстердары кытта күрэстэһии турнир таһымын өссө үрдэтэр”, – диэн АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев күрэс кыттыылаахтарыгар эттэ.
Өй күрэһэ
Владимир Егоров кэпсээбитинэн, кэлин Саха сиригэр саахыматы атын биридимиэттэри курдук оскуолаларга эмиэ үөрэтэллэрин туһугар, күрэс уонна өйү сайыннарар үстүрүмүөн быһыытынан тарҕатар, пропогандалыыр буолбуттар. Ол курдук, саахымат композициялара оскуола биридимиэтинэн олимпиадаларын кэккэтигэр киирбит.
Турнир түмүгүнэн кыайыылаахтар ураты оҥоһуулаах куубактары уонна мэтээллэри ылбыттарынан таһынан, Арассыыйа 2025 сыллаах Куубагын финалыгар киирсэри көҥүллүүр очукуолары ыллылар.
“Быйыл Альберт Постников 4-10-с миэстэлэри үллэһиннэ, оттон рапидка 4-с буолла. Маннык оонньооччулардаах күрэхтэһиигэ ити олус үчүгэй көрдөрүү. Кини, оскуола оҕото диэтэххэ, эриэйтинигэр 106 очукуону эптэ. Ол кини үүнэр-сайдар кыаҕын туоһулуур. Атын да кыттааччылар үчүгэйдик оонньоотулар. Быйыл Саха сирин юниордара Сочига Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиигэ чаҕылхайдык кыттыбыттара. Ити көрдөрүү барыта үчүгэй акылааттаах буоламмыт кэллэ. Дьиҥэр, Саха сиригэр саахымат уруккуттан баар эрээри, кэлин Куубак көмөтүнэн уонна АЛРОСА өйөбүлүнэн, күүскэ сайда турар. Сайдыы бары өттүттэн барыахтаах. Оттон успуонсар онно кырата суох оруоллаах буолар.
Бу Куубак ааспыттааҥҥылартан үрдүк таһымнаах, кэлэр өссө үчүгэй буолуо дии саныыбын. Кыттааччы ахсаана да, хаачыстыба да тупса турар – быйыл 9 гроссмейстер кэллэ. Күрэхтэһии олус тыҥааһыннаах этэ, бүтэһигэр диэри ким кыайара биллибэккэ турбута. Бастыҥнар ааттара олох наҕараадалааһын эрэ иннинэ ыйдаҥарбыта. Ити барыта турнир хаачыстыбатын туоһулуур”, – диэн турнир сүрүн судьуйата, Арассыыйа таһымнаах судьуйа, норуоттар икки ардыларынааҕы арбитр, РФ күрэс бочуоттаах судьуйата Михаил Крюков эттэ.
Күрэһи, билими, ускуустубаны дьүөрэлээн
Куубак Саха сиринээҕи түһүмэҕин кыттааччылар бары олус интэриэһинэй, киһи үөрэр, сөҕөр диэн сыаналаатылар. Турнир буолбут да сирэ ураты – Национальнай ойуулуур-дьүһүннүүр түмэл – аан дойду таһымнаах ускуустуба айымньыларын түһүлгэтэ. Быйыл эспэнээттэр ортолоругар улуу Даши Намдаков оҥоһуктара эмиэ бааллара.
“Күрэс таһыма олус үрдүк. Мин барытын сөбүлээтим: турнир буолбут сириттэн саҕалаан ураты тыыныгар тиийэ. Түмэлгэ оҥорбуттара олус үчүгэй. Тоҕо диэтэххэ, саахымат күрэһи, билими уонна ускуустубаны – барытын – дьүөрэлиир оонньуу көрүҥэ.
Саха сирэ АЛРОСА курдук өйүүр доҕордооҕо олус үчүгэй. Алмаастаах хампаанньа көмөтүнэн үрдүк таһымнаах турнирдар тэриллэллэр. Оттон ол федерация көдьүүстээхтик үлэлиирин уонна АЛРОСА курдук улахан хампаанньа итэҕэлин ыларын туоһулуур. Ити курдук улахан өйөбүл көмөтүнэн саахымат өрөспүүбүлүкэҕэ барытыгар сайдар”, – диэн Арассыыйа саахымакка федерациятын толоруулаах дириэктэрэ Александр Ткачев эттэ.
Ыччат хаамыыта
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханын Куубага ыччат дьон гроссмейстердары, маастардары кытта оонньоон, таһымын үрдэтэригэр көмөлөһөр. Альберт Постников ону илэ-чахчы көрдөрдө. Кини түөрт гроссмейстеры кытта киирсэн, биир эрэ киһиэхэ кыайтарда, атыттары кытта – тэҥнэстэ уонна ол түмүгүнэн ахсыс миэстэҕэ тахсан, эдэр киһиэхэ үчүгэй көрдөрүүнү ситистэ. Итини таһынан, кини рапидка 1-4-с миэстэлэри үллэһиннэ.
“8 сааспыттан саахыматтыыбын, СӨ сүүмэрдэммит хамаандатыгар баарбын. Быйыл Сочига оҕолорго-обургу оҕолорго Арассыыйаҕа биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыттыбытым. Ону таһынан, Владивостокка, Соҕурууҥҥу-Сахалинскайга сылдьыбытым. Элбэх күрэхтэһиигэ кыттар буоллахха, киһи оонньуур үөрүйэҕин умнубат”, – диэн Альберт кэпсээтэ.
Күрэхтэһии туонатыгар биһиги Мииринэйтэн кэлэ сылдьар 9-с кылаас үөрэнээччитэ Владислав Томскайы көрүстүбүт. Былырыын кинини кытта эмиэ кэпсэтэн турабыт. Владиславы саахыматтыырга аҕата үөрэппит. Онтон сиэттэрэн уол куруһуокка суруйтаран, анаан дьарыктанар буолбут. Хас да төгүл өрөспүүбүлүкэҕэ бастаабыт, Арассыыйаҕа миэстэлэспит. СӨ сүүмэрдэммит хамаандатыгар баар.
“Быйылгы Куубак өссө интэриэһинэй, сэргэх. Сүрүн күрэскэ өссө блиц уонна рапид эбиллибиттэр, элбэх гроссмейтер кэлбит. Дойду бастыҥ саахыматчыттарын кытта оонньууртан киһи эрэ үөрэр. Мин быйыл обургу оҕолорго төрдүс миэстэ буоллум”, – диир кини.
Дьахталларга Арассыыйа Куубагын FONBET түһүмэҕэр быйыл Саратов уобалаһыттан кэлбит гроссмейстер Наталья Погонинаны кыайан, Дьокуускайтан 11-с кылаас үөрэнээччитэ Арина Васильева бастаата. Арина Васильева классика саахымакка дьахталлар ортолоругар Саха сирин чөмпүйүөнэ. Кини быйыл Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэскэ призер буолбута, блицкэ Уһук Илин күрэхтэһиитигэр бастаабыта.
“Мин 2015 сылтан саахыматтыыбын. Хаһан эрэ ийэм быраатым хайдах оонньуурун көрдөрөөрү күрэхтэһиигэ илдьэ барбыта. Онно биир иитээччи миигин “оонньоон көр” диэбитэ. Түмүгэр, бастакы миэстэ буолбутум. Онтон ыла оонньуубун.
Быйыл Арассыыйа бастыыр иһин күрэхтэһиитигэр уонна Уһук Илин чөмпүйэнээтигэр үһүс миэстэлэри ылбытым. Ил Дархан Куубагар үһүс сылбын кыттабын. Бириистээх миэстэҕэ тиксибиппиттэн олус үөрдүм. Ол гынан баран, өссө үчүгэйдик оонньуохпун сөп этэ дии саныыбын”, – диэн Арина кэпсээтэ.
Бу барыта Пуонда уонна алмаастаах хампаанньа ситиһиилээхтик уонна көдьүүстээхтик бииргэ үлэлииллэрин түмүгэр, Саха сирин олохтоохторун саахымакка интэриэһэ иккистээн уһуктан эрэрин туоһулуур.
Интэриэһинэй чахчы:
АЛРОСА Саха сиригэр саахыматы араас суолунан өйүүр: Мииринэйгэ Култуура уонна успуорт кэлим киинин иһинэн тэриллэр куруһуоктартан уонна күрэстэртэн саҕалаан, Дьокуускайга Саахымат-дуобат киинин саҥардан оҥорор үлэни үбүлээһиҥҥэ тиийэ. Хас да сыл устата “Настроение АЛРОСА” бэстибээлгэ гроссмейстер Сергей Карякин кыттар.
Андрей ШИЛОВ.
Хаартыска: Анастасия Рыжикова, «Мой спорт!»
