Ааспыт өрөбүлгэ (ахсынньы 6 күнүгэр) Сардаана Трофимова төрдүс төгүлүн Арассыыйа чөмпүйүөнүн үрдүк аатын ситистэ.

 Сардаана Трофимованы кытта оптуорунньукка (ахсынньы 8 күнүгэр) төлөпүөнүнэн кэпсэппиппит. Кини тириэньэрин кытта аэропорка бараары бэлэмнэнэ сылдьаллара.

– Сардаана, бастатан туран, “Кыым” ааҕааччыларын аатыттан кыайыыгынан эҕэрдэлиибит!

– Улахан махтал! Бэйэбиттэн тутулуктааҕы барытын оҥорбуппуттан, туруорбут сыалбын-сорукпун толорбуппуттан, дьонум-сэргэм эрэлин түһэн биэрбэтэхпиттэн үөрэбин.

– Бириэмэ ыгымынан сүүрүү тула кэпсэтиибитин саҕалаабытынан барыахха. Биэтэккэ эн кэннигиттэн Олимпиада икки төгүллээх боруонса призера (2008, 2012) Татьяна Архипова кэлбитэ. Кини Олимпиада нормативын мүнүүтэ эрэ курдугунан толорбото.

– Биэтэккэ кэлэн баран Татьяна: “Хайдах хайдаҕый, бириэмэни хонтуруоллаан испитим ээ, сүүрэр тыраасса арыый уһун соҕус быһыылаах дуу”, – диэн мунаарбыта. Мин да сүүрүүбүн хонтуруоллуур чаһым 43 килэмиэтиртэн тахсаны сүүрбүтүм курдук көрдөрбүтэ. Итинник чаһыга 400-500 эрэ миэтэрэ курдук араастаһыы тахсааччы.

– Эс, итинник улахан таһымнаах күрэхтэһии дистанциятын тэрийээччилэр чопчу кэмнээтилэр ини?

– Биллэн турар, кэмнииллэр, ол гынан баран дистанция араас буолар. Холобур, бу сырыыга бэрт элбэх суол эргийиилэрэ бааллар. Аны “Формула-1” (түргэн массыыналарынан күрэхтэһии) тыраассата буолан, эргиирдэргэ суол биллэ кэҥиир. Сорох сирдэргэ тыраасса устун чопчу сурааһыны ыытааччылар, ону тутуһан сүүрдэххинэ – лоп курдук 42 килэмиэтир 195 миэтэрэни сүүрүөххүн сөп. Оттон чопчу бэлиэтэммэтэх сиргэ туора-маары халыйан, дистанцияҥ уһуур курдук буолар буоллаҕа. Сочи дистанциятыгар сурааһын тардыллыбатах, арай фишкалар ууруллубут этилэр. Ити дистанцияҕа биир үксүн полумарафоҥҥа күрэхтэһиилэр ыытыллаллар.

– 49-с нүөмэрдээх сүүрүк эйиэхэ балачча мэһэйдээбитэ аҕай. Боротокуолга көрдөххө: Роман Ерофеев (Москуба уобалаһа) диэн эбит. 21 саастаах. Марафоҥҥа көрдөрүүтэ – 2:32.16. Кини 25-30 мүнүүтэ устатыгар эн иннигэр-кэннигэр түһэ сырытта. Сороҕор анньан да ылар. Бэл кэмэнтээтэрдэр итини көрө-көрө кыһыйыы-абарыы бөҕө буолбуттара. “Не хочется назвать мужчиной”, – эҥин диэн тыллар кытта тахсыбыттара.

– Дистанция ис өттүн тутуһа сатаабытым. Ону кини элбэхтик мэһэйдээбитэ, хаста да анньыаласпыппыт. Мин киниэхэ: “Туораа! Мэһэйдиигин! Иннин диэки тэйиччи сырыт, эбэтэр кэннибэр хаал! Олимпиада нормативын толоруохтаахпын!”, – диэн этэ сатаабытым. Олох истибэтэҕэ. Биэтэккэ кэлэн баран билбитим истибэт да, саҥарбат да (глухонемой) сүүрүк эбит.

Сорохтор мин иннибэр-кэннибэр түһэн сүүрбүт эр дьону көрө-көрө пейсмейкердэр (спортсмен чопчу тэтими тутуһарыгар көмөлөһөр сүүрүктэр) дии санаабыттар этэ. Суох, кинилэр пейсмейкердэр буолбатахтар. Официальнай күрэхтэһиилэргэ “көмөлөһөр” сүүрүктэр кытталлара көҥүллэммэт. Балаһыанньа быһыытынан: биир эбит спортсмеҥҥа наар уутун, аһын аҕалан биэрэ сылдьар сүүрүк эмиэ көҥүллэммэт.

– Москуба марафонун дистанциятыгар холоотоххо элбэх түһүүлэрэ-тахсыылара суох үчүгэй тыраасса быһыылаах дии?

– Сочи тыраассата үчүгэй, нууччалыы эттэххэ “идеальнай”. Эбиитин олус үчүгэй күн турбута. Аһара итии да, сөрүүн да буолбатах. Сарсыарда бэрт эрдэттэн сүүрбүппүт, онон күн сыыйа үөһэ таҕыстар тахсан, халлаан сылыйдар сылыйан испитэ.

Сорох сүүрүктэр Сочи тыраассатын соччо сөбүлээбэтэхтэр этэ. “Формула-1” тыраассата буолан кытыыларынан туруору эркиннэрдээҕэ. Онон сорохтор: “Тоннель устун сүүрэн иһэр курдук санаммыппыт”, – диэбиттэрэ. Оттон мин сөбүлээбитим. Саамай сүрүнэ – улахан түһүүлэр-тахсыылар суохтар.

– Кэнники сылларга эн ыам ыйыгар Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр, күһүөрү ханнык эбит турнирга кыттарыҥ. Оттон быйыл үс ый курдук кэмҥэ икки улахан марафоҥҥа кытынныҥ.

– Оннук, пандемиянан сибээстээн ураты сыл ааһан эрэр. Бу Арассыыйа чөмпүйэнээтэ муус устар саҥатыгар ыытыллыахтааҕа. Ону көстөр көһөн – ахсынньыга ыытылынна. Балаҕан ыйыгар Москуба марафонугар кыттыым – бэлэмнэнии түһүмэҕин курдук буолбута.

– Кэмэнтээтэрдэр кэпсээбиттэринэн – Москуба марафонугар толоруллубут Олимпиада норматива ааҕыллыа суох курдук. Дьиктитэ диэн: Омскай сүүрүгэ Марина Ковалева ааспыт сыллааҕы Москуба марафонугар көрдөрүүтэ (2:29.26) ааҕыллыбыт.

– Итинник дииллэр. Дьиҥинэн, Москуба марафонун тыраассатыгар World Athletics сэртипикээтэ баар. Ону быйылгы дистанцияны бэрт кыратык уларытаннар боппуруостар үөскээбиттэр дииллэр. Балаҕан ыйын саҥатыгар Пермьҥэ марафон күрэхтэһиитэ ыытыллыбыта. Онно – Луиза Дмитриева (2:28.35) уонна Алина Прокопьева (2:29.09) Олимпиада нормативын толорбуттара. Ол эрээри Пермь марафона World Athletics Олимпиадаҕа квалификациятын испииһэгэр суох. Чувашия сүүрүгэ Алина Прокопьева Сочи марафонугар кыттан төрдүс буолла.

– Сорох форумнарга ыалдьааччылар Арассыыйа чөмпүйүөнүгэр 50 тыһыынча суумалаах сэртипикээт бэриллиитин туһунан кэпсэтэллэр. Ааспыт субуотаҕа Оренбурга түмүктэммит дойду буоксаҕа чөмпүйэнээтин кыайыылаахтарыгар – 500-түү тыһыынча солкуобай суумаҕа сэртипикээт уонна “KIA Rio” массыына күлүүһэ туттарыллыбыта. Арассыыйа чэпчэки атлетикаҕа федерацията (ВФЛА) аан дойду таһымыгар көйгөтүтүллэ сылдьар тэрилтэ буоллаҕа. Бу сайын 5 мөлүйүөн дуоллар суумалаах ыстараабы төлөөбүтэ. Онон бөдөҥ успуонсардар да чугаһаабаттар быһыылаах дии?

– Билбэтим, итиннэ иҥэн-тоҥон быһаарса сатаабаппын. Биэрдилэр да биэрдилэр. Ол гынан баран Арассыыйа буоксаҕа федерациятын үтүө тылларынан ахтыахпын баҕарабын. Ити федерация чэпчэки атлетикаҕа былырыыҥҥы аан дойду чөмпүйэнээтин кыайыылаахтарыгар – Мария Ласицкенеҕа (үрдүгү ыстаныы) уонна Анжелика Сидороваҕа (анал “ураҕастаах” үрдүгү ыстаныы) – биэстии мөлүйүөн солкуобайы уонна массыына күлүүстэрин туттартаабыта. Онон сүүмэрдэммит хамаанда бары спортсменнара буокса федерациятыгар махтанабыт.

– World Athletics Арассыыйа чэпчэки атлетикаҕа федерациятын кырыы хараҕынан кынчарыйарын, көйгөтүтэ тутарын тохтоппот. Оттон эн балаҕан ыйыгар курдук: “Мин бэйэбиттэн тутулуктааҕы барытын оҥордум”, – диир буоллаҕыҥ?

– Оннук, балаһыанньа уустук. Бүгүҥҥү күҥҥэ Арассыыйа биир да чэпчэки атлетикаҕа спортсмена аан дойду таһымыгар күрэхтэһэр нейтральнай статуһа суох. Бары билэрбит курдук – 2015 сыллаахха World Athletics бэйэтин састаабыт дойдубут федерациятын таһаарбыта. Ити кэнниттэн ычык-бычык да буоллар Арассыыйа спортсменнара аан дойду таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кытталларыгар быраап биэрэн кэлбитэ. Быйыл кимиэхэ да итинник быраап бэриллибэтэ.

World Athletics ВФЛА быраабын чөлүгэр түһэриини уонна Арассыыйа спортсменнарыгар нейтральнай статуһу биэрии боппуруостарын кулун тутар саҥатыгар көрүөхтээх. Ити тэрилтэ бастааҥҥы быһаарыытын быһыытынан Арассыыйа 10 эрэ спортсмена Олимпиадаҕа кыттарын көҥүллүүр санаалааҕа. Биһиги бэйэбититтэн туох ирдэнэрин барытын толордубут, бары туһааннаах докумуоннары толорон ыыппыппыт. 2021 сыл үүннэҕинэ докумуоннары саҥаттан толоруу ирдэнэр. Онон World Athletics быһаарыытын кэтэһиэхпит.

– Билигин эйиэхэ, мэлдьи да буоларыныы, чөлгө түһүү (восстановление) түһүмэҕэ саҕаланар. Аныгыскы күрэхтэһии аны ыам ыйын диэки биирдэ буолара буолуо?

– Оннук, билигин сынньаныам. Тус тириэньэрим Татьяна Жиркованы кытта хайдах бэлэмнэнэрбин, үөрэтэр-эрчийэр тэрээһиннэр ханна буолалларын быһаарыахтаахпыт.

– Сардаана, сэргэх кэпсээниҥ иһин махтал!

Арассыыйа марафоҥҥа чөмпүйэнээтин боротокуолуттан

Сочи. Ахсынньы 6 күнэ.

Дьахталлар (барыта 27 кыттааччы): 1 – Сардана Трофимова (Саха сирэ) – 2:27.09; 2 – Татьяна Архипова (Чувашия) – 2:30.32; 3 – Людмила Лебедева (Москуба) – 2:31.29; 4 – Алина Прокопьева (Чувашия) – 2:33.26; 5 – Анастасия Слепнева-Кушниренко (Пермь) – 2:35.48; 6 – Надежда Бут (Саха сирэ) – 2:37.35; 7 – Наталья Сергеева (Челябинскай) – 2:38.19; 8 – Светлана Карамашева – 2:38.52; 9 – Наталья Руденко (иккиэн – Хакасия) – 2:39.55; 10 – Оксана Акименкова (Москуба уоб.) – 2.40,43.

Эр дьон (барыта 33 кыттааччы): 1 – Юрий Чечун (Самара) – 2:15.05; 2 – Федор Шутов (Москуба) – 2:15.06; 3 – Николай Волков (Санкт-Петербург) – 2:15.12; 4 – Руслан Хорошилов (Белгород) – 2:15.19; 5 – Алексей Полтанов (Удмуртия) – 2:15.32; 6 – Иван Кузнецов (Екатеринбург) – 2:15.53.

Сардаана Трофимова кэнники сылларга кыттыбыт күрэхтэһиилэрэ

Федор Рахлеев.