Каспийскайдааҕы хапсыһыылар

Ааспыт өрөбүлгэ (ыам ыйын 6 күнүгэр) Дагестан Каспийскайыгар көҥүл тустууга Европа чөмпүйэнээтэ түмүктэннэ.

Бу күрэхтэһиигэ саха икки бөҕөһө кытынна – Владислав Андреев (57 кг) уонна Ньургун Скрябин (61 кг). Владислав Андреев аан дойду түһүлгэлэригэр Белоруссия аатыттан тустубута ыраатта. Кини Европа чөмпүйэнээтигэр ахсыс төгүлүн кытынна уонна төрдүс мэтээлин ылла.

Владислав Андреев квалификация эргииригэр Турция бөҕөһө Ахмет Пекери кытта киирсибитэ. Пекер – куппут курдук эттээх-сииннээх бөҕөс. Кини – эдэрдэргэ Европа уонна аан дойду чөмпүйүөнэ, улахан дьоҥҥо Европа чөмпүйэнээтин (2012) боруонса призёра. Владислав Андреев бу хапсыһыыга ыалдьааччылары улаханнык долгута сырытта. Хапсыһыы бүтэрэ баара эрэ 20 сөкүүндэ хаалбытын кэнниттэн 0-2 ахсаанынан кыайтаран испитэ. Дьэ, онтон Владислав эмискэ “дэлби баран”, утарылаһааччытын 4 баалга быраҕан кууһуннарда, үрдүгэр буола түһээт, эргитэн кулахачытта. 6-2! Кылбар кыайыы!

Финал чиэппэригэр эмиэ куппут курдук эттээх-сииннээх, “тыга” сылдьар быччыҥнардаах Армен Аракеляны (Украина) лаппа баһыйа тутан, 7-2 ахсаанынан кыайбыта. Владислав манна эмиэ тиһэх мүнүүтэҕэ тигинэччи үлэлээбитэ. Бу кэнниттэн – финал аҥаара. Утарылаһааччыта – Европа икки төгүллээх чөмпүйүөнэ Георгий Эдишерашвили. Владислав Андреев киниэхэ 1-4 ахсаанынан сабырыйтарар. Онтон сарсыныгар боруонса мэтээл иһин хапсыһыыга Армения бөҕөһө Михран Джабуряны бэрт эрэллээхтик (8-1) кыайар. Онон Ньурбаттан төрүттээх Владислав Андреев – Европа чөмпүйэнээтин боруонса призёра.

Владислав Андреев хоннохтоохтук тустубутуттан эгди буолан, аны Ньургун Скрябин көбүөргэ тахсарын кэтиибит-маныыбыт. Кини эмиэ Белоруссия аатыттан тустар. Ньургун Скрябин икки сыллааҕыта Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киирэн, Европа чөмпүйэнээтигэр кыттыбыта.

Ньургун Скрябин квалификация эргииригэр Эльмедин Сейфуловы (Македония) 13-2 ахсаанынан кыайа тутар. Ол кэнниттэн финал чиэппэригэр ыйааһын саамай бастыҥ бөҕөһө Гаджимурад Рашидовы (Арассыыйа) кытта туста тахсар. Ньургун кинилиин былырыыҥҥы Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр күөн көрсүбүтэ. Рашидов онно Ньургуну 3-0 ахсаанынан сабырыйбыта. Сылы кыайбат кэм иһигэр 22 саастаах Дагестан бөҕөһө эбиллибит аҕай. Биир түгэҥҥэ Ньургуну икки атаҕыттан хам кууһан баран, өрө көтөҕөн таһаарда уонна көбүөргэ лис гына быраҕан ыраастык уура сыста. Бу хапсыһыыга Рашидов 10-1 ахсаанынан кыайыан кыайда.

Иккис күнүгэр Ньургун “уоскулаҥҥа” Владимир Буруков диэн Украина бөҕөһүн кытта тустар. Киһитэ биир түгэҥҥэ саха бөҕөһө сөбүлээн туттар “Миллз ырычааҕа” диэн албаһыгар киирэн биэрэр, ыраастык кыайтарар. Ньургун Скрябин икки сыллааҕыта “Иван Ярыгин” турнирга Европа чөмпүйэнээтин үрүҥ көмүс, аан дойду чөмпүйэнээтин боруонса призёра Ахмед Чакаевы ити бэрт дэҥҥэ туттуллар албаска түбэһиннэрэн исписэлиистэри да, көрөөччүлэри да улаханнык сөхтөрбүтэ.

Онтон, дьэ, боруонса мэтээл иһин хапсыһыы. Ньургун утарылаһааччыта – Турция бөҕөһө Реджеп Топал. Дьэ, манна судьуйа уолбутун олох сиэн түһэрдэ. Хара балыыр диэн бу буоллаҕа. Биллэн турар, көрөөччү ыалдьарын ухханыгар “хараҕа сабыллар”, судьуйаҕа кыыһыран, кыйыттан-тымтан барар түгэннэрэ тахсааччы. Онтон бу хапсыһыы бастакы сөкүүндэлэриттэн судьуйа Ньургуну илиитинэн ыйа, оҕону курдук мөҕө-этэ, бэл, илиитинэн сыҕарыччы анньыалыы сырытта. Судьуйа бастакы түһүмэххэ: “Ньургун Скрябин көҕө суох тустар”, – диэн биир баалы Топалга “бэлэхтиир”. Аны Ньургун илиитэ утарылаһааччытын төбөтүн таарыйда да эмиэ тарбаҕынан ыйыы, мөҕүү-этии. Өр-өтөр буолбат, Ньургун “сэрэхтээхтик хамсанарын иһин” Топалга иккис баал “бэлэхтэнэр”. Бастакы түһүмэх 0-2 ахсаанынан түмүктэнэр.

Иккис түһүмэххэ Ньургун атахха киирэр, Реджеп Топал утары хамсаныынан (исписэлиистэр “обратка” диэн ааттыыллар) көмүскэнэр. Турция бөҕөһүгэр 2 баал оннугар 4 баал бэриллэр. Манна дьиктитэ диэн баар – Ньургун утарылаһааччытын үрдүгэр сылдьар. Саха бөҕөһө эргитэн кулахачытар (“накат”). Ахсаан 2-4. Уолбут өссө биирдэ эргитэр да, баал бэриллибэт. Ньургун соһуйан, судьуйаттан ыйытардыы илиитин нэлэтэр. Судьуйаны ити олох да “оргутар”, сырса сылдьан илиитин чочоҥното-чочоҥното, тугу эрэ саҥар да саҥар буолар. Белоруссия сөкүндээнэ бырачыастаан көбүөргэ “челленджи” кыыраппытын кыйахаммыт судьуйа киниэхэ төттөрү элээрдэр. Дьаабы!

Хапсыһыы бүтэрэ аҕыйах сөкүүндэ хаалбытын кэннэ Ньургун эмиэ атахха киирэн, киһитин кэннигэр тахсан 2 баалы ылар. Ахсаан 6-6. Ньургун үөрэн, кыайдым дии санаан, илиитин өрө уунар. Суох, кыайыы Реджеп Топалга бэриллэр! Тоҕо?! Турция бөҕөһө 4 баалга бырахпытын иһин, хаачыстыба өттүнэн кыайыы киниэхэ бэриллэр үһү. Дьэ, кыһыы!

Европа чөмпүйэнээтигэр Арассыыйа хамаандата эрэллээхтик бастаата. Гаджимурад Рашидов (61 кг), Магомед Курбаналиев (70 кг), Ахмед Гаджимагомедов (79 кг), Артур Найфонов (86 кг), Абдулрашид Садулаев (92 кг), Владислав Байцаев (97 кг) чөмпүйүөннээтилэр, оттон Завур Угуев (57 кг), Ильяс Бекбулатов (65 кг) үрүҥ көмүс призердарынан буоллулар.

Күрэхтэһии иннинэ Арассыыйа хамаандатын сүрүн тириэньэрэ Дзамболат Тедеев: “Аҕыс кыһыл көмүс мэтээлгэ суоттанабыт”, – диэбитэ. Ити былаан туола сыста. Ильяс Бекбулатов (65 кг) барыларын “бурҕаталаан” баран (ол иһигэр Олимпиада чөмпүйүөнэ Владимир Хинчегашвилины), финалга 7-8 ахсаанынан Хаджи Алиевка (Азербайджан) кыайтаран кэбиспитэ. Ити хапсыһыыга Бекбулатов эмискэ ыалдьан, олох нэһиилэ сылдьыбыт. Оттон Завур Угуев (57 кг) Георгий Эдишерашвилины (Азербайджан) 3-0 ахсаанынан кыайан иһэн, тиһэх сөкүүндэлэргэ 5 баалга көтөн хаалбыта.

Арассыыйа хамаандатыттан Хетик Цаболов (74 кг) уонна Мурадин Кушхов (125 кг) эрэ мэтээлэ суох хааллылар. Хетик Цаболов (74 кг) финал чиэппэригэр Франк Чамизоҕа (Италия) кыайтаран кэбиспитэ. Киһитэ финал аҥаарыгар үһүс төгүлүн субуруччу Европа чөмпүйүөнэ буолбут Сонер Демирташка (Турция) кыайтарар, онон Цаболовка “суол” сабыллыбыта. Оттон муҥутуур ыарахан ыйааһыҥҥа тустар Мурадин Кушхов боруонсаҕа эрэ тиксиэн сөп диэн сабаҕалааһын баара. Кини боруонса мэтээл иһин хапсыһыыга былырыыҥҥы Европа чөмпүйэнээтин үрүҥ көмүс призёра Джамаладдин Магомедовка (Азербайджан) баһыйтарбыта.

Европа чөмпүйэнээттэригэр саха бөҕөстөрүн мэтээллэрэ

Быһаарыы: Ы – ыйааһын категорията: М – бөҕөс хаһыс миэстэ буолбута.

Чөмпүйүөннэр уонна призёрдар

57 кг: 1 – Георгий Эдишерашвили (Грузия); 2 – Завур Угуев (Арассыыйа); 3 – Владислав Андреев (Белоруссия) уонна Стеван Мичич (Сербия).

61 кг: 1 – Гаджимурад Рашидов (Арассыыйа); 2 – Бека Ломтадзе (Грузия); 3 – Реджеп Топал (Турция) уонна Иван Гуйдя (Румыния); 5 – Ньургун Скрябин (Белоруссия).

65 кг: 1 – Хаджи Алиев (Азербайдан); 2 – Ильяс Бекбулатов (Арассыыйа); 3 – Владимир Хинчегашвили (Грузия) уонна Селахаттин Киличсаллаян (Турция).

70 кг: 1 – Магомед Курбаналиев (Арассыыйа); 2 – Магомедмурад Гаджиев (Польша); 3 – Муртазали Муслимов (Азербайджан) уонна Зураб Якобишвили (Грузия).

74 кг: 1 – Сонер Демирташ (Турция); 2 – Зелимхан Хаджиев (Франция); 3 – Франк Чамизо (Италия) уонна Андрей Карпач (Белоруссия).

Федор РАХЛЕЕВ.