Саха сирин АЛРОСА хампаанньата өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо бырамыысыланнаска үлэ булуналларыгар күүскэ көмөлөһөр. Санатан эттэххэ, 2018–2022 сылларга АЛРОСА 12 тыһ. тахса өрөспүүбүлүкэ олохтооҕун үлэнэн хааччыйда.
Ыра санаа хампаанньата
«Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска» олус туһалаах бырагыраама 2017 сыллаахха каадыр тиийбэт кыһалҕатын быһаарар, үлэ күүһүн табыгастаахтык сыҕарыта сылдьан туһанар уонна үлэтэ суох киһи ахсаанын аҕыйатар инниттэн торумнаммыта. 2018 сылтан АЛРОСА тустаах бырагыраамаҕа көхтөөхтүк киирсэн, күн бүгүнүгэр диэри инники күөҥҥэ сылдьар, холобур буолар бөдөҥ үлэнэн хааччыйааччы. Алмаас хампаанньатыгар туох хайа иннинэ хайа уонна сир аннынааҕы үлэҕэ, тырааныспарынан хааччыйыы эйгэтин үлэһиттэригэр наадыйар.
Хампаанньаҕа үлэ үтүө өрүттэрин туһунан “Арассыыйа үлэтэ. Кыах бэриллэр кэмэ” диэн Бүтүн Арассыыйатааҕы дьаарбаҥка кэмигэр АЛРОСА судаарыстыбаннай былаас уорганнары кытта үлэҕэ отделын начаалынньыга Ладимир Аргунов маннык кэпсээтэ:
- Биһиги өрүү даҕаны бакаансыйа дьаарбаҥкатыгар көхтөөхтүк кыттабыт уонна дьиҥ сыал-сорук ылынан, көхтөөхтүк үлэлиир баҕалаах, дьаныардаах дьону үөрүүнү кытта үлэҕэ ылабыт. АЛРОСА – элбэх араас хайысхаҕа идэлээх быһыытынан кимиэллээхтик сайдар, карьераны оҥостор баҕалаах дьоҥҥо кэскиллээх хампаанньа. Үрдүк төлөбүрдээх хамнас, толору уонна хаачыстыбалаах социальнай бакыат, судаарыстыбаннайа суох биэнсийэ, ону таһынан үлэһиттэр бэйэ Корпоративнай университетыгар идэлэрин үрдэтинэр, эбии идэ ылар кыахтаныылара – бу барыта биһиги хампаанньабытыгар баар.
Кыах бэриллэр дьаарбаҥката
“Арассыыйа үлэтэ. Кыах бэриллэр кэмэ” диэн Бүтүн Арассыыйатааҕы дьаарбаҥка иккис түһүмэҕэ өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыгар уонна Дьокуускайга буолан ааста. Бу тэрээһиҥҥэ уопсайа 247 араас тэрилтэ кытынна. Ол курдук, үлэ көрдөнөөччүлэр бүтүн 13 тыһ. бакаансыйаттан, о.э. үлэһиккэ наадыйар аһаҕас миэстэттэн – бэйэлэригэр барсары талалларын курдук, усулуобуйа оҥоһуллубут. Быйылгы дьаарбаҥкаҕа 3500 олохтоох сылдьан, билсэн барбыт.
“Ил Дархан Айсен Николаев ыччат дьарыктаах, үлэлээх буолуутун боппуруоһугар уонна “Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска” бырагырааманы олоххо киллэриигэ ураты улахан болҕомтотун ууаар. Тустаах бырагыраама үлэлээбит сылларыгар уопсайа өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн Саха сирин 52 617 олохтооҕо үлэнэн хааччылынна. Итинтэн аҥаара – ыччат, эдэр дьон. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үлэлиир кыахтаах 513,7 тыһ. киһи баар, бу – былырыын баччатааҕыга тэҥнээтэххэ, 12,5 тыһ. киһи эбиллибит. Олохтоох каадыры үлэҕэ ылыыга күүскэ ылсан үлэлиир хампаанньалартан биирдэстэрэ – АЛРОСА. Аҥаардас былырыын, 2022 сылга бу алмаас тэрилтэтин бөлөҕөр 4 тыһ. тахса саҥа үлэһит эбиллибит. Ол иһигэр тыа сирин олохтоохторо уонна ычччат дьон баар”, – диэн, СӨ Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судааарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Калашникова иһитиннэрэр.
Кини бу хампаанньа олоххо киллэрэр бырайыагар саҥа идэҕэ үөрэтии, эбии үөрэҕи ылыы, кылааһы үрдэтинии, эдэн каадыр стажировканы барар бырагыраамалара ымпыгар-чымпыгар диэри толкуйданан, олоххо киирэллэрин бэлиэтиир. 2022 сылга Саха сирин үөрэҕин кыһаларыгар үөрэнэргэ тус сыаллаах дуогабары 16 устудьуон түһэрсибит. Мииринэй эрэгийиэннээҕи тэхиниичэскэй колледжыгар дуальнай үөрэхтэһин бырагырааматыгар 150-тан тахса устудьуон үөрэммит. Ону таһынан АЛРОСА эдэр исписэлиистэргэ Айхал уонна Мииринэй–Ньурба хайа байытар кэмбинээттэригэр стажировканы тэрийэр.
“Кэнники сылларга олохтоох оҕолор хайа бырамыысыланнаһыгар стажировканы барыылара, ону сэргэ ол тэрилтэлэри биһирээн, бастайааннай өрүккэ үлэлии хаалааччы, идэтин таһымын үрдэтинээччи биллэ эбилиннэ. Хампаанньа бу бырайыакка улахан интэриэстээх. Хампаанньа бэйэтэ биһиэхэ тахсан, бэйэтигэр ирдэнэр, ордук наадалаах идэлэргэ каадыры үөрэттэриини үбүлүүргэ бэлэмнэрин этэллэр. Бииргэ үлэлэһэр туһунан дуогабары биһигини кытта АЛРОСА уонна бу хампаанньа хос тэрилтэтэ “Анаабыр алмаастара” түһэрсибиттэрэ. Кинилэр биһиэхэ бэйэлэрэ үөрэттэрэр кииннэрдээх муҥутуур улахан үлэнэн хааччыйар тэрилтэ буолаллар. Холобур, АЛРОСА хампаанньаҕа итинник киин корпоративнай университет статуһугар үлэлээбитэ бастакы эрэ сыла буолбатах”, – диир Елена Калашникова.
АЛРОСА ыччат дьону үөрүүнэн ылар уонна идэлэрин таһымын үрдэтинэллэригэр уонна карьера өттүнэн үүнэллэригэр толору кыаҕы биэрэн, сөптөөх усулуобуйаларын тэрийэр. Кинилэр араас идэлэргэ үлэлииллэр, ол – оробуочай идэтиттэн саҕалаан инженернэй-тэхиниичэскэй идэлэргэ тиийэ. Идэ кылааһын үрдэтинэр наада диэтилэр да, АЛРОСА Корпоративнай университетыгар холкутук үөрэнэр кыах бэриллэр. Оттон саҥа үлэҕэ киирбит дьоҥҥо хайаан да көрө-истэ, сүбэ-ама биэрэр настаабынньык сыһыарыллара үтүө үгэскэ кубулуйбут.
Киэн туттар төрүөт
Олохтоох бырабыыталыстыба Саха сиригэр үлэтэ суох ахсаана аҕыйыырыгар тутаах оруолу сиртэн хостуур хампаанньалар, биир бастакынан АЛРОСА хампаанньа диэн бигэ эрэллээх. СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов:
- Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ нэһилиэнньэ дохуотун үрдэтиигэ дьаныардаах үлэ барар, бу – Ил Дархан Айсен Николаев туруорар сүрүн сыала-соруга. Оттон ону нэһилиэнньэ 100 бырыһыан үлэлээх уонна толорор үлэтин иһин сөптөөх хамнаһы ылар түгэнигэр ситиһиллэр. Мин онуоха сир баайын хостуур бөдөҥ тэрилтэлэри АЛРОСА-тан саҕалаан бэлиэтиэм этэ: кинилэр өрөспүүбүлүкэ бары олохтоохторун да үлэнэн хааччыйар кыахтаахтар. Тыа сирин уонна Арктика оройуонун олохтоохторун, баахта ньыматынан эбэтэр быстах дьарыгынан да буоллун, үлэнэн хааччыйыы олус суолталаах.
АЛРОСА – биһиэхэ үлэнэн хааччыйар бөдөҥ уонна тыын суолталаах партнер тэрилтэлэрбититтэн биирдэстэрэ. Хампаанньа бакаансыйа дьаарбаҥкаларыгар тиһигин быспакка, өрүү кыттар. Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата даҕаны, хампаанньа даҕаны күн бүгүн АЛРОСА-ҕа, сүрүннээн, олохтоох каадыр үлэлиир диэн, киэн туттар толору бырааптаахтар.
Үлэтэ суох буолууну утары
Росстат чахчытынан, дойду үрдүнэн официальнайдык билиниллибит үлэтэ суох буолуу көрдөрүүтэ, бу дьыл кулун тутар ый түмүгүнэн, хаһан да буолбатах гына, 3,5 % тиийэ түстэ. Ол иһигэр үлэтэ суох муҥутуур аҕыйах дьон Саха сиригэр бааллар. Бу маны, сүрүннээн, хайа байытар бырамыысыланнаһа сайдыбытынан уонна өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата үлэтэ суох буолууну аҕыйатар тус сыаллаах бырагыраамата олоххо киирэринэн быһаараллар.
“Биһиэхэ официальнайдык үлэ көрдүүр 5 тыһ. киһи баар эбит буоллаҕына, ол кэмҥэ 13 тыһ. тахса үлэ миэстэтэ аһаҕас турар. Бу – үлэ көрдүүр дьонтон икки бүк элбэх бакаансыйа баарын туоһута. Дьаарбаҥка бу икки өрүтү бэйэ-бэйэлэригэр тиксэртээн биэрэр соруктаах, үлэнэн хааччыйааччы уонна үлэһит икки ардыгар өйдөһүү, биир интэриэс баар буоларын ситиһиэхтээхпит. Үлэ көрдөнөөччү, биллэн турар – сөптөөх хамнаһы, төлөбүрү ирдиир. Оттон үлэнэн хааччыйааччы – үлэҕэ киирээччи холонуон баҕарар идэтигэр төһө барсарын, идэҕэ кылааһын биир бастакынан көрөр”, – диир Георгий Степанов.
Үлэ дьаарбаҥкатын чэрчитинэн Саха сирин олохтоохторо атын идэлэргэ хайдах үөрэниэххэ сөбүн, идэтийии үөрүйэҕин хайдах үрдэтэр эбэтэр үлэҕэ киирдэххэ эбэтэр атын эрэгийиэҥҥэ үлэлии көһөр түгэҥҥэ судаарыстыбаттан туох өйөбүл көрүллэрин кэпсээтилэр. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үлэнэн хааччыйааччылары кытта быраактыка сэминээрдэрэ, төгүрүк остуоллар, маастар-кылаастар, оробуочай идэлэргэ үөрэтэр миэстэлэр дьаарбаҥкалара тэрилиннэ, баҕалаахтарга сүбэ-соргу бэрилиннэ.
100-тэн тахса аарас тэрилтэ дьаарбаҥкаҕа бакаансыйаларын билиһиннэрдэ. АЛРОСА, “Якутуголь”, “Таас-Юрях Нефтегазодобыча”, “ТЭК”, “Сахатранснефтегаз”, “Саха сирин тимир суоллара” уо.д.а. хампаанньаларга үлэҕэ киириэххэ сөп.
Аламжи БУДАЕВ суруйуутун ЛОhУУРА тылбаастаата.
