Быйыл СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата тэриллибитэ лоп курдук 30 сыла туолар. Бу сыллар тухары туох үлэ-хамнас барда, онуоха АЛРОСА хампаанньа туох оруоллааҕый уонна Пуонда кэлэр өттүгэр туох былааннааҕый?
Бу туһунан биһиги бүгүн тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоровы кытта кэпсэттибит.
– Владимир Анатольевич, үлэлээбиккит отут сылын туох ситиһиилэрдээх көрсүбүккүтүттэн саҕалыахха?
– Тус сыаллаах пуонда үлэлиэҕиттэн өрөспүүбүлүкэбитигэр 130-тан тахса социальнай эбийиэк тутулунна, хапытаалынайдык оҥоһулунна. Ону таһынан үтүмэн үгүс социальнай хабааннах бырайыактар, тэрээһиннэр, үөрэҕирии, доруобуйа харыстабылын, култуура, успуорт, экология уонна билим курдук тутаах суолталаах эйгэлэригэр буоллулар.
Бу сыллар тухары биһиги бииргэ үлэлэһээччилэрбит, ол иһигэр туох-ханнык иннинэ АЛРОСА хампаанньа, өйөбүлүнэн улахан социальнай хапытаал олохтоммутунан киэн туттабыт. Пуонда биисинэс социальнай эппиэтинэһин олоххо киллэрэригэр бигэ эрэллээх партнёр буола үүннэ. Биһиги хампаанньалары кытта ыкса үлэлэһэр, торумнанар бырайыактары дьүүллэһэр буоллубут, киһи хапытаалын сайыннарыы эйгэтигэр көдьүүстээх инбэстииссийэ оҥоһулларын ситистибит.
– Пуонда тэрээһиннэригэр сылдьан иһиттэххэ, тэрилтэ ордук оҕо аймахха ураты болҕомтотун уурар. Бу туһунан тугу этиэххин сөбүй?
– Пуонда үлэтэ-хамнаһа оҕо аймахха уонна ыччакка туһуланар, онон итинник сыанабылы истэр үөрүүлээх. Ол аата, сөптөөх суолунан баран иһэбит. Пуонда аата да ыйа сыдьарын курдук, ыччакка, кэлэр кэскилгэ сыаллаан үлэлииир. Өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга эппиэттээх солотугар киирэригэр итинник сыалы-соругу туруоран турар. Баай ис хоһоонноох, дьиҥ туһалаах үлэни тэрийэн, кэлэр көлүөнэҕэ туһаайан үлэлиэх, кинилэрдиин көхтөөхтүк үлэлэһиэх, өйүөх кэриҥнээхпит. Биһиги саҥа кэнсиэпсийэбит эмиэ Саха сиригэр киһи хапытаалын сайыннарыыга, ол курдук, оҕо дьоҥҥо уонна ыччакка сыһыаран, үлэлиири кэрэһилиир.
Үгүс өттүгэр мин эрдэ үлэлии сылдьыбыт эйгэбэр уопутум да туһалыыр диэхпин сөп. “Өлүөнэ кыраайа” физика-матымаатыка пуорумун дириэктэринэн, СӨ Билим дьоҕус акадьыамыйатын ректорынан, өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин уонна билимҥэ миниистиринэн үлэлиирбэр элбэх талааннаах, айылҕаттан бэриллибит дьоҕурдаах оҕолору кытта үлэлэспитим. Ол курдук, Пуонда хамаандата партнёрдарбытын кытта салгыы хайдах бииргэ үлэлэһэр туһунан былаан ылынан, тус сыаллаах бырагыраама уонна бырайыак толкуйдаан үлэлэспиппит бэлиэр үһүс сылыгар барда. Мин санаабар, Саха сирин олохтоохторо Үүнэр көлүөнэ пааркатын, Билим дьоҕус акадьыамыйатын, Оҕо аймах лабаратыарыйатын курдук бырайыактардаахпытын билэллэр, истэллэр.
– АЛРОСА үбүгэр өрөспүүбүлүкэ араас муннугар элбэх соцальнай эбийиэк тутулунна. Үгүстэрин туһунан биһиги эрдэ сырдатан турабыт. Оттон билигин ханна уонна туох саҥа социальнай тутуу ыытылларый, төһөтө үлэҕэ киирэргэ бэлэмнэнэрий?
– Биһиги тутаах бырайыакпыт Дьокуускайга тутуллан эрэр – Үүнэр көлүөнэ паарката олоччу АЛРОСА үбүгэр-харчытыгар оҥоһуллар. Туох баар үлэтин 2025 сылга түмүктүүр соруктаахпыт. Төһө да ситэ тутулла илик буоллар, Паарка хайыы үйэ норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах үс бириэмийэни ылбыта. Холобур, 2021 сыллаахха буолбут AR Future Project Awards күрэххэ архитектура “Оскарын” ылары ситиһэн, Арассыыйаттан соҕотох кыайыылаах аатын ылбыта.
Бу сонун туонаҕа оҕо аймаҕы уонна ыччаты бары өттүттэн сайыннарар биһиги ситиһиилээх бырайыактарбытын үлэлэтэн, Пуонда мииссийэтин олоххо киллэрэргэ суоттанабыт. Оттон Мииринэйгэ 1-кы №-дээх орто оскуола саҥа куорпуһун тутуу түмүктэнэн эрэр. Оскуола иһинэн успуорт саалата, остолобуой уонна аактабай саала баар буолуохтара.
– Пуондаҕыт кэнники сылларга сир баайын хостуур хампаанньалары кытта көхтөөхтүк үлэлэһэн эрэр, эһиги үлэҕитигэр АЛРОСА кыттыытын кэпсии түспэккин ээ?
– АЛРОСА – биһиги тутаах уонна бигэ эрэллээх партнёрбут. Олохтоох бырабыыталыстыбаны кытта түһэрсибит социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга бииргэ үлэлэһии чэрчитинэн, алмаас хампаанньата хас сыл аайы Пуондаҕа үгүөрү үбү угар. Күн бүгүн хампаанньа үбүлүүр партнер эрэ буолбатах, бииргэ үлэлэһиибит ис хоһооно быдан киэҥ. АЛРОСА эспиэрдэрэ биһиги араас суол тэрээһиннэрбитигэр, медиа, ИТ бырайыактарбытыгар эспиэрдииллэр. Каадыр бэлэмин хайысхатыгар эмиэ үлэлэһэбит, үгүс өттүгэр экология боппуруоһугар сыһыаннаах үлэҕэ болҕойобут.
Ити курдук, тутаах хампаанньаны кытта бииргэ үлэлэһии төрүт тиһигэ олохтонон, бэйэ-бэйэҕэ эрэллээх сыһыаннаахпыт, оттон ол барыта атын сир баайын хостооччулары кытта үлэбитигэр эмиэ туһалыыр. Биһиэхэ хампаанньа үбүнэн өйөбүлүн, көмөтүн таһынан оҕону, ыччаты кытта үлэҕэ идэтийэн үлэлииргэ уона эспиэрдииргэ кэмпитиэнсийэлэрэ эмиэ олус туһалыыр. Хампаанньалар оннук уопуттаахтар.
– Саха сирэ федеральнай таһымҥа тиийэ тахсыбыт араас ситиһиилээх бырайыактардаах. Холобур, “Мин Идэм – ИТ” кытта ситимҥитин кэпсээ эрэ.
– Тустаах куонкурус ИТ-эйгэтин сайыннарыыга түсчүт (драйвер), сүҥкэн кыамталаах социальнай лиип суолталаах. Оҕо дьон оскуола сылларыттан баһылыахтаах идэлэрин билсэн, талар кыахтаналларыгар көмөлөһөр уонна информационнай технологияларга идэтийиилээх исписэлиис буола үүнэн тахсалларыгар төһүү кыаҕы биэриэхтээх. Бу – биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ тыын суолталаах, стратегическай хайысха. Оттон Пуонда өрөспүүбүлүкэ инникитин олохтоһорго үлэлэһэр аналлааҕын быһыытынан, тустаах, федеральнай таһымнаммыт куонкуруска партнёр буолбута. Биир өттүттэн, АЛРОСА үбүн суотугар бириис пуондата олохтоммута. Оттон икки өттүттэн, хампаанньа партнёр быһыытынан, куонкурус кыттааччыларыгар сорудахтары толкуйдаабыта. Пуонда бэйэтин сорудахтарын кейсин биэрэр уонна куонкурус көмөтүнэн айан таһаарыллыбыты хайыы үйэ туһанан турар. “Мин идэм-ИТ” кыайыылаахтарыгар оҕону уонна ыччаты кытта үлэ бырагыраамалаах бородуукта прототибын сакаастаабыппыт.
– Пуонда кэнэҕэскилээх, инникилээх сыала-соруга?
– Биһиги билиҥҥи бырайыактарбытын 2032 сылга диэри тилэри хабан, ханнык эрэ өттүн букатын да 2050 сылга диэри суоттаан көрөн, олоххо киллэрэбит. Саха Өрөспүүбүлүкэтин сирэ-уота кластер бириинсибинэн сайдыаҕын чопчу көрөбүт. Ол курдук, Хаҥалас оройуонун Өктөмүгэр билим-технологическай кластеры сайыннарыы кэнсиэпсийэтин бэлэмнии сылдьабыт. Билиҥҥитэ онно Билим дьоҕус акадьыамыйатын үөрэнэр саҥа куорпуһа баар буолла. Мантан салгыы инфраструктуратын сайыннарар, саҥа эбии бырайыактарынан байытар, хаҥатар соруктаахпыт.
Биһини онно хоту дойдуну сайыннарар саҥа технологиялары бэлэмнээн таһаарар уонна боруобалыыр гына, Саха сирин, Арассыыйа уонна аан дойду сүрүн үөрэҕин тэрилтэлэриттэн турар эко-тиһиги тэрийиэхтээхпит. Тустаах технологиялар бары дойду технологичскай сүбэрэнитиэтэ улаатарыгар көмөлөһөр, инники күөҥҥэ сылдьар, үрдүк таһымнаах буолуохтаахтар. Ол төрүтүгэр сүрүннүүр, тутаах үөрэх тэрилтэлэрин ис кыаҕын уонна үөрэх бырагыраамаларын тиһигин туһанан, онно саҥалыы көрүҥ университеты тэрийиэххэ сөп. Итинник сыһыан көмөтүнэн, кэнэҕэһин төһүү технологическай урбаанньыттары иитэн-такайан таһаарар кыах үөскүө этэ. Оттон кинилэр билим айымньыларын, бырайыактарын ситэрэн-хоторон, сайдыыны түстүүр технологиялары, ол кэнниттэн үрдүк технология эйгэтигэр бэлэм бородуукталары айан-тутан таһаарыахтара этэ.
Ол иһин, Пуонда үлэтин кэскиллээх үлэтин биһиги туох хайа иннинэ бу киэҥ хабааннаах хайысхаҕа көрөбүт. Өрөспүүбүлүкэбитин кытта тэҥҥэ дириҥ билиигэ уонна айымньылаах үлэҕэ тирэҕирбит, экэниэмикэ бигэ креативнай сайдыытын ситиһэргэ дьулуһуох кэриҥнээхпит. Оттон ол үлэбитигэр биһиэхэ бииргэ үлэлэһэр хампаанньаларбыт – АЛРОСА, Роснефть, Эльгауголь уо. д.а. көмө-тирэх буолаллар.
Андрей ШИЛОВ сэһэргэстэ
