Аан дойду сайдыылаах дойдулара бэйэлэрин уратыларын өрө тутан, онон бренд оҥостунан, туристары бэйэлэригэр угуйар буолбуттара ыраатта. Холобур, Исландия курдук кыракый хотугу арыы, “аан бастакы айанньыттарбыт, хорсун-хоодуот дьоммут” дэммиттэрэ. Оттон Канада “Арыллыбатаҕы арый, айылҕалыын доҕордос” диэн ыҥырар.
Туризм федеральнай ааҕыныстыбата быһаарыытынан, Арассыыйа киэҥ киэлитигэр ЮНЕСКО эбийиэктэриттэн саҕалаан, 9 бренд көрүҥэ баар. 2009 с. ахсынньыга Саха сирин ураты көстүүтүн кэрэһэлиир уонна чопчу бэлиэ аатын (бренд) булууга куонкурус биллэриллэн турар (“Саха сирин” хаһыакка). Хомойуох иһин, ол куонкурус биллибэт биричиинэнэн түмүгэ хаһыакка тахсыбатаҕа, устунан умнууга хаалбыта. Онон баччааҥҥа диэри олоҥхо дойдутунан сураҕырар Саха сирин сирэйэ, аата-суола “брендэ” суох олорон кэллибит.
Биһиги, сахалар, аан дойдуга ханна да суох тосту континентальнай килиимэттээх, дискомфортнай усулуобуйалаах сиргэ олоробут. Ол аата ханна да суох ирбэт тоҥмут (1500м) икки бургунас муоһа тоҥон булгу барар тыйыс хабараан тымныыбыт икки бу – биһиги тирэхпит, куйахпыт, баай-талым олохпут тутуллар тутааҕа. Бу буолар биһиги баар суох уратыбыт – Саха сирин брендэ! Саха сирэ – экзотика муҥутуур чыпчаала.
Биһиги сүрүн уратыбыт тугуй, Саха сирэ тугунан омук дьонун умсугутуон сөбүй?! Дьиҥ иһигэр киирдэххэ, Саха сиригэр барыта баар, дэлэй. Бастатан туран, икки атахтаах үктэммэтэх дьикти кэрэ абылаҥнаах айылҕабыт, баай, унаара-кэнээрэ биллибэт сирбит-уоппут, эркэнэ хара тыабыт. Иккиһинэн, түҥ былыргыттан силистээх-мутуктаах духуобунай баайа уонна дириҥ култуурунай олоҕо. Үсүһүнэн, “идентичность” ол аата бэйэ төрүт култууратын, үгэстэрин, баай тылын-өһүн харах харатын курдук харыстааһын. Омук быһыытынан бэйэни үрдүктүк туттуу.
Манна баар туох эрэ күүстээх кут (энергетика) ситэ арыллыбатах кистэлэҥ күүстэр, атын дойду туристарын хайа баҕарар угуйа туруохтарын сөп. Дьэ, бу ааттаммыт сыаннастарга олоҕуран, анаан-минээн бренд оҥоһуллуохтаах. Ханнык баҕарар дойду брендэбэй аатын (имиджин) сөпкө толкуйдаан буларга саамай сүрүн киритирийинэн кини физико-географическай балаһыанньатын өрө тутан, онно тирэҕирэн аат бэриллэр. Туох барыта сибээстээх. Саха сирин туризм өттүнэн тас дойдуга киэҥник кэрэхсэтэр ураты туристыыр логистикалаах дойду оҥоруохпутун баҕарар буоллахпытына, бастатан туран, Саха сирин биллэр-көстөр брендин булууга сүрүн болҕомтобутун уурарбыт бириэмэ ирдэбилэ буолла.
Хаһааҥҥа диэри “Брендэ” суох олоруохпутуй?... Ол эрэ кэнниттэн дойду туристыыр реестригэр толору эппиэттиир туристыыр морсурууттары тэрийэр, олохтуур кыахтаахпыт (рекреационнай кыах (емкость), туристыыр бакыаттар, логистика). Түмүктээн эттэххэ, НГУО Саха сиринээҕи салаата ( сал. А.В. Горохов) бу дьоһун суолталаах боппуруоска улахан суолта биэрэн туран, Бырабыыталыстыба таһымыгар туруорсан, сыал-сорук оҥостон, анал хамыыһыйа тэрийэн, үлэлэтэн олоххо киллэрэригэр көрдөһөбүн. Ааттаһар ахсааннаах, көрдөһөр күттүөннээх. Саха сирин брендин аатын толкуйдаан буларга киэҥ ис хоһоонноох куонкурус балаһыанньатын бириэмийэлээн, хаһыакка бэчээттиэххэ наада. Брендэ суох Саха сиригэр туризм киэҥ далааһыннаахтык сайдар суола кэрэгэй.
Владимир Парфенов, НГУО чилиэнэ, суруналыыс, кыраайы чинчийээччи.
Хаартыска: dzen.ru/Путешествия по России и миру
