Таҥараианство тоҕо үөскээтэ? Таҥараианство диэн туох-ханнык итэҕэлий?

Бастакытынан, ахтан ааспыппыт курдук,  баар итэҕэллэр лаппа кырыйдылар, олус былыргылыылар, аныгы киһини итэҕэппэттэр.

Сир түгэҕинэн иһиттэххэ, өссө  да атын   Саҥа Итэҕэли көрдүү,  киллэрэ сатааччылар   бааллар курдук.

Ити мэскэйдэнии билигин баар, сокуонунан бигэргэммит Икки Итэҕэлбитин (В.Кондаков, Тэрис) дьон баһыйар үгүс өттө ылымматаҕын туоһута буолар.

Билиҥҥи саха итҕэлэ политеизм –   үҥэр-сүктэр таҥаралара, айыылара элбэх, ол аата язычество таһымыгар сылдьар, онон исламы, буддизмы, христианствоны о.д.а.итэҕэллэри кытта күрэстэһэр кыаҕа суох. Ол аата,  дьоммут-сэргэбит биһиги итэҕэлбититтэн улам тэйдэр-тэйэн иһиэҕэ уонна бэрт сотору кэминэн Авраамическай итэҕэллэри ылыныаҕа.  Ону таһынан языческай итэҕэллэх хаалыылаах омук дэнэн сэнэбилгэ сылдьарбыт билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ букатын табыгаһа суоҕа өйдөнөр.

Итэҕэлбит араас-араас буолан, саха норуотун сомоҕолуур күүс буолбата.  Оттон норуот биир сомоҕо буоларыгар  биир Таҥаралаах итэҕэл наада (монетеизм).

Дьэ ол иһин, сахаларга бэйэбитин норуот быһыытынан харыстанарбытыгар, сайдыылаах омуктардыын тэҥҥэ хаамсан инники диэки сайдарбытыгар, уһун тыыннанарбытыгар монотеистическай Религия үөскүүрэ тирээн турар кэм ирдэбилэ буолла.

Итинтэн сиэттэрэн биһиги саҥа монотеистическай   Таҥараианство  диэн итэҕэли төрүттээтибит.

Өскөтүн билиҥҥи баар Саха итэҕэллэрэ саха мифологиятыгар, олоҥхоҕо тирэҕирэр буоллахтарына Таҥараианство науканан бигэргэммит  Түөрт Кут өйдөбүлүгэр олоҕурар уонна Айыы үөрэҕэ, тенгрианство,христианство о.д.а. Аан дойду религиялара муспут баай уопуттарын хото туһанар.

Саҥа Айыы Таҥара итэҕэлэ Таҥараианство диэн ааттанна. Ол биричиинэтэ икки:

А. Биһиги сахалар  былыр-былыргыттан Айыы Таҥараны итэҕэйэбит;

Б. Биһиги Айыы Таҥараҕа итэҕэлбит бэйэбитигэр эрэ бүкпэккэ Аан дойду таһымыгар тахсан,  атын норуоттар итэҕэллэрэ буолар толору кыахтаах. Ол иһин Итэҕэлбит хайа баҕарар омук барыта тута өйдүүр тылынан ааттанара ордук кэскиллээх. Оттон Таҥараианствоны Айыы Таҥара итэҕэлэ диэн сахалыы түөлбэ тылынан   бэйэбит испитигэр   ааттыыры ким да утарбат.

Бу Итэҕэли Тенгрианство диэн ааттыыр сөп этэ,  – диэчилэр эмиэ бааллар. Ол гынан баран, Саҥа Итэҕэли Тенгрианство диир кыаллыбат. Бу түҥ былыргы ытык Итэҕэл, ол Ытык аатынан Саҥа Итэҕэли ааттыыр  сүөргүтэ өйдөнөр, ону таһынан итинник ааттанары улахан омуктар сөбүлүө да суох этилэр. Иккис курдук, Итэҕэлбит Теннгрианство диэн ааттанна да, ол аата толору чөлүгэр түһэриллибит дьиҥнээх былыргы Тенгрианство буолуохтаах. Ол гынан баран, Тенгрианство, төһө да үчүгэйдик чөлүгэр түһэриллибитин иһин (биһиги санаабытыгар,  ол букатын да кыаллыбат дьыала буолуохтаах), билиҥҥи кэм религията буолар кыаҕа суох. Бириэмэтэ атын.

Онон Таҥараианство диэн туох итэҕэлий? – диэн ыйытыкка хоруй биэрэбит.

Алтай уонна Саха сирэ атын дойдулары кытары тэҥнээтэххэ Тенгрианство ордук чөл ордубут сирдэринэн ааҕыллаллар. Ол аата Айыы үөрэхтэрэ (В.Кондаков, Тэрис) Тенгрианство сүрүн өйдөбүллэригэр  олоҕурбуттар. Олоҥхобут эмиэ ити Итэҕэли кытары биир ситимнээх.

Онон ТАҤАРАИАНСТВОНЫ КЭМ ИРДЭБИЛИГЭР СӨП ТҮБЭҺИННЭРЭН, ТУПСАРЫЛЛАН ОҤОҺУЛЛУБУТ  ТЕНГРИАНСТВО АНЫГЫ  КӨРҮҤҮНЭН   ааттыахха сөп.