Түүлээх таҥаһы, саҕынньаҕы харайан уурар кэммит субу чугаһаата. Киһи барыта “химчисткаҕа” ыраастатар, анал харайар сиргэ уурдарар кыаҕа суох. Онон бүгүн түүлээх таҥаһы дьиэ усулуобуйатыгар хайдах харайыахха сөбүн санатыһабыт.
Харайыллар сирэ хайдах буолуохтааҕый?
Ууруох иннинэ бастаан быылын, кирин-хоҕун, сытын ыраастыыбыт, куурдабыт. Дьиҥинэн, түүлээх таҥас харайыллар сирэ олус итиитэ суох, үрдээбитэ 8-12 С курдук сылаас, салгынын сиигэ 50%-60% буолуохтаах. Оччотугар ол-бу моль, клещ үөскээбэт. Олус кураанах салгыҥҥа түү кылбачыгаһын сүтэрэр, тириитэ хатар. Оттон олус сииктээххэ никсик сыттанар, түүнүктэниэн да сөп, тириитэ, түүтэ кэбириир. Хараҥа, күн сырдыга киирбэт уонна салгын холкутук ааһар (бэнтилээссийэ) хоһо буолуохтаах.
Дьиҥ олоххо маны тутуһан харайар кыаллыбатын тэҥэ. Онон кэмиттэн кэмигэр таһааран, саатар, сахсыйа, салгылата түһэр куолу.
– Түүлээх таҥаһы ыйыыр билиэчик синньигэс былаастык, боробулуоха буолбакка, саҕынньах санна санньыйан турбатын курдук, таҥаһынан анаан халыҥатыллыбыт, биитэр кэтит буолуохтаах.
– Чохуоллаан уураҕын. Ону ханнык бараҕар ыйааһына суох, сүрүнэ, натуральнай, хараҥа дьүһүннээх матырыйаалтан, холобур, матараас хаҕыттан тигиэххэ сөп. Былаастык, салаппаан матырыйааллаахха кылгас да кэмҥэ угартан туттунуҥ.
– Түүлээх харайыллар ыскаабыгар угар сииги, сыта оборор сириэстибэҕитин аҕыйаабыта, үс ыйга биирдэ уларытаргытын, моль үөскүүрүн бохсор бакыаттары уураргытын умнумаҥ. Түүлээҕи таарыйбат гына, тэйиччи ыйааҥ.
– Харайа ууруох иннинэ сиигирбит түүлээҕи куурдуллар. Ол гынан баран ону ситиһээри фени, өтүүгү, араас куурдар прибордары ончу туһанымаҥ, түүтүн тараамаҥ! Өҥө-дьүһүнэ өлбөөрүө, түүтэ түһэ, тосто сылдьар буолуо. Ол кэриэтэ сахсыйан баран, кэтит пилиэчиккэ ыйаан, батарыайаттан ыраах сиргэ, хоско куурдуҥ.
Түүлээх чэбэр туттууну ирдиир
Түүлээх саҕаҕа тональнай кириэм, пуудара курдук кэсмиэтикэ биһиллэн хаалааччы. Оннук түгэҥҥэ тута химчисткаҕа илдьэр ордук. Иҥэн хаалбыты кыайан ыраастаабаттар. Онон биһиллибэтин курдук кыһаллыахха. Түүлээҕи нэдиэлэҕэ биирдэ куосканы тарыыр сымнаҕас суокканан, тириитигэр тиэрдибэккэ эрэ тарыы сылдьарга сүбэлииллэр. Аны, химчисткаҕа аата да этэ сылдьарыныы, химиялаах убаҕас туттуллар. Онон, бэркэлээтэр, 4-6 төгүл ыраастатыахха сөп. Онон эрдэттэн харыстыы, ыраастыы сылдьыбыт көнө.
Саҕаны тугунан ыраастыахха?
Саҕынньах киһи аайы баар буолбатах, оттон түүлээх саҕалаах элбэх. Онон манна ордук болҕойуохпут. Бастаан натуральнай түүлээххэ барсары көрүөх. Холобур, кырса, сырдык дьүһүннээх киис, нуорка саҕаны ыраастыырга кырахымаал бэркэ барсар. Кырахымаалы түүлээххэ кутан баран, илиигинэн суураалаан, кири оборон хараҥа өҥнөнүөр диэри ыраастыыгын. Крахмал киртийдэҕин аайы тэбээн, саҥаҕа уларытан иһэҕин. Түмүктээх сахсыйыы кэнниттэн салгыннаах сиргэ таһааран “тыыннара” түһэҕин.
Кумаҕынан
Буобура, быыдара, нутрия киэнин курдук кытаанах түүлээх саҕаны өрүс кумаҕынан кытта ыраастыыллар эбит. Онуоха кумаҕы сылыта түһэн баран (олус итии гыныллыбат, сэрэхтээх!) саҕаҕа кутан, эргитэр хайысханан имэрийэ сотон, туох баар сэрэххин киллэрэн, аала түһэҕин. Кумаҕа сойуор диэри туруора түһэн баран, кумаҕыттан ыраастаан, сахсыйан кэбиһэҕин.
Мыылалаах суурадаһынынан
Түү сыаламмытын ыраастыырга оҕо сомпуунун (детский шампунь) сылаас ууга суурайа түһэн, күүгэннитэн баран тутталлар. Күүгэни сымнаҕас гуубкаҕа биһэн ыла-ыла түүлээххэ кутан, биһэн, 15 мүн. сытыарыллар. Ол кэнниттэн тымныы уунан сайҕанар. Түүлээх саҕанын ыкпаккын, сахсыйан баран, таҥаска тэлгэтэ ууран, уутун оборторон, куурдуллар. Сотору-сотору сахсыйан, сэрэнэн тараан бэриллэр.
Водород перекиһинэн
Саһарбыт түүлээҕи водород перекиһинэн аһардыахха сөп. Чопчута, 1 улахан ньуоска перекиһи 200 мл сылаас ууга суурайыллар. Баата диискэтигэр ол убаҕаһы оборторон ыла-ыла, саһарбыт сирин сотуллар. Ол кэнниттэн сууйан баран, таһырдьа таһааран куурдаҕын. Ссотору-сотору тахсан тарыыгын. Сорохтор перекись оннугар “синьканы” (таҥас кырааскатын) уу биллэр-биллибэт халлааҥ күөх өҥнөнүөр диэри кутан баран, ол уутунан сотон ыраастыыллар.
9 %-наах уксууһунан
Хара саһыл, хараҥа дьүһүннээх киис, нуорка саҕаны 9 %-наах столовай уксууһунан ыраастанар. Чыыстайдыы буолбакка, 80 мл сылаас ууга 100 мл уксууһу суурайаҕын. Онно баата диискэни уган ыла-ыла, түүтүн хайысхатын батыһа сотуллар. Түү кирэ баатаҕа хаалан иһиэ. Төһө киртийбититтэн көрөн хаста да оннук хатыланар. Ырааһырбытын баата диискэҥ хараарбат буолбутуттан билэҕин. 9 %-наах уксуус түүлээҕи ырааһырдар эрэ буолбатах, биллэ кылбаархай оҥорор.
Ускуустубаннай түүлээх саҕа
Итинник саҕаны ыраастыырга нашатырдаах испиир, иһит, көбүөр сууйар сириэстибэ, бэл, бэнсиин кытта да барсар.
Туус уонна наһатыырдаах испиир
Сыаламмыт, кирдээх бээтинэни аһардарга 3 ост. ньуоска тууһу ылан, 1 улахан ньуоска наһатыырдаах 200 мл ууга суурайаҕын. Онно баата диискэни уган ыла-ыла түүтүн кичэйэн сотуллар. Ол кэнниттэн сахсыйан баран, инчэҕэй салпыакканан сотон, куурда уураҕын. Наһатыырдаах испииринэн натуральнай түүнү эмиэ сотуохха сөп. Бэркэ кылбатыа.
АОС, кырахымаал уонна бороһуок
Мантан аллара ханнык баҕарар кири ыытар диэн эрэкэлээмэлэммит ньымаларын билсиэххэ:
30 г кырахымаалы, АОС-у уонна бороһуогу былаан, хааһытыҥы гына булкадаһык бэлэмниигин. Ону хатыар диэри киртийбит түүлээх саҕаҕа ууран, 3-4 ч сытыарыллар. Куурбутун кэннэ кытаанах суокканан тараан, түүтүн ыраастанар. Олус күүскэ аалыллыбат, түүтүн алдьатыахха сөп. Ол кэнниттэн саҕаны ыраас ууга сайҕаан, таһырдьа куурдуллар.
Бэнсиин
Сыалаах уонна ордук киртийбит ускуустубаннай түүнү ыраастыырга бэнсиин барсар. Ол гынан баран бастаан кыра сиргэ биһэн, кырааскатын сиирин-сиэбэтин боруобалаан көрүллүөхтээх. Буортуппатах түгэнигэр бэнсииннээх тирээпкэнэн кирэ барыар диэри сотуллар.
Көбүөр, миэбэл сууйар сириэстибэнэн
Ускуустубаннай саҕаны “Ваниш” курдук сириэстибэнэн эмиэ ыраастыахха сөп. Онуоха сириэстибэ ыйынньыгар суруллубут кээмэйинэн ууга суурайаҕын. Ол күүгэнин саҕаҕа биһэн баран, кууруор диэри сытыараҕын. 2-3 ч. буола-буола түүтүн тарааҕынан сэрэнэн таранар.
Бэргэһэни харайыы
Хайа кыалларынан, түүлээх бэргэһэни тус-туһунан хоруопкаҕа, бэргэһэ иилэр маска, бааҥкаҕа кэтэрдэн ууруллар. Тиэрэн баран, сытыары уурар бэрдэ суох. Эбэтэр саатар хаһыаты-сурунаалы хам-хум тутан иһигэр хаалаан баран, туруору ууруохха сөп.
Т.Захарова.
