«Якутия» хаһыат кэрэспэдьиэнэ ДМИТРИЙ ОСИПОВ күн бүгүн АЛРОСА-ҕа үлэлии сылдьар биир дойдулаахтарбытыттан карьера өттүгэр тугу ситиспиттэрин, алмаас хампаанньатыгар ситиһиилээхтик үлэлииргэ ордук туох билии, сатабыл наадатын ыйыталаһан, матырыйаал бэлэмнээбит.
Үөрэҕи бүтэрээри сылдьар, ханна үлэлии барабын эбэтэр оскуолаҕа үөрэнэр, ханнык идэни талабын диэн дириҥ толкуйга сылдьар ыччакка, дьоҥҥо туһалаах буолуо диэн, ону тылбаастаан, эһиги болҕомтоҕутугар таһаарабыт.
АЛРОСА-ҕа Саха сирин олохтоохторун үлэнэн хааччыйыы – биир тыын уонна тутаах хайысха. Бу – тылынан буолбакка, дьиҥ дьыаланан көрдөрүллүбүт чахчы. Ол курдук, “Бырамыысыланнаска – олохтоох каадыры” бырагыраамаҕа олоҕуран, алмаас хостуур тэрилтэ инньэ 2018 сылтан саҕалаан, хайыы үйэ уопсайа 10 тыһыынчаттан тахса Саха сирин олохтооҕун үлэнэн, ол эбэтэр сөбүгэр үрдүк дохуотунан хааччыйда.
Хампаанньа сайдар кыаҕы биэрэр
АЛРОСА салайар аппараатын Тэхиниичэскэй хааччыйыыга уонна өрөмүөннүүр үлэҕэ булуогун (ТОиР) трансформацияҕа управлениетын кылаабынай исписэлииһэ Юрий Михайлов биһигин ыйаабыт бэлиэ сирэ – Бүлүү куората. 2002 сылтан Мииринэйгэ олорор. Кини М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университеты 2010 сыллаахха бүтэрэн, “Электричествонан хааччыйыы” хайысхалаах хайа инженерин идэтин баһылаабыт. Ону таһынан 2019 сыллаахха социальнай эйгэ анал идэлээхтэрин бэлэмниир Волгоградтааҕы гуманитарнай академия “Судаарыстыбаннай уонна муниципальнай салайыы” бырагырааматын бүтэрэн, эбии идэтийиини ааспыт.
Юрий оҕо сылдьан, үгүс уол курдук, космонавт буолуон ыраланар эбит. Устудьуоннуу сылдьан, 2009 сыллаахха, “Мир” рудникка быраактыкаланан баран, хайа инженерэ буоларга олохтоохтук быһаарыммыт. Карьерата 2010 сылтан «Интернациональнай» рудникка саҕаламмыт. Бастаан утаа электро-силиэсэр үөрэнээччитинэн ылбыттар. өр-өтөр буолбатах, бэйэтэ электро-силиэсэр буолбут, салгыы “ствол” электро-мэхээнньигинэн, учаастак начаалынньыгын солбуйааччынан үлэлээбит. Ол сылдьан үгүстүк начаалынньык уонна рудник кылаабынай мэхээнньигин эбээһинэстэрин толоро үөрэммит. Таарыйа Юрий хайа тиэхиньикэтигэр, оборудованиетыгар сыстан, хайаттан хостуур массыыналарга, “самоходнай” оборудованиеҕа, араас көрүҥ кэмбиэйэрдэргэ, дьону үөһэ-аллара таһар, хайа маассатын үөһэ таһаарар массыыналарга үлэлээн, биллэ уопутурбут.
«АЛРОСА-ҕа үлэлээбит кэммэр биир ордук өйдөнөн хаалбыт, умнуллубат түгэним аан бастаан сир анныгар киириим, онтон тахсыым буолбута. Үлэбэр тумулук туттар этиим (дэбиис): “Уустук хаһан баҕарар баар, баар да буола туруоҕа, ол гынан баран биһиги ол уустугу кыайаары манна кэллэхпит!» – диэн, Юрий Михайлов санаатын аһаҕастык этэр.
Тустаах эйгэҕэ үлэлиир дьон “слепой скиповый ствол” диэн тугун билэллэр. Кини ол онно аан бастаан түспүтүн уонна онно үлэлиир түһэрэр-таһаарар массыынаны хайдах оҥорбутун күн бүгүнүгэр диэри өйдүүр эбит. Юрий бу билигин үлэлии сылдьар дуоһунаһыгар бу дьыл алтынньытыттан үлэлиир. Кини өрөмүөн үлэтин оҥорон таһаарыы биир тутаах хайысхатынан ааттыыра олохтоох. Ол курдук, биһиги дьоруойбут салайар хамаандата өрөмүөннүүр сулууспаны тупсарар уонна тэриллэри үлэлииргэ толору бэлэм гынан, үлэ тохтобула суох барарын ситиһэн, ночоот тахсыытын кыччатар, үлэ көрдөрүүтүн үрдэтэр эбээһинэстээх.
Юрий алмаас хампаанньата АЛРОСА олохтоох каадыр үлэлии кэлэриттэн үөрэрин, биһириирин бэлиэтиир: «Кэнники кэмҥэ хайа бырамыысыланнаһыгар үлэлиир Саха сирин олохтооҕо эбиллэн иһэр. Ону ааһан үлэҕэ киирбит дьон салгыы хаалан, араас хайысхаҕа ылсан, олохтоохтук үлэлиир буолбуттара көстөр. Үгүстэр идэҕэ таһымнара үрдүктүк сыаналанар. Бу түгэн, биллэн турар, үөрдэр. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр хампаанньа, ол иһигэр бүттүүн өрөспүүбүлүкэ, инники сайдыытыгар сүҥкэн кылааттарын киллэрэллэр”.
Үлэҕин сөбүлүүр буоллаххына, уустуга суох
Василий Васильев “Интернациональнай” рудникка хайа үлэтин кылаабынай инженерин солбуйааччынан үлэлии сылдьар. Судургутук быһаардахха, рудникка хайа үлэтин былааннаах тосхолун оҥорууга уонна ылыллыбыт соругу толорууга эппиэттээх үлэһит.
Василий Саха сиригэр үрдүк үөрэх кыһаларын бүтэрэн үлэлии сылдьааччылар таһымнарын АЛРОСА биһириирин, үчүгэйинэн сыаналыырын бэлиэтиир.
Ол курдук, маннааҕы үөрэх кыһаларын бүтэрбиттэртэн аҕыйаҕа суох киһи салайар дуоһунаска сылдьарын эттэ. Онуоха хампаанньа үлэһит дьупулуомун эрэ көрбөт, билии уонна идэҕэ таһым хаачыстыбатыгар, үлэһит төһө салгыы сайдар, билиитин хаҥатар баҕалааҕар, оҥорон таһаарыы судургута суох усулуобуйатыгар үлэлииргэ төһө бэлэмнээҕэр болҕойорун эттэ.
Алмаас хампаанньатыгар үлэтин Василий хайа байытар кэмбинээтигэр электровоз массыньыыһын үөрэнээччитинэн саҕалаан баран, хайа маастара буолбут. Ол кэнниттэн учаастак начаалынньыгын солбуйааччынан анаммыт. Карьера чааһын этэр буоллахха, көрбүккүт курдук, тута улаатан, үрдээн барбатах, шахтаҕа балай эмэ уһуннук үлэлээбит:
– Үлэһит идэтигэр бастыҥ, элбэҕи ситиһиэн баҕарар түгэнигэр туох-ханнык иннинэ үлэҕэ бэриниилээх буолара ирдэнэр. Оттон уонна, биллэн турар, туруоруммут сыалгын үлэҕин дьиҥнээхтик сөбүлүүр буоллаххына ситиһэҕин. Ону таһынан кэллиэгэлэриҥ уонна салалтаҥ эйигин эрэниитэ быһаарар оруоллаах. Ол тута уонна судургутук ситиһиллибэт, төһө эрэ кэм иһинэн уопутуран, ситиһиилэнэн истэххинэ баар буолар.
Василий эдэр исписэлиистэргэ баар буолуон сөп ыарахантан, уустуктан чаҕыйбаттарыгар сүбэлиир. Ол курдук: “Эбии ноҕуруусканы уонна эппиэтинэһи ылартан куттанымыахха, саллымыахха наада. Барытын хамнас кээмэйинэн эрэ сыаналаабакка, карьераны үрдэтэр кэскил төһө баарын эмиэ учуоттааҥ”, – диэн тус санаатын үллэстэр.
Олохтоох каадырга наадыйыы улаатар
Николай Обулахов Ньурба оройуонугар төрөөбүт, улааппыт, орто оскуоланы эмиэ онно бүтэрэн, ситии-хотуу аттестатын ылбыт. Ол кэнниттэн ХИФУ салаатыгар – Мииринэйдээҕи политехническай институкка – туттарсан киирэн, “Хайа массыыналара уонна оборудованиелара” идэни баһылаабыт. 2011 сылтан саҕалаан Мииринэй–Ньурба хайа байытар кэмбинээтигэр үлэлии сылдьар.
Алмаас хампаанньатыгар үлэтин суол тутуутугар, оҥоруутугар үлэлиир массыыналары уонна тыраахтардары өрөмүөннүүр силиэсэринэн саҕалаабыт. Сыл аҥаара буолаат, тиэхиньикэни хааччыйар уонна өрөмүөннүүр маастар буолбут. Оттон күн бүгүн Николай – ыстаарсай (о.э. былаанныыр) маастарынан ситиһиилээхтик үлэлиир. Тиэхиньикэни хааччыйыы өҥөтүн оҥорор кииҥҥэ хайа тырааныспарын, тиэхиньикэтин өрөмүөнүнэн, олору хааччыйыынан дьарыктаналлар. Кинилэр көрүүлэригэр-истиилэригэр дьоҕус массыынаттан саҕалаан, баараҕай экскаватордар, самасыбааллар, онтон да атын бырамыысыланнаска туттуллар анал тиэхиньикэ эгэлгэтэ баар эбит.
Николай баахта ньыматынан үлэлиир. Ол эбэтэр, 28 күн түҥ тыаҕа баран, онно үлэлиир тиэхиньикэ өрөмүөнүнэн дьарыктанар. Кинилэри онно бөртөлүөтүнэн, сөмөлүөтүнэн илдьэллэр. “Ордук өйдөөн хаалбыт түгэниҥ?” диэн ыйытыыга Николай аан бастаан баахтаҕа тиийбит бастакы күнүн эттэ, “умнуллубат чаҕылхай түгэним ол этэ” диир.
Кини эмиэ хайа байытар кэмбинээтигэр олохтоох каадыр кэнники сылларга биллэ-көстө эбиллэн иһэрин бэлиэтээтэ. Үлэ, оҥорон таһаарыы кээмэйэ улаатарын быһыытынан, онно үлэһит ыстаата эбиллэр эбит.
Николай алмаас хампаанньатыгар настаабынньыктааһын бырагыраамата олус үчүгэйдик үлэлиирин кэпсээтэ. Ол аата, саҥа тиийбит үлэһиккэ хайаан да уопуттаах, элбэх билиини, сатабылы иҥэрэр кыахтаах үлэһит сыһыарыллар. Настаабынньык аан бастаан тиийбит, анаммыт киһи саҥа сиргэ уонна ылбыт идэлэригэр түргэнник үөрүйэхтэнэригэр төһүү көмөлөөх.
Николай оҥорон таһаарыы быраактыкатын барар устудьуоннары салайар. Кини оҕолорго кыһамньылаахтык үөрэнэллэригэр уонна үөрэҕи таһынан тэҥинэн оробуочай идэлэри баһылыылларыгар сүбэлиир. «Төһө кыалларынан Үөрэтэр кэмбинээттэргэ тэҥинэн үөрэнэн, сүрүн идэлэригэр эбии оробуочай идэлэри баһылыыллара туһалаах. “Уопута суох исписэлиис тута инженер дуоһунаһыгар ананара уустук. Өскөтүн эбии оробуочай идэлээх, холобур, силиэсэр, электрогазосварщик, туокар эбэтэр стропальщик дуу буоллаххына, үлэҕэ киирэргэр онтуҥ төһүү тирэх буолар”, – диэн быһаарар Николай Обулахов.
Ону таһынан, кини этэринэн, тирэх уонна чиҥ билиини, үлэни таптыыры таһынан, истириэһи тулуйумтуо, уларыйыыга тута сөп түбэһэ охсор сатабыл наада. “Холобур, билигин хампаанньа бары салааларыгар оҥорон таһаарыыга автоматизация киириитэ уонна “сыыппараҕа” көһүү күүскэ бара турар. Итинник усулуобуйаҕа үлэһит ирдэбилгэ эппиэттэһэр сатабыллаах, дьоҕурдаах буоллаҕына, киниэхэ карьератын тупсарар кыах биллэ улаатар”, – диэтэ.
Бэй. кэр.
