Уот кыһын, саас араарыллар, сайын эмиэ барар.
Сунтаар улууһугар уот быстарыктааһына сотору-сотору буолуталыыра олохтоохтору олус диэн эрэйдиир. Уочараттаах төгүл, от ыйын 31 күнүттэн саҕалаан уот улуус элбэх нэһилиэктэригэр – Бүлүүчээнтэн Түбэй-Дьаархаҥҥа тиийэ бара сырытта.
Ону Сунтаардааҕы оройуон подстанциятын былааннаах өрөмүөнүнэн быһаарбыттара.
Күүстээх уот туһалыырын өр да күүттүлэр
Түгэнинэн туһанан, 220 кВ кыамталаах «Мииринэй-Сунтаар-Өлүөхүмэ» уот ситимэ, Сунтаар улууһугар тиийбитэ лоп курдук уон сыл буолбутун санатабын.
2010 сыл күhүнүгэр үрдүк күүрүүлээх 220 кВ уот, ыстаал тирэхтэринэн «хардыылаталаан», Сунтаары курдаттыы 237 биэрэстэ ыраах – Өлүөхүмэлээбитэ. “Илин Сибиир-Чуумпу акыйаан” Өлүөхүмэтээҕи ньиэп ыстаансыйатын уонна бу улууһу Бүлүү ГЭС уотунан хааччыйаары.
Сунтаар улууhа күүстээх уоттан ытыһын соттон баран, соҕуруу диэки тыргыллар лиинньийэтин хартыынаны курдук өрө мыҥаан өр олорбута. Өр кэмҥэ улуус олохтоохторо күүстээх уоттарын туһаммакка олордулар. Кырыыба нэһилиэктэр тустарынан этэ да барыллыбат.Элэктэриичистибэттэн дьиэни сылытыныы син киирэн эрэр.
Дьэ кэлин, норуот сөбүлээбэтин биллэрэн, күттүөннээх уларыйыылар син баар буолан эрэллэр.
Уот күүрүүтүттэн сылытыныы, ордук, Сунтаар сэлиэнньэтигэр тэнийэн эрэр. Кырдьыга даҕаны, Бүлүү ГЭС кыахтаах уот аттыгар олорон оһоҕунан оттунара,ойуурун чордуура, хайдах эрэ сүөргү.
Бүлүү ГЭС - Саха сиригэр суох сүдү эбийиэк эбээт!Уопсайа - 680 МВт күүстээх.Манна эбэн кэбис – Светлэй гидроэлектроыстаансыйатын(90 МВт). Холбоотоххо – 770 МВт.
Манна холоотоххо, Дьокуускайга баар ГРЭС, иэмэн-туоман 260 МВт-аах эрэ.
Бүлүү ГЭС модун күүһэ Сунтаары, Ньурбаны буолуохтааҕар, Саха сирин барытын уот ититиниитигэр көһөрдөхтөрүнэ да ороскуотурбат. Тоҕо диэтэххэ, ГЭС күүһүн бэрт быыкаа чааһын эрэ туһана олорор!
Ол кыаҕы тоҕо ситэри туһамматыбыт?
Сунтаарга 63 МВт кыахтаах подстанция үлэлиир.Билигин Сунтаар сэлиэнньэтигэр 18 МВт кыамталаах улахан хочуолунай тутулла турар. Биллэн турар бу хочуолунай үлэлээн бардаҕына, Сунтаарга кыра кыамталаах 110 кВ эрэ баарынан, уокка улахан ноҕуруускалаах буолуоҕа.Ол туһугар сунтаардар 220 кВ уоту далааһыннаахтык туттуохтарын наада этэ.
Уот күүрүүтүгэр саҥа технология суох
Уопсайынан, Сунтаар улууһугар уот-күүс ситимин тула, аныгы технология төрүт киирэ илик диэн киччэм санаабын этиэхпин баҕарабын. Нэһилиэктэр эргэ, суулла турар баҕаналардаах утумнартан 35 кВ уоттан эрэ туhанаахтыыллар.
Тыа сирин подстанциялара, трансформатордара (4,6кВ), ааспыт үйэ 70-с сылларыттан тураахтыыллар.
Трансформатордарын арыылара тоҕуннаҕына, туох баар тэриэбэлэр, хаабыллар аккаастаатахтарына, дэриэбинэлэр чүмэчилэнэргэ күhэллэллэр. Ону учуоттаан туран, туох баар эргэ подстанциялары, трансформатордары букатыннаахтык уларыталыахха наада.
Хатылаан этэбин – уотунан ититинии («электроотопление») туhаайыытыгар, Сунтаар улууhа нэhилиэктэри дьэ хааччыйан эрэр. 2020 сыл от ыйыгар уот сыанатын 5 бырыһыан үрдэттилэр. Онон эрэ муҥурданыахтара суоҕа. Уот сыаната куруук улаата туруоҕа!
Өрөспүүбүлүкэ салалтата, дьокутааттар, энэргиэтиктэр, Сунтаар улууhа хаhан күүстээх 220 кВ уоттан толорутук хааччылларын, уокка-күүскэ быстарыктааһын суох буоларын ситиһэллэр?
Станислав Алексеев. Мииринэй куорат. Ааптар хаартыскалара.
