Ааспыт сылларга Саха сирин үгүс улуустарыгар “Хаарбах дьиэлэри көтүрүү уонна саҥа тутууларга дьону көһөрүү” бырагыраама көхтөөхтүк үлэлээтэ диир оруннаах.
Оттон бу кэскиллээх бырагыраама Мииринэй оройуонугар туох да сир баайа суох тыа улуустарын холлоругар “уота-күөһэ” суохтук олоххо киирдэ.
Аммосов уулуссатын кыйа сулбуччу тутуллубут аҕыйах дьиэни ураты дьоһуннаах ситиһиинэн аахпаппын. Ситинник дьиэлэр улуус аайы тутулуннулар.Саха сирин модун экэнэмиичэскэй оройуонугар - Мииринэй оройуонугар, тутуу, чахчытын буомурбутун дьэҥкэ холобурдарын ааттыыбын.Мииринэй оройуонун үрдүнэн 200-тэн тахса элбэх кыбартыыралаах дьиэ хаарбах туруктааҕынан ааттаммыта. Бу – элбэх. Мииринэй куорат “Муниципальный вестник” кулун тутар ыйдааҕы таһаарыытыгар, куорат дьаһалтатын баһылыга Клим Антонов биллэрбитинэн, алмаастаах кыраай киинигэр 244 мас дьиэ баарыттан 50 бырыһыана эргэрбит. Мииринэйгэ аҥардас ааспыт сыл бүтэһигэр 62 дьиэ хаарбах туруктааҕынан ааттамытта. Бу дьиэлэргэ 2130 киһи олорор эбит.
Мииринэй куорат таһыгар сытар бөһүөлэктэргэ балаһыанньа өссө мөлтөһүөр.
Алмазнайга дьиэлэрин баһыйар үксэ – самнархай. Бэл, баччааҥҥа диэри алмаас хостоочулар бөһүөлэктэригэр таас оскуола суох. Олохтоох былаас бу боппуруоска ситэтэ суох үлэлээбитэ, онон Мииринэй оройуона инвестиция барылыгар кыайан киирбэккэ хаалбыт. Улууска тутууну дохсуннук ыытыаҕы, туһааннаан бырагыраамаларга хапсыбакка хаалбыппытын билинэр оруннаах. Иккиhинэн, Мииринэйгэ дьиэни тутуу сыаната Дьокуускайы кытары холоотоххо хас да бүк ороскуоттаах. Мииринэйгэ сиэмэнтэ биир туоннатын сыаната биллэ ыараан турар. 2016 сыл сайыныгар 12.400 солк эбит буоллаҕына, билигин ортотунан 15.000 - 17.000 солк. Санатан эттэххэ, 2007 сыллаахха биир туонна “М-400” мааркалаах сиэмэнтэ ортотунан 4.400 солк эрэ этэ. Биллэн турар, Мохсоҕоллоохтооҕу тимир-бетон оҥоһуктара собуоттаах Хаҥалас улууһун, быдан ордук суоллаах-иистээх, тимир суоллаах Аллараа Бэстээҕи кытары тэҥнэспэппит.Тыhыынчаттан ордук биэрэстэлээх сиртэн - Усть-Куттан, Өлүөнэ өрүһүнэн уонна “Ленскэй-Мииринэй” суолунан сиэмэнтэ тиэйэр сөҕүмэр ороскуоттаах. Итинтэн сылтаан таhаҕас тиэйиитин сыаната быыстала суох ыарыы турар. Мииринэйтэн кыhыҥҥы “Мииринэй-Таас-Үрэх-Верхнемарково-Усть-Кут” суолунан ындыы тиэйэргэ алдьархайдаах элбэх сэлээрэни үрдэриэххэ наада. Онуоха эбии араас кыһалҕаларга кыпчарыйан, улуус саҥа дьиэлэри тутарын олус ыарырҕатта. Мииринэйгэ хаарбах дьиэ элбээбитинэн сибээстээн, дьиэ тутуутун арыый да тэтимнээхтик ыытар сорук турар.
Тутуу хаамыыта бытаан
Мииринэй оройуона тутуу тиһигэ сайдыбыт сирэ этэ. Билигин, уруккуттан уҥуоҕа эрэ хаалла. 80-с сылларга ордук тэтимирбит ПСМО «Якуталмазстрой» уонна «Вилюйгэсстрой» күүрээннээх кэмнэрин кытары холоотоххо, УКС-ка балаһыанньа соччото суох. Тутааччылар ахсааннара 2005 сыллаахха 6 тыhыынча киhи буола сылдьыбыттаах. Билигин УКСка тыhыынчаттан эрэ ордук киhи үлэлиир. Уруккута бу тэрилтэ ПСМО «Якуталмазстрой» диэн аатынан биллэрэ.
Ленскэйтэн Анаабырга, бэл Горнай, Томпо улуустарыгар тиийэ тутууну ыыппыт улахан тэрилтэ этэ. Билигин, ол кыаҕа, далааһына уурайан турар. 2002-2008 сыллары кытары холоотоххо, билигин – улугуруу.Куораты тутуу боппуруоhугар муниципалитет, оройуон Сэбиэтэ, мээрийэ ситэтэ суохтук дьарыктаммыттара көстөн турар суол.
2002-2008 сс. Мииринэй куората балай эмэ саҥардыллан, тутуу тутулуйбат буолан испитэ. Ол сылларга, 90-с сыллартан ыла тутуута тохтоон турбут элбэх кыбартыыралаах Ленин уулуссатын №22-дээх дьиэтэ ("Титаник”) толору тутуллан бүппүтэ. Түргэн тэтиминэн ИДЬМ, БГРЭ, МАП үлэһиттэрин дьиэлэрэ тутуллубуттара.
2002-2008 сылларга, Мииринэйгэ сквердэр, бульвардар, ботаническай саад, фонтан баар буолбута, «Якутск» диэн ааттаах 500 миэстэлээх кинотеатр уонна тыйаатыр киинэ, хаппытаалынай уларытыыны баран аанын тэлэппитэ.
МПТИ устудьуоннарын уопсайа, “Триумф” стадион, “Кимберлит” спорт дыбарыаһа, «Якутский торговый дом», “Фараон” миэбэли атыылыыр маҕаһыын, Сбербаан тутуллубуттара.«Кыайыы» болуоссатыгар кыhыл буруусчаатка ууруллубута, храм скверэ баар буолбута.Дьон дьаарбайарыгар анаан-минээн бурусчаатка Ленинград бэрэспиэгэр, Ленин уонна Советскай уулуссаларыгар ууруллубута. Куорат киин болуоссата, сүрдээх ыарахан сыаналаах уонна бөҕө матырыйаалынан - мраморынан бүрүллүбүтэ.
Оттон билигин тугуй? Чуумпуруу, нэһирии...
Биир эрэ, арыый да сэргэх, саҥа тутуу былаһаакката, Дьокуускайтан ыҥырыллыбыт «Кинг95» тэрилтэ үлэлиир, Аммосов аатынан уулуссаҕа баар. Оттон, Ленинград бэрэспиэгэр тутуллар 179 кыбартыыралаах дьиэ уһун, унньуктаах тутууга кубулуйда.Московскай уулуссатыгар 71 кыбартыыралаах учууталларга аналлаах монолит-каркаас дьиэ эмиэ өр тутуллан эрэр. Онон 2005 сылы кытта холоотоххо, Мииринэй куоратыгар, тутуу чааһыгар балаһыанньа хобдох. 2009 сылтан ыла тутуу урукку далааһына симэлийэргэ барбыта. 2014-15 сылларга тутуллубут 16, 36 кыбартыыралардаах түргэнник хомуллар дьиэлэр - муораҕа хааппыла.
Социальнай эбийиэктэр эргэрдилэр
Үөһээ ыйыллыбыт холобурдарынан да сиэттэрдэххэ, улууска саҥа тутуу хайаан да барыан наада. Эргэ тутуу дэлэй диэн өссө төгүл төхтүрүйэн этэбин. Куораты ититэр хочуолунай – эргэ. Мээрийэ иккис куорпуһа – самнархай. Прачечнай дьиэтэ көрүөххэ сүөргү. Куорат бибилиэтиэкэтэ уһун унньуктаах өрөмүөҥҥэ барбыта да бүтүө ыраах. Почта уонна 66-с аптека – ааспыт үйэтээҕи тутуулар. Мииринэй оройуоннааҕы балыаhатын тутуулара олус эргэрбиттэрин быйыл саас Ил Дархан А.Николаев көрөн болҕомтоҕо ылла. Алмаастаах кыраай киинигэр аэровокзал эргэрэн турара көрүөххэ куһаҕана сүрдээх. Эбии бэлиэтэн эттэххэ, Мииринэй куората, күн бүгүнүгэр диэри автовокзала мэлигир. Маннык кэрэхсэбилэ суох көстүү тyргэнник ааhарыгар баҕа улахан.
Станислав Алексеев, Мииринэй куорат. Ааптар хаартыскалара.
