Аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт хоруона хамсыга улахан охсуута, алдьатыыта суох ааһарын туһугар алмаас хампаанньата ханнык уонна туох үлэни ыытарый? “АЛРОСА” хампаанньа салалтата ыарыыттан сэрэхтээх буолууга тоҕо киэҥник тарҕамматах уонна кытаанах ньымалары туһанарга быһаарыммытай? Итинник дьаһаныы төһө көдьүүстээх уонна туһалаах буолла? Хамсыгы утары үлэ кэмигэр Мииринэй оройуонун доруобуйа харыстабылын салаатыгар тугу көннөрөргө күһэлиннилэр?

Бу уонна да атын туһунан “АЛРОСА” АХ (ПАО) генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Алексей Дьячковскайы кытта биһиги биир идэлээхпит, суруналыыс Герман Яковлев кэпсэтэ сырытта.

Ону тылбаастаан эһиги болҕомтоҕутугар таһаарабыт.

Доруобуйа туһугар – миллиардынан үп

– Алексей Прокопьевич, уопсайынан, “АЛРОСА” хампаанньаҕа доруобуйа харыстабылын тиһигэ хайдах быһыылаахтык таҥыллан, чочуллан үлэлиирий?

– Тута этиэх кэриҥнээхпин: ханнык да кэмҥэ, хайа да түгэҥҥэ биһиги үлэһиттэрбит доруобуйаларын харыстабылыгар, кинилэр доруобуйаларыгар сыһыаннаахха үбүлээһиҥҥэ, инники күөҥҥэ сылдьар аныгы мэдиссиинэ тэриллэринэн, үрдүк кылаастаах мэдиссиинэ үлэһиттэринэн да хааччыйыы өттүгэр ураты болҕомто ууруллар.

Биһиги эмтиир тирэх тэрилтэбит – корпоративнай Мэдиссиинэ киинэ. Ону таһынан, үлэһиттэрбит уонна кинилэр дьиэ кэргэннэрэ доруобуйаларын туругун хаһан баҕардылар да көрдөрүнэллэрин, эмтэнэллэрин туһугар хампаанньабыт иһинэн профилакторийдар уонна здравпууннар бүтүн тиһиктэрэ үлэлиир. Бу тэрилтэлэр бары анал бырагырааманан үбүлэнэллэр.

Ону таһынан, биһиэхэ мэдиссиинэҕэ баҕа өттүнэн страховкалатыы (ДМС) бырагыраамата диэн баар. Ол бырагыраамаҕа олоҕуран, үлэһиттэрбит Новосибирскай, Москуба уо.д.а. курдук улахан куораттар Мэдиссиинэ кииннэригэр көрдөрүнэллэр, доруобуйаны көрдөрүнүү араас өҥөтүнэн туһаналлар. Онуоха хампаанньа өҥө сыанатын, төлөбүрүн, олоччу уйунар, оттон үлэһит онно кэлэр-барар айанын эрэ төлүүр.

Хампаанньа тэрилтэ иһинэн үлэлиир доруобуйа харыстабылын бырагыраамаларын үбүлүүр үбүн уопсай кээмэйэ биир сылга 1 миллиард солк. чугаһыыр. Бу – үтүмэннээх үп, хампаанньа салалтата кэнэҕэһин да үбүлээһини бу таһымтан түһэрбэт санаалаах.

Уопсайынан этэр буоллахха, бу хамсык кэлиэн да инниттэн үлэһиттэрбит доруобуйаларын харыстыыр тиһик былаан быһыытынан уларытыллан испитэ. Ол быһыытынан, ылыллыбыт тосхолго олоҕуран, Профпатология киинэ тэриллиэхтээх. Дьоммут бу диагнозтыыр Кэлим кииҥҥэ кэлэн, судаарыстыбаннай доруобуйа харыстабылын эбэтэр үөһэ этэн аһарбыт баҕа өттүнэн мэдиссиинэҕэ страховкалатыы бырагырааматын чэрчитинэн, идэлэрин ыарыыларыттан (профессиональнай) эмтэнэр, доруобуйаларын көннөрүнэр кыахтаныахтара. Ити былаан быйыл олоххо киириэхтээҕин, хамсык туран, мэһэйдээтэ.

Ол иһин Киин тутууларын өрөмүөнүн сорох өттүн, ону сэргэ бу Киини салайан тэрийиини кэлэр сылга көһөрөн биэрдибит.

Аһаҕас моно-куорат

– Аан дойдуну айгыраппыт хамсык ыарыыта туруоҕуттан сыл курдук кэм ааста. Вирус тарҕаныытыттан сэдиптээн, хампаанньа бүгүҥҥү балаһыанньатыттан билиһиннэрбэккин ээ?

– Кэпсиэх иннинэ хампаанньа оҥорон таһаарыыта икки өлүүскэҕэ арахсарын бэлиэтиир тоҕоостоох: о.э. сорох эбийиэктэрбит – нэһилиэнньэлээх пууҥҥа, онтон атыттар, о.э. икки баахта бөһүөлэгэ – алмаас хостонор сиригэр – Накыыҥҥа уонна Үөһээ Муунаҕа – түстэнэн үлэлииллэр.

Ол да иһин хас биирдии эбийиэк бөлөҕөр ыарыы тарҕаныытын эрдэттэн сэрэтэр (профилактика), туоратар ис хоһоонноох миэрэлэр ылыллаллар. Итиннэ булгуччу мааскалаах сылдьыы эрэсиимиттэн саҕалаан тутуу иһигэр күннэтэ ыытыллар санитарнай обработкаҕа тиийэ, араас хабааннаах миэрэлэр киирсэллэр. Ол гынан баран төһө да ыарыыттан сэрэхтээх буолууга ирдэбил сүр кытаанаҕын иһин, вирус киириититтэн толору көмүскэллээх буолуу хайдах да кыаллыбат. Бу – бастатан туран, нэһилиэнньэлээх пууннарга баар эбийиэктэрбитигэр сыһыаннаах.

Итини хайа эрэ өттүттэн моно-куорат уратытынан быһаарыахха сөп. Өскөтүн Мииринэйгэ 10-тан тахса киһи ыалдьарыгар 3-4 киһи – АЛРОСА үлэһитэ буолан иһэр. Ону хайдах да тохтоппоккун.

Ол иһин туох-ханнык иннинэ төһө кыалларынан ыарыыны эрдэтинэ быһаартара охсон, баалаппакка этэҥҥэ үтүөрэллэрин туһугар сүрүн болҕомтобутун уурабыт.

Хас биирдии үлэһиппит биһиэхэ доруобай, чэгиэн буолара суолталаах. Онон ыалдьыы түбэлтэтэ таҕыста да, ураты болҕомто ууруллар.

Сабыылаах баахта

– Оттон баахта бөһүөлэктэригэр балаһыанньа хайдаҕый? Холобур, ковид вируһа Накыыҥҥа хайдах тиийэн хаалла?

– Бэйэбит да сөҕө саныыбыт. Профилактика хас да түһүмэхтээх тиһигин таҥан, ыарыы баахтаҕа тиийиэ суохтаах диэн, хара ааныттан хас биирдии тастан кэлээччи бэрэбиэркэлэнэрин, хайаан да обсерватор нөҥүө ааһарын тэрийбиппит. Обсерватора суох баахтаҕа тиийбэккин.

Кырдьык, үгүстэр бүтүн икки нэдиэлэни быһа тугу да гыммакка обсерватор түөрт истиэнэтигэр хаайтаран сытары сөбүлээбэттэр. Ол гынан баран, хайдах да обсерватора суох табыллыбат, балаһыанньа оннук. Обсерваторы тэрийбэтэхпит буоллар, дьыала букатын да хонтуруолтан тахсыан, ыарыан сөбө.

Вирус быыһылаан тиийиитигэр хас да суол түгэн төрүөт буолуон сөп диэн сабаҕалыыбын – анаалыс сыыһа түмүгү көрдөрүөн сөбүттэн саҕалаан, дьон эппиэтинэһэ суох сыһыаннаһыыта. Ол курдук, холобур, изоляцияҕа олоруҥ диэни истибэккэ, туора дьону кытта алтыспыт түбэлтэлэрэ эмиэ баара. Ол иһигэр ыалдьыбыт, вирустаах дьону кытта.

Ону таһынан, бу вирус билигин да ситэ-хото үөрэтиллэ, биллэ илигин умнар табыллыбат. Исписэлиистэр билигин ковид инкубационнай кэмэ икки нэдиэлэ дииллэр. Кэлин баҕар олох да итинтэн уһун кэм буолан тахсыан сөп. Быһата, обсерваторга сытыаран эрэ хас да түһүмэхтээх тургутугу аһарыы быраактыкатыттан аккаастанар санаабыт суох.

– Итини сиһилии быһаарбаккын ээ?

– Баахтаҕа бараары кэлбит киһи бастакы күнүгэр тута үс тургутугу туттарар: ПЦР-ы уонна икки ИФА-ны. Алтыс күнүгэр эмиэ ити курдук анаалыстары хаттаан туттарар. Ол кэнниттэн, 12-с күнүгэр тиийэн, өссө биир ПЦР-ы туттарар.

Ити курдук, икки нэдиэлэ обсерваторга олорор кэмигэр хас биирдии үлэһит холбоон-илбээн сэттэ тургутуктанар. Ковиды утары быһыы кэлиэр диэри ыарыыттан сэрэхтээх буолуу уонна вируһу эрдэ быһаартарыы ньымаларыттан биир ордук көдьүүстээхтэрэ уонна туһалаахтара – итинник дьаһаныы.

– Обсерваторга олорооччулартан ковид вируһа көстүбүт түгэнэ баар дуу?

– Биллэн турар. Уонунан эрэ ахсаан буолбатах. Сэрэхтээҕэ диэн, вирустаахтара быһаарыллыбыт 70-80 киһи туох да симптома суох, доруобай дьон курдук сылдьан, анаалыс түмүгүнэн эрэ быһаарыллыбыттара. Ол эбэтэр, биһиги бу олус сэрэхтээх уонна угаайылаах вирус буоларын хаста да көрөн, итэҕэйэн турабыт.

Мэдиссиинэ бэртикээлэ

– Алексей Прокопьевич, хоруоналаах вируһу утары үлэлиир оройуоннааҕы ыстаабы салайаҕын. Тоҕо чуо эн, холобур, тоҕо оройуон балыыһатын кылаабынай бырааһа буолбатаҕый?

– Хамсык саҕаланаатын кытта АЛРОСА бэйэтин үрдүк эппиэтинэһин өйдөөн, доруобуйа харыстабылын тиһигин уопсай тэрээһин үлэтин бэйэтигэр ылбыта. Маныаха дьыала хампаанньа үбүгэр-кыаҕыгар диэн буолбатах, биир тиһиктээх, сүрүнэ – сааһыламмыт үлэни таҥан таһаарарыгар сытар.

Мииринэй оройуонугар тус-туһунан үлэлиир үс эмтиир тэрилтэ баар: Мииринэй оройуонун киин балыыһата, Айхал, Удачнай куораттар балыыһалара уонна АЛРОСА Мэдиссиинэҕэ киинэ.

Бу эмтиир тэрилтэлэр хатылаһар үлэни толорботторун курдук, кулун тутар ыйга хоруона хамсыгын утары үлэлиир оройуон ыстааба тэриллибитэ. Ол аата, интегрированнай структура баар буолбута. Мин көрүүбэр, бу маннык дьаһаныы көдьүүһүн көрдөрдө, оройуоннааҕы доруобуйа харыстабылын тиһигэ бу судургута суох соругу сөбүгэр үчүгэйдик толоро олорор.

Эрдэлээн ылар миэрэлэрбититтэн биирдэстэрэ – муус устарга, ыарыы бастакы долгуна саҥардыы күүһүрэн эрэр кэмигэр, биһиги Мииринэй улууһугар мэдиссиинэ каадырдарын эбии ылар туһунан ылыммыт быһаарыыбыт буолар. Итинник дьаһаныы түмүгэр биһиэхэ бүтүн 60 ординатор уонна Дьокуускайдааҕы мэдиссиинэ коллеһын устудьуоннарын десана кэлэн, оройуоннааҕы доруобуйа харыстабылын тиһигин эрэ буолбакка, “Роспотребнадзору” эмиэ күүһүрдэн биэрбиттэрэ. “АЛРОСА” хампаанньа ити исписэлиистэр кэлэр-барар айаннарын уонна аһыыр ороскуоттарын олоччу уйуммута.

Өссө биир көдьүүстээх ньыма – Мииринэй оройуонун авиапордугар көтөн кэлбиттэри кытаанах хонтуруолга ылан, хас биирдиилэрин кыраадыстаан, анаалыстаан, үтүмэн үлэ ыытыллыбытын этиэм этэ. Бу маннык дьаһаныы түмүгэр доруобуйа харыстабылын тиһигэ тыын ыла түһэн, ыарыы турар усулуобуйатыгар бэлэмнэнэр кыахтаммыта.

Оттон аан бастакы элбэх дьон хамсык алдьатыылаах вируһугар сутуллуута, сиринэн айан аһыллыбытыгар – ыам ыйын бүтүүтүттэн муус устар ый саҕаланыытыгар диэри кэмҥэ – буолбута. Ол кэмҥэ биһиэхэ балаһыанньаны хонтуруоллуур быраап да, кыах да суоҕа.

Мииринэй оройуоннааҕы ыстааба СӨ Доруобуйа харыстыбалыгар министиэристибэтин уонна да атын биэдэмистибэлэри уонна өрөспүүбүлүкэ эмтиир тэрилтэлэрин кытта ыкса сибээстээхтик үлэлиир. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кытта пандемияны уодьуганныырга туттуллар ресурсанан хааччыйыы боппуруоһа уталыппакка быһаарыллан иһэр. Ол курдук, холобур, Дьокуускай куоракка баар 3-с №-дээх РКБ лабораториятыгар АЛРОСА оробуочайдарын чинчийии бэрт кылгас кэм иһинэн тэриллэ охсубута.

Биһиги бары даҕаны медиктэрбит бу судургута суох балаһыанньаҕа дьон-сэргэ туһугар кыаллары-кыаллыбаты барытын оҥоро, үлэлии сылдьалларын көрө-билэ олоробут. Ол курдук, АЛРОСА кэлэктиибэ хас күн аайы сылайары-сындалыйары билиммэккэ хоруона хамсыгын утары ахсаабат кыһамньыларын ууран, үлэлии сылдьар Саха сирин бары быраастарыгар, эмчиттэригэр, доруобуйа харыстабылын тэрийээччилэргэ – Өрөспүүбүлүкэ 3-с №-дээх клиникалаах балыыһатын кылаабынай бырааһа Ольга Викторовна Татариноваҕа, СӨ Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Елена Афраимовна Борисоваҕа идэлэрин иэһин чиэстээхтик толоро сылдьалларын иһин дириҥник махтанар.

АЛРОСА сыанаттан иҥнибэт

– Эһиги хампаанньаҕыт доруобуйа харыстабылыгар табыгастаах уонна тиһиктээх салайыыны таҥмытын таһынан доруобуйа харыстабылын эйгэтин бөҕөргөтүүгэ кырата суох үбү укта. Төһөнү?

– Хампаанньа үлэһиттэрин уонна кинилэр дьиэ кэргэннэрин доруобуйатыгар, доруобуйаларын туругар сыһыаннаахха харчыны харыстаабат. Аҥаардас Мииринэй куорат оройуоннааҕы балыыһатыгар хампаанньа 162 мөл. солк. эбии көрдө. Ону таһынан 2019 сыл бүтүүтүгэр балыыһаҕа анаан аныгы, улахан кыамталаах көмпүүтэрдээх томограбы ылбыппыт, хамсыгы   утары үлэҕэ олус көмөлөөх буолла. Онон бэйэбит да уонна оройуон бүттүүнэ да улаханнык абыранныбыт.

Ону таһынан Удачнайга томограф алдьаммытын оҥортордубут. Айхалга уонна Удачнайга ПЦР анаалыһын дьоҕус лабораториятын үлэлэттибит, балыыһаларбыт ыарыыны быһаарар, диагнозтыыр базаларын бөҕөргөтүүгэ балай эмэ суума үбүлэммитэ. Ол түмүгэр Мииринэй оройуонугар ковид анаалыстара эрэйэ суох оҥоһуллар буоллулар.

Хампаанньа “АЛРОСА” бэйэтин 32 тыһыынча үлэһитин доруобуйатын харыстабылыгар эрэ кыһамньылаахтык сыһыаннаспат, ону ааһа өрөспүүбүлүкэҕэ эмиэ көмөлөһөр. Алмаас хампаанньата, күн бүгүҥҥү туругунан, хамсыгы утары үлэҕэ уопсайа 800 мөл. солк. бараата. Итинтэн 210 мөл. солк. – өрөспүүбүлүкэ эмтиир тэрилтэлэригэр тус аадырыстаах көмө быһыытынан тиийбитэ.

Кулун тутар ыйга “АЛРОСА” АХ (ПАО) Мииринэй, Удачнай уонна Ленскэй куорат эмчит үлэһиттэрин хааччыйарга анаан, уонунан легковой массыынаны аныыр быһаарыыны ылыммыта. Хампаанньа пааркатын тимир көлөлөрө ыарыһахтарга көмө оҥоруутугар, медиктэр пациеннарга тиийэллэригэр уонна анаалыстары суһал кэм иһинэн лабораторияҕа тиэрдэргэ туһалара улахан. Наада түгэнигэр массыыналарга пассажир суоппар ыккардыгар анал быыс олордуллар. “АЛРОСА” бу массыыналар айанныыр уматыктарын, атын да ороскуоттанар матырыйааллар төлөбүрдэрин, ону ааһан суоппардар хамнастарын эмиэ уйунар.

Маннык туһалаах быһаарыныыны соторутааҕыта биһиги хос тэрилтэбит “Анаабыр алмаастара” өйөөтө. Ахсынньы 1 күнүгэр тэрилтэ корпоративнай пааркатыттан алта бэртээхэй, айанныырга табыгастаах массыынаны 3-с №-дээх клиникалаах балыыһаҕа (РКБ), 1-кы №-дээх поликлиникаҕа уонна Дьокуускай куорат 3-с №-дээх куораттааҕы балыыһатыгар ыытта.

– Бу хааччахтаах кэм хаһан бүтүө дии саныыгын? Хаһан тохтуон, аҕырымныан сөбүй?

– Хардата биллэр. Бу көрүҥ вируһу утарсар дьиҥ туһалаах быһыы оҥоһулла илигинэ, төрдүттэн суох оҥорор кыаллара саарбах. Ол гынан баран, оннук быһыы оҥоһуллара диэн кыра – аҕалыытын, тарҕатыытын боппуруоһа сытыытык турар. Тоҕо диэтэххэ, бу ковид-19 утары быһыыны харайыы, тиэйии ураты хааччыллыыны, сатабылы ирдиир. Хайа да түгэҥҥэ, ити – олус судургута суох сорук.

Саамай сүрүнэ, хампаанньа туох-ханнык кыһалҕалар баалларын көрөр уонна хайдах быһаарары билэр.

– Эрдэлээн дуу, хойутаан дуу, итинник быһыы баар буолуоҕа. Хампаанньа вирустан харыстыыр быһыыны бука бары үлэһиттэригэр биэрэргэ бэлэм дуу?

– Мин санаабар, итинник ыйытыы турбат даҕаны. Биллэн турар.

– Кэпсээниҥ иһин махтанабын.

Григорий Ифтодий хаартыскаҕа түһэриилэрэ.