Биллэрин курдук, Саха сирин алмааһы хостуур хампаанньата өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтэ сайдарыгар сүдү кылааты киллэрэр, социальнай инфраструктура, олорор дьиэ-уот, суол-иис эбийиэктэрин тутууну үбүлүүр, дьоҥҥо туһуламмыт араас тэрээһиннэри өйүүр, ону сэргэ, оскуоланы бүтэрэр оҕолор идэлэрин таба талалларыгар тирэх буолар. Даҕатан эттэххэ, хампаанньаҕа бэйэтигэр сыһыаннаах оробуочай идэлэргэ эрэ буолбатах, ол иһигэр айар идэҕэ эмиэ... Ол биир ырылхай холобура: “КиноМАНиЯ” үөрэх тиһигин бүтэрбит Михаил Лукачевскай.
СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын кыттыылаахтара бары бэркэ билэллэр, алмааһы хостуур хампаанньа пуонда араас көҕүлээһиннэрин өйүүрүн таһынан, “КиноМАНиЯ” диэн үөрэх тиһигин үбүлүүрүн... Ол барыта тэрээһиннэр муҥутуур үрдүк таһымнаах ыытыллалларын мэктиэлиир.
“КиноМАНиЯ” – үөрэнээччилэр көннөрү айар бэстибээллэрэ эрэ буолбатах, манна олоххо-үлэҕэ быһаччы сыһыаннаах дьарык көмөтүнэн профориентация соруктарын толороллор. Бу бэстибээлгэ икки нэдиэлэ устата сылдьан ылбыт уопуттара оҕолорго киинэ индустриятын иһиттэн билэллэригэр, медиа-эйгэ саҥа үөрүйэхтэрин баһылыылларыгар, кэлин киинэ ускуустубатын куйаарыгар саҥа саҕахтары арыйалларыгар саҥа кыахтары биэрэр. Ону биһиги бүгүҥҥү дьоруойбут холобуругар ырылыччы көрөбүт.
Михаил Уус Алдан улууһун Эһэлээҕэр төрөөбүт. 9-с кылааһы бүтэрэн баран Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей-интэринээт гуманитарнай кылааһыгар киирбит, аан бастаан айар-суруйар эйгэҕэ холоммут.
“Айар үлэҕэ интэриэс мэлдьи баара, ол гынан баран лицейгэ эрэ киирэн баран креативнай индустрияҕа ыкса ылларбытым. Чопчу туохтан саҕаламмытын билигин өйдөөбөппүн, ол эрээри ханнык эрэ кэмҥэ киинэ устуутун олус сөбүлээбитим. Лоп курдук ол кэмҥэ биһиги айар курсовой үлэ толоруохтаах этибит. Онно мин кылгас метражтаах киинэ устарга быһаарыммытым.
Ол эрээри... Ону хайдах оҥоһулларын билбэт этим. Бу туһунан туох да билии-көрүү суоҕа, эгэ, устар тиэхиньикэ кэлиэ дуо... Бэйэм төлөпүөнүм кыаҕа кыра буолан, биир табаарыспыттан айфон уларсыбытым. Устубут каадырдарбын бэрт судургу бырагырааманан, быһа холоон эрэ өйдүүр интерфейспынан мантаастаан-таҥан таһаарбытым. Бу сыралаһыым түмүгэр “Сибэкки” диэн олоххо саҥа үктэнэн, олорон, айан эрэр киһи туһунан киинэ оҥоһуллан тахсыбыта. Бастакы холонуум кэннэ бу дьарыкка олус ылларбытым, киинэ ускуустубатыгар сыһыаннаах үөрэххэ туттарсар санаалар киирбиттэрэ”, – диэн Михаил Лукачевскай кэпсиир.
Михаил “КиноМАНиЯ” диэн үөрэх тиһигэ баарын туһунан оччолорго алҕас билбит, онно киирэн анаан үөрэнэр туһунан былаана да суох буоллаҕа. АЛРОСА хампаанньа уонна Үүнэр көлүөнэ пуондата өйөөн тэрийэр “КиноМАНиЯ” диэн бырайыагар кыттарга оскуола үөрэнээччилэригэр куонкурус биллэриллибитин туһунан кини ийэтэ социальнай ситимнэртэн билбит. Уола Миша бу эйгэни наһаа умсугуйарын билэр буолан, бу куонкуруска холонон көрөрүгэр өй укпут.
Күн-дьыл ыгым, толкуйдуурга бириэмэ суох буолан, Миша сайаапканы толоро охсон баран, били устубут “Сибэкки” диэн киинэтин ыытан кэбиспит. Кини бастаан “бука, Дьокуускайга лиэксийэ ааҕа-ааҕа үөрэтэллэрэ буолуо” дии санаабыт. Сарсыҥҥытыгар киниэхэ төлөпүөннээн куонкуруһу ааспытын, үөрэх тиһигэр киирбитин эппиттэр. Ол кэннэ тута икки нэдиэлэҕэ Чапаево (Хаҥалас улууһа) сэлиэнньэҕэ барыан, СӨ Билимин Аччыгый академиятын дьиэтигэр олоруон туһунан Миша төбөтүгэр да оҕустарбатах эбит.
“Лицей-интэринээккэ, син биир үрдүк үөрэх устудьуоннарын курдук, сэргэх-сонун олоҕунан, сүрүннээн, үөрэҕинэн олоробут. Мин икки нэдиэлэ үөрэхпин көтүтэр буолан, кылааһым салайааччытыттан уонна оскуола дириэктэриттэн көҥүл ылбытым. Биһиги учууталларбыт үөрэнээччилэр ити курдук тугунан эрэ умсугуйан дьарыктаналларын мэлдьи өйүүллэр уонна өйдүүллэр.
Мин докумуоммун илии баттата кылааһым салайааччытыгар аҕалбыппар, кини дьээбэрэн “бу Миша үөрэҕин кыайбат буолан төттөрү бэйэтин оскуолатыгар баран эрэ” диэн бүтүн кылаас иннигэр эппитэ. Ону итэҕэйэн, лицей-интэринээт барытын үрдүнэн оннук сурах тарҕаммыт этэ. Онтон икки нэдиэлэ буолан баран төннөн кэлэн салгыы үөрэнэн барбыппар оҕолор соһуйуу-өмүрүү бөҕө буолбуттара”, – диэн Михаил ахтар.
“КиноМАНиЯ2023” үөрэх тиһигэр Михаил Лукачевскай “Алтыс каадыр” хамаанда састаабыгар режиссер быһыытынан сылдьыбыт. Кинилэр устубут “Пламя таланта” диэн киинэлэрэ “Бастыҥ оператор” уонна “Актер бастыҥ оонньуута” номинацияларга кыайан тахсыбыт. Киинэ хайдах уһулларын, онно туох эрэйиллэрин бастаан көрөн-билэн баран, Михаил кини бастаан устубут “Сибэккитэ” көннөрү уһуллубут “видео-эрээт” эрэ буоларын өйдөөбүт.
“Анал профессиональнай тиэхиньикэнэн, бырагырааманан киинэни устарга үөрэнии, идэ араас кистэлэҥнэрин баһылааһын, адьас, атын таһым буоллаҕа. Олус интэриэһинэй этэ. Ол өссө манньыат биир эрэ өрүтэ: биһигини киинэ устуутугар үлэлэһэр дьону кытта ыкса сыһыаны олохтуурга, хамаанданан үлэҕэ уһуйбуттара. Атын дьон хайдах үлэлииллэрин көрбүтүм. Онно аһара кыахтаах-таһымнаах оҕолор бааллара. Бу сылдьан наһаа элбэх атаһы-доҕору булбутум, үгүстэрин кытта билиҥҥэ диэри сибээһи тутабын”, – диэн кэпсиир Михаил.
Кини саҥа доҕотторун ортотугар быйыл Москубаҕа үөрэххэ киирбит Айсен Соколов баара. Кинилэр бары кыттыһан, күүстэрин холбоон “Креасфера” үөрэх киинигэр “Платформа” диэн айар түмсүүнү тэрийэн, кылгас кээмэйдээх (метражтаах) киинэ устуутунан дьарыктаммыттар. Кинилэр аан бастакы устубут киинэлэрэ – Бороҕон улууһун кулубата Алексей Аржаков-Сэһэн Ардьакыап (Михаил биир дойдулааҕа) туһунан устуоруйа хабааннаах драма. Куонкуруска кыайбыттарыттан эр ылан, уолаттар салгыы үлэ үөһүгэр түспүттэр. “Идеальный мир” диэн иккис киинэлэригэр Михаил режиссер уонна сценарист быһыытынан сылдьыбыт. Бу киинэ билигин таҥылла сылдьар. Айар бөлөх бу айымньытынан араас куонкурустарга кыттара саарбахтаммат. Михаил бүк эрэллээх: үөрэнэн, сайдан, саҥаны билэн истэҕин аайы, устар киинэлэрэ хаачыстыба, профессионализм өттүнэн букатын саҥа таһымҥа тахсан иһэллэр. Бу – кинилэр бүтэһик үлэлэрэ буолбатах, иннилэригэр былаан элбэх.
Киинэ эйгэтигэр сыһыаннаах идэни таларыгар саамай сүрүн дьайыыны туох оҥорбутун ыйыттахха, бэрт кыратык толкуйдуу түһэн баран, Михаил устуоруйа билимин уонна киинэ индустриятын икки ардыгар тырыта тыыттара, мунаара, тала-сыымайдыы сылдьыбытын ахтар. Ол эрээри “тэҥнэһэн турар ыйааһыны” “КиноМАНиЯ” хам баттаабыт. Билигин кини Томскайдааҕы култуура уонна ускуустуба губернаторскай колледжыгар “Киинэ уонна киинэни оҥоруу” салаатыгар бүддьүөт миэстэтигэр киирэн үөрэнэ сылдьар. Билигин кини түөрүйэни үөрэтэр: киинэ устуоруйатын, киинэ тылын, хаартысканы таҥыыны, монтаһы, эрэгийиэн киинэтин уратытын... Михаил бэйэтэ кэпсииринэн, үөрэҕин быыһыгар кини өссө хоһоон суруйар, рок-муусуканан үлүһүйэр.
“Биһигини дойдубут киин үрдүк үөрэх кыһаларыгар үөрэммит үчүгэй таһымнаах преподавателлэр үөрэтэллэр. Үөрэхпин сөбүлүүбүн, олохпун киинэни кытта сибээстиэхпин баҕарабын. Оонньуулаах (игровой) киинэни сэргэ, улахан экраҥҥа көстөр киинэни устуохпун эмиэ баҕарабын. Үөрэхпин бүтэрэн баран Сахам сиригэр төннүөм. “Саха киинэтин өссө сайыннаран, саҥа таһымҥа таһааран, дойду барытын үрдүнэн умсугуйан көрөр киинэлэрин устуохха сөп” диэн эрэллээхпин. Киинэ көмөтүнэн саха тылын уонна култууратын чөл тутарга, сайыннарарга кыһаллыахтаахпыт. Туох да диэбит иһин, Саха сирэ – төрөөбүт дойдум”, – диир Михаил.
Кэпсэтиибит бүтүүтүгэр Михаил Лукачевскай билигин креативнай индустрия араас хайысхаларын интэриэһиргиир үөрэнээччилэр СӨ Үүнэр көлүөнэтин тус сыаллаах пуондата уонна АЛРОСА ыытар тэрээһиннэригэр кыттыһалларыгар сүбэлээтэ. Кини бу суолу уот хара бастааҥҥыттан саҕалаан тэлбит киһи быһыытынан, оҕолор маннык тэрээһиннэргэ, бырайыактарга кыттан бэйэлэрин көрдөнөллөрүгэр, саҥаны боруобалаан көрөллөрүгэр, айар эйгэҕэ киирэн иһэллэригэр баҕарда, киһи бэйэтин күүһүгэр-кыаҕыгар бүк эрэллээх буоллаҕына, тохтообокко кимэн киирэн истэҕинэ ситиһии-кыайыы хайаан да кэлэрин эттэ.
Эбии: Олус интэриэһинэй! Субу соторутааҕыта “Триумф” диэн саха аатырбыт олимпиец тустууктарын туһунан киинэни устубут режиссер Михаил Лукачевскай – бу биһиги бүгүн кэпсээбит Миша Лукачевскайбыт биир дойдулааҕа, амыдайа уонна аймаҕа.
