Тоҕо уурайдым?
– Егор Афанасьевич, уурайаргын истэн бары да улаханнык соһуйан олоробут. Дьон-сэргэ бу быһаарыныы ис төрдүн-төбөтүн билиэн баҕарара, интэриэһиргиирэ чахчы...
– Кэтээн көрөр дьон, бука, билэллэрэ буолуо... Мин быһаарыыны ылынар буоллахпына мэлдьи өрөспүүбүлүкэ интэриэһин саныыбын. Өрөспүүбүлүкэм, дьонум-сэргэм, төһө кыалларынан, тас дьайыыга улаханнык оҕустарбатын, аймамматын курдук дьаһалы ылар мөккүөрдээхпин. Ити туох да дирбиэннээх этии, оҥоро сатаан күүркэтии буолбатах, ити мин олорон, үлэлээн кэлбит олоҕум бириинсибэ.
Мин, холобур, дьирээлэһэн да туран эһиилгэ диэри хаалыахпын сөп этэ. Арассыыйаҕа бэрэсидьиэн талылынна, саҥа соруктары туруорда. Онон күнү-дьылы сүтэрбэккэ, өрөспүүбүлүкэбитигэр бу соруктары билиҥҥиттэн олоххо киллэрэн барар кыахтаах киһини булуохпутун, талыахпытын наада. Мин эһиилгэ диэри олорбутум буоллар (онно мин быыбарга кыттыбаппын), эһиил саҥа киһи кэлэн ону барытын саҥаттан билэ-көрө сатыырыгар, бу туруоруллубут соруктары толороругар хаарыаннаах күнү-дьылы сүүйтэриэн сөп. Салайааччы хойутаан кэлбитин, үөрэнэригэр бириэмэ сүтэрбитин аахтахха, дьиҥнээх үлэтигэр икки-үс эрэ сыл хаалар. Онон билигин, үп-харчы үллэһиллэр, бырагыраамалар оҥоһуллар кэмнэригэр талыллара эргиччи тоҕоостоох.
Мин каадыр ротациятын күүскэ ыыттым. Эдэрдэри таһаара сатаатым. Ким эрэ ону ылынар, ким эрэ суох. Арассыыйа бэрэсидьиэнэ билигин эмиэ каадыр уларытыытын ыыта турар. Онон ити ротацияны өрөспүүбүлүкэҕэ хайдах эрэ барыстаахтык туһанар туһугар, баҕа өттүбүнэн уурайдым. Быһаарыыны ылынарбар итинник санаа баһыйда.
Киэн тутта этэбин
– Салайааччыны оҥорбут дьыалатынан сыаналыыллар. Эн бэйэҥ тыа сириттэн төрүттээххин, Ил Дархан дуоһунаһыттан бараары туран «төрөөбүт тыам сиригэр мин маны оҥордум!» диэн тугу киэн тутта этиэххин сөбүй?
– Аҕыйах сыллааҕыта Сунтаарга А.К. Акимовы кытта биир балай да тэйиччи, ыраах нэһилиэккэ Күүкэйгэ сылдьыбыппыт. Александр Константинович онно толору хааччыллыылаах дьиэҕэ сырытыннарбыта. Ону «бука, кини бэйэтэ ылсан-кыттыһан маны оҥортордоҕо буолуо?» дии санаабыппыт. Кэлин өйдөөн көрбүппүт, бөһүөлэк олохтоохторо бары кэриэтэ оннук толору хааччыллыылаах чааһынай дьиэлэргэ олорор эбиттэр.
Биһиги оччотооҕу өйдөбүлбүтүнэн, толору хааччыллыылаах дьиэ куоракка эрэ баар буолуон сөп курдуга. Ол кэннэ “бу бэлиитикэни олоххо киллэриэххэ” диэн санаа үөскээбитэ. Дьаһал таһаарбыппыт, соругу туруорбуппут. Билигин тыа сиригэр дьон итини кыайа тутар буолла.
Ити курдук, тыаҕа кииннэммит уу, уот, сылытыы ситимин тардыыга улахан болҕомто уурулунна. Ол тыа сиригэр улаханнык көмөлөстө, олохтоох нэһилиэнньэҕэ сэргэхсийиини таһаарда.
Аны, тыа сиригэр дьиэ тутуута күүскэ ыытылынна. Хас улуус аайы эргэрбит хаарбах дьиэлэри көтүрэн, нэһилиэнньэни саҥа дьиэҕэ көһөрүү күүскэ барда. Элбэх эдэр ыал дьиэлэннэ.
Т/х-тын бородууксуйатын батарыы мэктиэлэннэ, дьон ону итэҕэйдэ. Арыгылааһыны утары охсуһуу судаарыстыбаннай бэлиитикэҕэ кубулуйда. Ол түмүгэр арыгылааһын аҕыйаабытын бары да билэ-көрө сылдьар буолуохтааххыт.
Ыччаты кытта үлэҕэ улахан болҕомтону туһаайбытым. Аҕыйах сыллааҕыта, ыччат үксэ пиибэ тутан баран күүлэйдии сылдьар буоллаҕына, билигин үлэ-хамнас туһунан толкуйа, үтүөҕэ тардыһыыта улаатта. Мин итини бэлиэтиэм этэ.
Федеральнай киин уонна субъект: мөккүөр тохтообот
– Федеральнай сыһыан... Итиннэ тугу уларытар дуу, тугу туруорсар дуу нааданый?
– Арассыыйа федеративнай судаарыстыба буоларын быһыытынан, федеральнай киин уонна эрэгийиэннэр сыһыаннара элбэҕи быһаарар. Бу сыһыан туохха тирэҕирэн, туох төрүөттээх оҥоһулларыттан өрөспүүбүлүкэбит дьылҕата быһаарыллар. Сайдыыбыт бытаарар дуу, тупсар дуу, турар дуу... Уопсай тылы булуу хаһан баҕарар уустук, мөккүөрдээх буолар. Биллэн турар, биһиги бэйэбит бэлиитикэбитин күүскэ анньа, өрө тута сатыыбыт.
Билигин биһиги экэниэмикэбитигэр Уһук Илин барыта тирэҕирэр. Астыыр-таҥастыыр тэрилтэлэрин төрдө – гаас-ньиэп утахтара – Саха сириттэн саҕаланар. Эбэтэр, экэниэмикэ боппуруостарыгар улахан бырайыактары олоххо киллэрии, сиртэн хостонор баайы табатык, кэлэр көлүөнэҕэ хаалларар курдук, сөпкө ааҕан-суоттаан туһаныы уо.д.а. курдук улахан суолталаах боппуруостар РФ экэнэмиичэскэй сайдыытын стратегиятын кытта сөп түбэһэллэрэ-түбэспэттэрэ эмиэ элбэҕи быһаарар.
Бүддьүөт сыһыаннаһыыларыгар тохтуохха. Сорохтор: “Биһиги бүддьүөппүтүгэр федеральнай киинтэн аһара элбэх үп-харчы кэлэр, ол биһиги тутулуга суох буолуубутун күөмчүлүүр”, диэччилэр. «Бүддьүөппүт Арассыыйа бүддьүөтүттэн тутулуга суох буолуохтаах, бэйэтин хааччыныахтаах» дии саныыллар. Оттон биһиги хас биирдии солкуобайы дакаастаан, ааҕан-суоттаан «бу бэриллиэхтээх» диэн ылабыт.
Арассыыйа Төрүт сокуонугар үөрэхтээһиҥҥэ, доруобуйа харыстабылыгар, о.д.а. судаарыстыба социальнай мэктиэлэрин ыстандаарда баар. Судаарыстыба ону үбүлүүр. Ону сэргэ, РФ федеральнай бырагыраамаларыттан тоҕо батыныах тустаахпытый? Биһиги Арассыыйаҕа олоробут ээ. Манна федеральнай суолу тутуу, федеральнай өрүстэргэ балаһыанньаны өрө тардыы, федеральнай тэрилтэлэр үчүгэйдик үлэлииллэрин ситиһии – онно барытыгар сыллата 50-60 млрд үп наада. Ол харчы биһиэхэ кэлэрэ туох куһаҕаннааҕый?
Улахан судаарыстыбаҕа олорорбутунан, биир судаарыстыбаннай, социальнай-култуурунай эйгэҕэ сылдьарбыт быһыытынан судаарыстыба көмөтүн билиэхтээх буоллахпыт. Арассыыйа ылыммыт социальнай чэпчэтиилэрэ биһиэхэ эмиэ туһалыахтаахтар. Ол харчытын аахсыы, ону туруорсуу – федеральнай сыһыаннаһыылар боппуруостара.
Бобор-хаайар, хонтуруоллуур наадата суох
– Эн үлэлиир кэмҥэр уопсастыба көҕө, актыыбынаһа улаатта. Сороҕор ол аһара баран салалта үлэтин мэһэйдиир буолбатах дуо?
– Сорох дьон «уопсастыбаннай көҕү уһугуннараҥҥын, бэйэҕин кириитикэлэтэҕин» диэччилэр. Онно сөбүлэспэппин. Дьиҥинэн, уопсастыбаннай түмсүүлэр көҕүлээһиннэринэн арыгылааһыны утары охсуһуу улахан далааһыннаах хампаанньаҕа, экология боппуруоһа улахан бэлиитикэҕэ кубулуйдулар. Ол үчүгэйэ өйдөнөр.
Элбэх уопсастыбаннай түмсүүлэр, тэрилтэлэр баар буоллулар. Бу кураанах сиргэ үөскээбэт. Дьон өйө-санаата көҥүлүн, атын таһымҥа тахсыбытын көрдөрөр. Биһиги кинилэргэ судаарыстыба аатыттан грант биэрэн, атыннык да көмөлөһө сатыыбыт. Онон интэриэс да баар буолла.
Ол эрээри, барыта остуол ньуурунуу дэхси буолбат. Утарсыы да, аһара барыы да баар буолар. Холобур, Ил Түмэҥҥэ кэнники тыл этиибэр «уопсастыбаннас ханна күүскэ үлэлиир да, мэһэйдэспэтэххэ, онно сайдыы барар» диэн тоһоҕолоон эппитим. Тууйан-хаайан, хонтуруоллаан бардыҥ да, көх намтыыр, дьону түмэргэ ол уустуктары үөскэтэр.
Онон, мин санаабар, уопсастыба актыыбынаһын хонтуруоллуу, бобо-хаайа сатыыр төрүт наадата суох. Көннөрү туһаайыы биэрэн, өйдөһөн, быһаарсан биэрэр сөп. Кинилэр эмиэ «туох эрэ туһаны аҕалларбыт, суолталааҕы оҥордорбут» диэн тэриллэллэр. Ону ситиһэр ньымалара эмиэ араас буолар. Ким эрэ кириитикэни кыайа тутар, ким эрэ саҥарар, ким эрэ саҥата суох үлэлиир. Түмүгэр, көдьүүс тахсан кэлэр.
Үлүбээй кириитикэлээн бэлиитик буола сатыыр дьон бааллара: 90-старга, 2000 сыллар саҕаланыыларыгар. Ол дьон билигин ханналарый? Оттон ол саҕаттан билиҥҥэ диэри үлэлии, дьыаланы оҥоро сатыыр дьон – бары бааллар. Онон ити «ыарыыны» да биһиги ааһыахпыт дии саныыбын. Уопсастыба сайдан иһиэхтээх. Уопсастыбаннай палаата тэрилиннэ, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн актыыбынай дьону түмэр тэрилтэ баар буолла. Кинилэр бастаан Ыйааҕынан тэриллэн баран, билигин биһиэхэ төрүт да наадыйбаттар.
Былаас уорганнарыгар тэриллибит уопсастыбаннай сэбиэттэр бастаан эмиэ «формальнай» эрэ курдуктара, сыыйа сайдан, «министиэристибэ үлэтин тупсарыахпытын сөп эбит» диэн өйдөөн, сорохторо бэрт көдьүүстээхтик үлэлиир буолан эрэллэр. Ханнык баҕарар уопсастыбаннай түмсүү онно ким үлэлиириттэн тутулуктаах.
Госдума барыла сыыһа
– Кэнники Арассыыйаҕа төрөөбүт тыл боппуруоһа инники күөҥҥэ таҕыста. Итиннэ эн санааҥ?
– Тыл боппуруоһа улахан бэлиитикэҕэ кубулуйара сэрэхтээх. Сорох субъектарга тыл боппуруоһун олус уустугурда сатыыллар. Ол кыһалҕаттан буолара өйдөнөр. Глобализация кэмигэр элбэх норуот бэйэтин тылын-култууратын сүтэрэн, омук быһыытынан эһиннэ. Канадаҕа, АХШка уо.д.а. сылдьан атын омуга сирэйигэр көстө сылдьар эрээри кимэ-туга, уратыта, тыла-өһө барыта умнуллубут, туспа омук аатыран бүппүт дьону элбэҕи көрөөччүбүн. Биһиги, сахалар уонна атын олохтоох төрүт омуктар бэйэбитин харыстанарбытыгар, бэйэбитин ити омугу суурайар глобализмтан, Арассыыйаҕа буолар сорох быһыыттан-майгыттан бэйэбитин көмүскэниэх кэриҥнээхпит. Биһиги сүтүө суохтаахпыт, баар буолуохтаахпыт. Онуоха үгэстэрбитин, култуурабытын таһынан, биир тирэхпит – тылбыт.
Ийэ тылы хааччахтыы сатааһын, ханнык эрэ «араамкаҕа» хаайыы, мин санаабар, барыа суохтаах. Омук бэйэтин таһымынан көрөн, өйдөбүлүнэн сирдэтэн, тылын үөрэтиэхтээх. Ол – кини киһи, омук буолан үөскээбит иэһэ. Ону кыһарыйа, «хайаан даҕаны билиэхтээххит» диир эмиэ сыыһа. Омук бэйэтин өйүнэн-санаатынан, «генынан» ону умнубакка илдьэ сылдьыахтаах.
Саха – ааспыт өттүгэр суруга суох омук. Ол эрээри, олоҥхобут сүдү күүһүнэн, суруга да суох тылбытын илдьэ кэлбиппит. Аны, биһиги биир сүрүн тылбыт – нуучча тыла – Арассыыйа үрдүнэн күөмчүлэммэккэ, ол эрээри атын омук тылларын эмиэ күөмчүлээбэккэ, сайдыахтаах. Биһиги сайдыылаах буолуохтаахпыт, хастыы да омук тылын билиэхтээхпит.
РФ Госдуматын ити сокуонун билиҥҥи барыла олохтоох норуоттарга охсуулаах буолуон сөп. Бу балаһыанньаҕа, «булгуччу үөрэтиҥ», эбэтэр «баҕа өттүнэн эрэ үөрэтиллиэхтээх» диэбэккэ, туох эрэ орто быһаарыыны булуллуохтаах дии саныыбын. Холобур, тылы үөрэтии төрөппүт эрэ баҕатыттан тутулуктаах буоллаҕына, ол охсуулаах буолуон сөп.
Тыл, култуура, социальнай эйгэ, экэниэмикэ – ити барыта судаарыстыбаны түмэр улахан суолталаах өйдөбүллэр. Ону быһа бааччы үөһэттэн дьаһайыы дуу, толоостук орооһуу дуу үчүгэйи аҕалбат.
Биһиги, сахалар – дьоллоох дьоммут. Култуурабыт, үгэстэрбит, тылбыт дириҥник иҥэ сылдьар буолан, олоҥхобут, оһуокайбыт эрэ буолбакка, туохха ылсыбыппыт барыта ис дууһаттан тахсар, кэрэтийэн көстөр, өйү-санааны эрэ буолбакка, дууһаны кытта таарыйар айылгылаах. Ол иһин аан дойду ону сөҕө көрөр, ылынар. Тылбыт сүттэҕинэ, ол эмиэ суох буолуо – ону өйдүүр наада.
Былаас киһини уларытар дуо?
– Егор Афанасьевич, эн былааска сылдьыбытыҥ ыраатта. Былаас киһини уларытар дуо?
– Мин салайааччы быһыытынан элбэх каадыры кытта үлэлээн кэллим. Кинилэри кэтээн көрөр бөҕө буоллаҕым. «Бу киһи төһө таһымнааҕый, кыахтааҕый!» – диэн. Чычаас киһини былаас түргэнник уларытар. Ол бэрт кылгас да кэм иһигэр ырылыйан тахсар. Инньэ гынан, ардыгар, сорох каадыры уталыппакка уларытарга күһэллээччибин.
Учууталым Василий Семенович Яковлев-Далан 1992 с. өлүөн аҕай иннинэ үлэбэр киирэ сылдьан этэн турар: “Дьөгүөр, эн үлэҥ-хамнаһыҥ, дьыалаҥ дьонуҥ-сэргэҥ, өрөспүүбүлүкэҥ интэриэһинэн салайтарыахтаах. Оччоҕуна барыта үчүгэй буолуо”, – диэн. Ол этиитэ – мин олоҕум сокуона. Мин ыччаты кытта көрсүһүүгэ мэлдьи этэбин: «Эһиги сыалгыт-соруккут дуоһунас буолуо суохтаах», – диэн. Чахчы, оннук сыаллаах-соруктаах эрэ олорор дьон эмиэ бааллар. Бу маннык киһи инники кэскилэ кыараҕас.
Оттон үлэтин, сыратын-харатын барытын тэрилтэ, нэһилиэк, дьон-сэргэ туһугар анаабыт киһи дуоһунаһы буолбакка, үлэтин толкуйдуур. Дьон кини дьоҕурун, талаанын, үчүгэй өрүтүн син биир өйдөөн көрүөхтэрэ. Баҕар, кини биир күн үөһэ тахсыа, биир күн аллара түһүө. Ол эрээри, бар дьонун туһугар сылдьар киһи хаһан да өлөн-охтон биэрбэт, иккиһинэн, дьон кинитэ суох сатаммат даҕаны.
– Эйигин урукку да сылларга хаста да астаапкаҕа ыыта сылдьыбыттара. Ону хайдах аһарбыккыный?
– Мин бу бырабыыталыстыбаҕа кэлэн баран, 1995, 1998, 2000 сс. – уон сыл иһигэр үстэ – астаапкаҕа бара сылдьыбытым. Ыыталлар – барабын. Кыһаллыбаппын. Сотору буолаат, эмиэ ыҥыраллар. Төрдүс төгүлүн бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлинэн ыҥырбыттара. Уһуннук үлэлээтим. Аҕыс сыл бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлинэн, аҕыс сыл – Ил Дарханынан.
Ол тухары миигин тимирдэ сатааһын да элбэх. Күрэстэһии син биир баар буолуохтаах, ол сокуон. Сорохтор миигин дуоһунаска чэпчэкитик тиксэр киһи курдук саныыллар. Ол гынан баран, мин тимирбэтэх уонна туоратыллыбатах төрүөтүм – мин хаһан да байар-тайар сыалы туруорумматаҕым. Мин мэлдьи норуотум, өрөспүүбүлүкэм интэриэһинэн салайтарбытым.
Мин дьол таһымын атыннык көрөбүн. Үлэм баар буоллун, утуйар оронум, сылаас дьиэм. Эдэр эрдэхпиттэн оннукпун, хаһан да улаханы эрэйбэтэҕим. Оҕолорбун да, сиэннэрбин да оннук судургутук ииппитим. Кыргыттарым үөрэҕи бүтэрэллэригэр ким да билбэт этэ, ким оҕото буолалларын.
Ыраас суобастаах баран эрэбин
– Дьон үрдүкү былааска сылдьар киһини элбэхтик саҥарар. Эн ону хайдах уйаҕын?
– Кэргэним эмиэ олус сөҕөр. Хантан эрэ ону-маны истэн кэлэн айманар аҕай. Мин ону «олох кыһаллыма» диибин. Мин сыалым атын. Бар дьонум иннигэр суобаһым ыраас. Миэхэ туох да ордук-хос наадата суох. Өскөтүн тугу эрэ уорбутум-талаабытым, сиэбитим-аһаабытым буоллар, ону кистии-саба сатаан чахчы ыксыам эбитэ буолуо...
Мин – аһаҕас киһибин. Ким да буоллун, холкуостаах оҕонньоруттан саҕалаан РФ миниистиригэр тиийэ – барыларын биир көстүүмүнэн көрсөбүн, биир тылынан кэпсэтэбин. Бэйэм оробуочайдаабытым, мэхээнньиктээбитим, биригэдьиирдээбитим, улуус салайааччытынан үлэлээбитим, миниистирдээбитим. Онон барыларын кытта уопсай тылы булабын.
Онон «дьон саҥатыттан тостуом, самныам» дии санаабаппын. Кырдьыгы этэллэрэ буоллар, бука, долгуйуом этэ. Холобур, «Горизонт РТны, о.д.а. атыылаабыта» дииллэр. Ити 90-с сылларга барыта атыыланан бүппүтэ. Мин ону туох диэн быһаарса, дакаастаһа сылдьыахпыный?
Олох көрдөрөрүнэн, туох барыта ааһар. Ону күөртээбэккэ, кыһаллыбакка истэ сырыттахха, барыта сыыйа-баайа умнуллар, бу баһааҕырдыы туох да олоҕо суоҕа ыйдаҥаран көстөн кэлэр.
В.Обедин диэн суруналыыс миигин «профессиональнайдык» үөҕэрэ. Үнүрүүн көрсүһүүгэ этэбин ээ, уон сыллааҕы уонна билиҥҥи Обедин – сир уонна халлаан диэн. Биир суруналыыс «Наше время» хаһыакка миигин «Барбарисов» дии-дии анаан «ылсан дьарыктанара». Ону бэйэбэр үлэҕэ ылбытым кэннэ көрөн-истэн баран, «я не знал», «я не представлял» диэн сөҕөр. Суобаһыҥ ыраас буоллаҕына, итинниктэн куттанымыахха наада.
– Дьон ону тоҕо итэҕэйэрий?
– Билигин информация үйэтэ. Ханнык баҕарар информацияны эргитэн, токурутан тиэрдиэххэ сөп. Мин эйиэхэ үрүҥ илииһи «бу үрүҥ буолбатах, хара» диэн тохтообокко тыһыынчата хатылаатахпына, кырдьык, «хара эбит» диэҥ. Дьон өйө-санаата эмиэ оннук. Аны биир да дакаастаммыт, туох эрэ төрүөттээх холобуру аҕалбаттар – барыта сурах хоту.
Быһата, мин билигин ыраас суобастаах баран эрэбин. Биллэн турар, бииргэ үлэлиир хамаандам хомойор. Мин настарыанньабын көрөн, муодаргыыллар. Ону мин: «Олох уларыйыыта маннык буолар, онно бэлэм буолуҥ», – диибин. Миигин кытта сүүрбэччэ сыл үлэлээбит хамаандам дьонугар истиҥник махталбын этэбин.
Туох уларыйыыны күүтэбит?
– Эн сэбиэскэй кэмтэн тахсыбыт салайааччыгын. Билигин кэлээччилэр – саҥа кэм дьоно. Көлүөнэ солбуйсуутунан туох уларыйыы буолуон сөбүй?
– Саха сиригэр 1 мөлүйүөн кэриҥэ нэһилиэнньэ олорор. Уларыйыы биир үксүн кинилэртэн тутулуктаах буолуоҕа – турбут соруктары хайдах ылыналларыттан, үлэлииллэриттэн.
Саҥа кэм салайааччылара норуоту кытта сатаан кэпсэтэллэрэ наада. Дьон-сэргэ – араас. Кыахтаахтык олорор Нерюнгрига тиийдэххэ олохтоохтор наар ол-бу кыайтарбатаҕар, уулусса өрөмүөннэммэтэҕэр болҕомтолорун туһаайар буоллахтарына, муора кытыытынааҕы Русскай Устье олохтоохторо «биһиги дьоллоох дьоммут!» диэн үөрэллэр. Онон киһи дьолун таһыма итинник, тус-туһунан.
Сиппэтэх дьыалам...
– Тугу ситэрбэккэ баран эрэбин дии саныыгын?
– Биһиги Сахабыт сирэ күүскэ сайдарыгар “объективнай” мэһэйдэр бааллар. Холобур, биһиги салгыммытын кыһын -5 кыраадыска диэри сылытар кыахпыт суох. Сирбитин аччатар кыахпыт эмиэ суох. Саха сиригэр Амыр уобалаһыттан биир суол киирэр уонна Магадаанныыр суол тахсар. Атын эрэгийиэннэри ыллахха, эргиччи суол бөҕө. Биһиги аны өрөспүүбүлүкэбит иһигэр сылдьыһар да суолбут суох. Бу – Саха сирин сүрүн кыһалҕата.
“Төһө да киэҥ сиринэн тайаан сыттарбыт, бэйэ бэйэбитин кытта суол ситимэ баар буолуохтаах” диэн, тырааныспар логистикатын, инфраструктураны сайыннарар баҕа санаа былыргыттан да баара.
Кэлин РФ миниистирин аҕалан анаан-минээн “дьэ биллин-көрдүн” диэн Чурапчыга диэри айаннатан турабын. “Бу ким суолай?” диэн ыйытар. “Халыма” – федеральнай трасса” диибин. Ону – итэҕэйбэт. Ол айан кэнниттэн балай да элбэх харчы бэриллибитэ. Алдан суола дьэ бүттэ, Халыма, Бүлүү суолларыгар үлэ бара турар.
Итиннэ үп-ас булан өссө күүскэ дьарыктаныахтаах этибит, ону ситэ кыайбатыбыт. Холобур, Кэбээйи суолун, Амматтан Уус Майдаҕа тиийэр суоллары бүтэриэхтээх этибит. “Итини ситэрбэтим” диэн испэр хом санаалаахпын. Уонна, биллэн турар, Өлүөнэ күргэтэ буоллаҕа. Ол эрээри, РФ тырааныспарын стратегиятын сайдыытынан, сотору итинник күргэлэр Арассыыйаҕа барытыгар тутуллуохтара, уочараппыт кэлиэҕэ дии саныыбын.
– Дьон “Егор Афанасьевич салгыы тугу үлэлиэй?” диэн долгуйар буолуохтаах...
– Мин үлэтэ суох хаалыам суоҕа. Ханнык баҕарар балаһыанньаҕа дьарык көстүө. Мин курдук уопуттаах киһи олохтон туора туран хаалыам суоҕа диэн бүк эрэллээхпин.
– Бар дьоҥҥор, “Кыым” хаһыат ааҕааччыларыгар туһаайан тугу этиэҥий?
–Мин мэлдьи “биһиги кыһалҕабыт хаһан да бүппэт” диэн тыллаахпын. Сайдан истэхпит аайы, ирдэбилбит элбээн, улаатан иһэр. Ол – олох сокуона. Онон биһиги, саамай сүрүнэ, инникибитигэр улахан эрэллээх буолуохтаахпыт!
– Махтал, Егор Афанасьевич! Бары үчүгэйи!
Нина Герасимова. kyym.ru
