Уларыта тутуу былдьаһыктаах күннэригэр, 90-c cыллар саҥаларыгар, дойдуга тыын суолталаах элбэх хайысха, тэрилтэ кэхтии суолугар киирэр кутталламмыттара. Сорох өрөспүүбүлүкэлэргэ оннук буолбута даҕаны. Хата, биһиги сахалар, ырааҕы өтө көрөр, уһуну-киэҥи толкуйдуур, мындыр салайааччылардаах буоламмыт, тыын суолталаах эйгэлэрбитин, кыһаларбытын саҥа сахалыы тыыннаан сайдыы суолугар киллэрбиппит. Олортон биирдэстэрэ - саха төрүт үҥкүүтүн уонна доҕуһуолун аар саарга аатырдар Саха Өрөспүүбүлүкэтин С.А.Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү тыйаатыра.
Тыйаатыр төрүттэммит устуоруйатыттан кылгастык:
Быйыл Арассыыйаҕа биллэриллибит Норуот ускуустубатын уонна норуоттар култуураларын үйэлээх баайын сылыгар, ону сэргэ, САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар Үҥкүү тыйаатыра, саха төрүт үҥкүүтүн уонна доҕуһуолун тарҕатааччы быһыытынан, өрөспүүбүлүкэ уонна дойду бары улахан тэрээһиннэригэр инники күөҥҥэ сырытта. Арассыыйа сонуну тарҕатар сириэстибэлэрэ ол туһунан элбэхтик кэпсээбит буоллахтарына, бэйэбитигэр – арыый да сэмэй курдук. Биһиги РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, дириэктэр Александр Иванович АЛЕКСЕЕВТАН тыйаатыр быйылгы ситиһиилэрин уонна инники соруктарын сырдатарыгар көрдөстүбүт:
«Үҥкүү – ускуустуба саамай кырдьаҕас жааныра. Хас биирдии омук төрүт үҥкүүлээх. Ол быһыытынан, биһиги төрүт үҥкүүбүт култууратын олохтообут, айылҕаттан сөҕүмэр талааннаах сүдү киһибит С.А.Зверев-Кыыл Уолун аатын сүгэрбитин хаһан да умнубаппыт уонна киэн туттабыт. Биһиги кини хаалларбыт олуктарын мэлдьи тутуһабыт уонна харыстыыбыт. Тыйаатырбыт барыта 96 үлэһиттээх. Мантан улахан аҥаара – айар үлэһиттэр: 32 үҥкүүһүт, аркыастыр 25 мусукаана уонна вокалистар. Маны таһынан, иистэнэр сыахпыт уонна төрүт үнүстүрүмүөнү оҥорор мастарыскыайбыт үлэһиттэрэ олус айымньылаахтык үлэлииллэр. Быйыл иистэнэр сыах тэриллибитэ – 30 сыла, оттон мастарыскыай төрүттэммитэ – 28 сыла.
Билигин биһиги үрдүк таһымнаах идэтийбит кэллэктииби үүннэрэн таһаардыбыт диэн киэн туттан этэр кыахтаахпыт. Манна, бастатан туран, тыйаатырга судаарыстыбаннай үҥкүү ансаамбылын саҕаттан үлэлээбит дьоммут улахан үтүөлээхтэр. Бу – тыйаатыр сүрүн балетмейстера, РФ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, СӨ норуодунай артыыһа Геннадий БАИШЕВ, тыйаатыр уус-уран салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Светлана БЕССОНОВА, тыйаатыр литератураҕа уонна драмаҕа салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Вера ЧЕРНОГРАДСКАЯ, РФ үтүөлээх артыыһа, СӨ норуодунай артыыһа Дмитрий АРТЕМЬЕВ, тыйаатыр балетмейстера, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Юрий ФЕДОРОВ, тыйаатыр уус-уран, туруорар чааһын сэбиэдиссэйэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Лена АРКАДЬЕВА. Маны сэргэ, сиппит-хоппут, ааттаах-суоллаах дьоммутуттан СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, тыйаатыр сүрүн худуоһунньуга Екатерина ШАПОШНИКОВАНЫ, СӨ үтүөлээх артыыһа Изабелла ЕГОРОВАНЫ, СӨ үтүөлээх артыыһа, «Кыл саха» бөлөх салайааччыта Анна ТОМСКАЯНЫ, СӨ үтүөлээх артыыһа Владислав ПОПОВУ, СӨ култууратын туйгуна Владимир БОЯРСКАЙЫ бэлиэтиир тоҕоостоох.
Эдэрдэр тустарынан этэр буоллахха, биһиэхэ Аксения уонна Наталья Посельскайдар ааттарынан Дьокуускайдааҕы балет оскуолатын (коллеһын), Аграфена Макарова аатынан Дьокуускайдааҕы култуура уонна ускуустуба коллеһын, Арктикатааҕы култуура уонна ускуустуба институтун бүтэрбит исписэлиистэр үлэлии кэлэллэр. Кинилэр ситиһиилэрэ, премьералара, кыттар тэрээһиннэрэ элбэх. Бу – Эдуард Жирков, Валентина Аммосова, Василий Эверстов, Саина Винокурова, Николай Павлов, Сергей Алексеев, Александр Карманов, Георгий Слепцов-Чаҕылҕан, Василена Шарина, Дьулустаан Никифоров, Дмитрий Винокуров, Инна Скрыбыкина, Мария Коротова уонна да атыттар. Кинилэри Саха сирин олохтоохторо инникитин өссө да көрөн, билэн иһиэхтэрэ.
Билиҥҥитэ тыйаатыр барыта 45 испэктээкиллээх. Бу этэргэ эрэ дөбөҥ. Иһигэр киирдэххэ, хас биирдии испэктээкил элбэх толкуйтан, сыраттан-сылбаттан тахсар, үгүс үбү-харчыны эрэйэр. Итинтэн аҥаара саха композитордара суруйбут муусукуларынан туруоруллубута. Онон, биһиги кинилэр үлэлэрин киэҥ эйгэҕэ көтүтэр, үйэтитэр сүрүн тэрилтэ буолабыт диэн чиҥэтэн этэбин. Саха композитордарын айымньылара киэҥник иһиллибэт буолбут кэмигэр тыйаатырбытыгар, Төрүт үнүстүрүмүөн аркыастыра тэриллэн, муусуканы айар дьоҥҥо саҥа суол аһыллыбыта. Онон, тыйаатыр үүнэн-сайдан тахсыытыгар, туох баар ситиһиитигэр СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, аркыастыр сүрүн дирижера Николай ПЕТРОВ салайааччылаах Төрүт үнүстүрүмүөн аркыастырын үтүөтэ улахан.
Мантан сиэттэрэн, аркыастыры үнүстүрүмүөнүнэн хааччыйар, көрөр-истэр мастарыскыайбыт туһунан эттэхпинэ табыллар. 2017 cыллаахха, оччотооҕу СӨ Бэрэсидьиэнэ Егор Афанасьевич БОРИСОВ дьаһалынан, биһиги тыйаатырбытыгар Бэрдьигэстээхтээҕи Мария уонна Василий Мохначевскайдар ааттарынан норуот үнүстүрүмүөннэрин оҥорор уонна саҥардар уус кыһатын (мастарыскыайы) холбообуттара. Бу бары өттүнэн барыстаах уонна үтүө түмүктээх дьаһал буолбута. Билигин Петр ПАХОМОВ салайааччылаах уус кыһата, тыйаатыры таһынан, өрөспүүбүлүкэ айар бөлөхтөрүн, үөрэх тэрилтэлэрин төрүт үнүстүрүмүөнүнэн хааччыйар. Оттон биһиги таһаарыылаах үлэҕэ сөптөөх усулуобуйаны тэрийэргэ кыһаллабыт.
Үҥкүүнэн испэктээкил хайдах үөскүүрүн быһаардахха, хас биирдии туруоруу уус-уран сүбэ мунньаҕар улахан ырытыы, бары өттүнэн үөрэтии кэнниттэн биирдэ туруоруу былааныгар киирэр. Туруоруу ис хоһооно олоххо буолан ааспыт дьикти түбэлтэҕэ, устуоруйа чахчытыгар эбэтэр үһүйээҥҥэ, номоххо олоҕуруон сөп. Онно хайаан да научнай консультаннанабыт, эспиэрдэнэбит. Манна биһигини кытта өр сылларга ускуустуба дуоктара, Арктикатааҕы култуура уонна ускуустуба судаарыстыбаннай институтун профессора, РФ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ Ангелина ЛУКИНА таһаарыылаахтык үлэлэһэр диэн бэлиэтиибин. Туруоруу ис хоһооно бигэргэннэҕинэ, айымньы либреттотын суруйууга киирэбит. Онтон композитордарга муусукатын сакаастыыбыт. Бу үлэ саамай уустук өрүтэ буолар. Дьэ, ол ситтэҕинэ, уус-уран салайааччы, научнай сүбэһит, режиссер, хореограф, дирижер, худуоһунньук, костюмер салайыытынан бүтүн кэллэктиип үлэлээн барар. Ол түмүгэр, көрөөччүгэ ускуустуба ураты айымньыта - үҥкүүнэн испэктээкил тахсар.
Аны быйылгы улахан ситиһиилэрбитигэр киириэҕиҥ. Бу саас, муус устар 28 - ыам ыйын 5 күннэригэр, РФ Култууратын министиэристибэтин «Большие гастроли» бырайыагын чэрчитинэн, тыйаатырбыт аан бастакытын «Росконцерт» тэрилтэ өҥөтүнэн Арассыыйа киин куораттарыгар: Москубаҕа (ол аттынааҕы Зеленоград, Серпухов куораттарга) уонна Санкт-Петербурга (ол аттынааҕы Пушкин куоракка, Понтоннай, Металлострой бөһүөлэктэргэ) гастролга сылдьан кэлбитэ. Манна «Үрүҥ Күн оҕолоро» (Дети Белого солнца) этнобалеты уонна «Благословение Земли Олонхо» (Олоҥхо дойдутун Алгыһа) гала-кэнсиэри илдьэн көрдөрбүппүт. Манна улаханнык түбүгүрбүт хореограф, СӨ үтүөлээх артыыһа Долаана ФЕДОТОВАНЫ уонна сүрүн администратор, СӨ култууратын туйгуна Уйдара ЯКОВЛЕВАНЫ бэлиэтиэхпин баҕарабын.
Гастрол чэрчитинэн, муус устар 29 күнүгэр Москубаҕа Арассыыйа тыйаатырдарын диэйэтэллэрин саалатыгар уонна ыам ыйын 5 күнүгэр Санкт-Петербург куоракка Саха сирин бэрэстэбиитэлистибэтигэр кыттыылаах икки төгүрүк остуолу тэрийбиттэрэ. Онно Арассыыйа улахан ускуустубатын дьоно, учуонайдар, суруналыыстар үҥкүүнэн бүтүн испэктээкили туруорарбытын наһаа сөҕөн-махтайан тыл эппиттэрэ. Үгүстэрэ «Эһиги сахалар төрүт үгэскит, ырыаҕыт-тойуккут уратытын сүтэрбэккэ, хайдах баарынан, илдьэ кэлбиккит хайҕаллаах» диэбиттэрэ. Онон, сорох өрөспүүбүлүкэлэргэ төрүт үҥкүү ансаамбыл таһымыгар сылдьар буоллаҕына, биһиги үҥкүүбүтүн бүтүн тыйаатыр таһымыгар таһаардыбыт диэн, улаханнык киэн туттан кэлбиппит. Кырдьыга да, оннук. Биһиги, урукку сэбиэскэй оскуола үөрэҕиттэн тэйэммит, бэйэбит төрүт үгэспитин сөргүтэр туспа суолу-ииһи тэллибит. Түгэнинэн туһанан, биһиги тыйаатырбыт төрүттэниитигэр тугунан да кээмэйдэммэт улахан үтүөлээх Бастакы Бэрэсидьиэммит Михаил Ефимович НИКОЛАЕВКА өссө төгүл барҕа махталбын этэбин. Кини, ырааҕы көрөр мындыр салайааччы буолан, саха үҥкүүтэ маннык үрдүк таһымҥа тахсан турдаҕа.
«Үрүҥ күн оҕолоро» туруоруу туһунан кэпсээтэххэ, бу айымньы премьерата 2017 c. Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна Балет тыйаатырыгар буолбута. Айымньы сюжета этнограф Анатолий Гоголев монографиятыгар киирбит 12-c үйэҕэ түүр омуктар хоту көһөн кэлиилэрин туһунан үһүйээҥҥэ олоҕурбута. Онон, этнобалет муусукатын түүр омук бэрэстэбиитэлэ, РФ уонна Татарстан норуодунай артыыһа, РФ композитордарын сойууһун бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Рашид КАЛИМУЛЛИН суруйбута. Этнобалет үҥкүүлэрин биллиилээх хореограф, Санкт-Петербургдааҕы консерватория балет режиссуратын кафедратын преподавателэ, РСФСР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, Татарстан норуодунай артыыһа Георгий КОВТУН режиссердаан туруорбута. Сценографиятын уонна көстүүмнэрин эмиэ Санкт-Петербург талааннаах худуоһунньуга Олег МОЛЧАНОВ оҥорбута. Одесса биллиилээх хормейстера Светлана СМИРНОВА артыыстар этнобалет кэмигэр бүттүүн толорор ырыаларын бэлэмнээбитэ».
Оттон «Благословение Земли Олонхо» гала-кэнсиэр Саха сирэ Арассыыйа судаарыстыбатын састаабыгар киирбитэ 390 сылыгар, Саха АССР төрүттэмитэ 100 сылыгар уонна Арассыыйаҕа норуот ускуустубатын уонна норуоттар култуураларын үйэлээх баайдарын сылыгар туһуламмыта. Кэнсиэр бырагырааматын уус-уран салайааччы Светлана Бессонова Саха сирин төрүт олохтоохторун үҥкүүлэрин, ырыаларын, үнүстүрүмүөннэрин көрдөрөр соруктаах бэлэмнээбитэ. Гала-кэнсиэркэ Светлана Бессонова, Геннадий Баишев, Афанасий Соловьев, Дора Филиппова, Ангелина Лукина туруорбут ураты нүөмэрдэрэ киирбиттэрэ.
Өссө биир умнуллубат долгутуулаах түгэнинэн экчи Өрөспүүбүлүкэбит күнүгэр, муус устар 27-гэр, Москуба куорат Пашков Дьиэтигэр РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Татьяна ГОЛИКОВА, РФ култуураҕа миниистирэ Ольга ЛЮБИМОВА, РФ Бэрэсидьиэнин дьаһалтатын салайааччытын солбуйааччы Магомедсалам МАГОМЕДОВ салайааччылардаах Норуот ускуустубатын уонна норуоттар култуураларын үйэлээх баайдарын сылын тэрийэр кэмитиэт маҥнайгы мунньаҕар кыттыыбыт буолбута. Манна биһиги 40 киһилээх тэрийэр кэмититэт иннигэр өбүгэбит ытык үҥкүүтүн – оһуохайы көрдөрбүппүт. Тыйаатырбыт бу мунньахха Арассыыйа икки улахан кэллэктиибин: М.Е. Пятницкай аатынан Судаарыстыбаннай академическай хору уонна Людмила Зыкина аатынан Судаарыстыбаннай академическай "Арассыыйа" нуучча норуодунай ансаамбылын кытта тэҥҥэ кыттыыта - барыбытыгар улахан ситиһии. Тэрээһин кэмигэр Татьяна Голикова биһигини "Бу кэллэктиип быйыл Араассыыйа сүүс бастыҥ кэллэктиибин ахсааныгар киириэҕэ дии саныыбын" диэн улаханнык үөрдүбүтэ.
Дьэ, ити курдук, үбүлүөйдээх сылга айар аартыкпыт кэҥээн, онтон кынаттанаммыт, саҥа сезоҥҥа өссө улахан соруктары туруорабыт. Олортон сороҕун арыйдахха, күһүн аркыастырбыт Красноярскай куоракка ыытыллыахтаах Бүтүн Арассыыйатааҕы норуот үнүстүрүмүөннэрин бэстибээлигэр кыттыаҕа. Сыл бүтүүтэ «Айыы аймах биһигэ» диэн премьераны туруоран көрдөрүөхпүт. Артыыстар, уоппускаттан таҕыстылар да, бэлэмнээбитинэн барыахтара. Бу өрөспүүбүлүкэбит үбүлүөйдээх сылын түмүктүүр сүрүн тэрээһин буолуоҕа.
Бары билэргит курдук, бу сайын Саха сирэ уонна Татарстан икки ардыгар доҕордуу сыһыан олохтонно, араас эйгэлэргэ хардарыта үлэлэһии дуогабара түһэрсилиннэ. Ол быһыытынан, биһиги ыырбыт эмиэ кэҥиир чинчилээх. Сатаннаҕына, эһиил аймахтыы омуктарбыт түөлбэлээн олорор сирдэринэн – Татарстан, Башкортостан, Чувашия, Удмуртия уонна Марий-Эл өрөспүүбүлүкэлэринэн – гастроллуу барар баҕалаахпыт. Ол туһунан Татарстан култууратын миниистирэ Ирада АЮПОВАНЫ кытта кэпсэтии барар турар.
Кэлэр сыл муус устар ыйыгар Борис Эйфман балетын тыйаатырыгар үлэлиир хореограф Олег МАРКОВ уонна «Про танец» сурунаал сүрүн редактора Вероника КУЛАГИНА биһиэхэ «Ситим» диэн туруорууну бэлэмниэхтэрэ. Бу түҥ былыргы үһүйээҥҥэ олоҕурбут либреттоны суруйууга научнай консультаммыт Ангелина Лукина көмөлөспүтэ. Манна аныгы ыччат Өлүөнэ очуостарынан дьаарбайа сылдьан тааска маҥнайгы ойуу түспүт кэмигэр тиийэн хаалаллара көстүөхтээх. Испэктээкил муусукатын Иркутскай биллиилээх композитора Ян КРУЛЬ суруйа сылдьар. Кини биһиэхэ ыам ыйыгар кэлэн барбыта.
Ити курдук атын регион исписэлиистэрин кытта үлэлэһэ сатыыбыт, тоҕо диэтэххэ, бу айар дьоҥҥо олус туһалаах. Чуолаан, артыыстар сатабыллара тупсарыгар, көрүүлэрэ кэҥииригэр, таһымнара үрдүүрүгэр улахан суолталаах. Ол тэҥэ, биһиги улуустарга олорор бар дьоммутун үҥкүү алыптаах эйгэтигэр сыһыарарбытын умнубаппыт. Быйыл Бүлүү бөлөх уонна Хоту улуустарыгар гастроллуу барар санаалаахпыт.
Көрөргүт курдук, тыйаатыр үлэтэ сүрдээх киэҥ хабааннаах уонна дириҥ суолталаах. Онуоха аныгы глобализация кэмигэр, төрүт тылбыт, култуурабыт, итэҕэлбит - барыта харыстабыллаах сыһыаны ирдиирин кэриэтэ, биһиги эмиэ төрүт үҥкүүбүтүн, доҕуһуолбутун илдьэ сылдьар Улуу Сибиэрэппит тыйаатырын харыстыах тустаахпыт. Тыйаатырбыт Саха сирин төрүт култууратын үйэлээх баайын уонна ураты суолталаах эбийиэгин ахсааныгар киирэр кэмэ кэллэ. Сахабыт сирин салалтата манна сөптөөх быһаарыыны ылыннаҕына, төрүт үҥкүүбүтүн, доҕуһуолбутун харыстыыр, үйэтитэр биир улахан суолу тобулуо этибит.
Тыйаатыр быйылгы ситиһиилэрин сырдатар эйгэлэргэ тутатына биллэрэр, кэллэктиип кэлэр-барар боппуруостарын олохтоохтук быһаарсар биир тутаах киһинэн тэрилтэ литератураҕа уонна драмаҕа салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Вера ЧЕРНОГРАДСКАЯ буолар. Кини кэпсээниттэн аҕыйах түгэни сырдатабыт:
«Төһө даҕаны дойду үрдүнэн өр кэмҥэ дьаҥ хааччаҕа биллэриллэн турдар, тыйаатыр, араас ньымалары туһанан, үтүө суобастаахтык үлэлии олордо. Ол курдук, тэйиччиттэн элбэх маастар-кылаастары ыыттыбыт, элбэх испэктээкили онлайн уонна тэлэбиидэнньэ нөҥүө көрдөрдүбүт. Онуоха саҥа сыл биһиэхэ хаһааҥҥытааҕар да элбэх кэлиини-барыыны, айаны, киэҥ эйгэҕэ тахсыыны тосхойдо. Ол курдук, Москуба НТВ ханаалын "Страна талантов" биэриитигэр анаан "Ойуун" видеоролигы Герман Сокольников көмөтүнэн уһулбуппут. Сүрүн оруолу тыйаатыр солиһа Дмитрий Артемьев толорбута. Киниэхэ Анна Томская салайааччылаах «Кыл саха» төрүт дорҕоон бөлөҕө доҕуһуоллаабыта. Бу нүөмэр, кастины олус бэркэ ааһан, биэриигэ кыттарга ыҥырыллыбыта уонна кыайыылаах тахсан I истиэпэннээх дьупулуому туппута.
Манна даҕатан эттэхпинэ, аркыастыр иһинэн тэриллибит «Кыл саха» бөлөхпүтүн ханна баҕарар олус сэргииллэр уонна кэрэхсииллэр. Ол да иһин, бөлөх аҥаардас бу сыл иһигэр аан дойду таһымнаах күрэстэргэ биэс төгүл кыайыылаах буолан таҕыстаҕа. Бөлөх олус айымньылаахтык үлэлиир. Холобура, быйыл кулун тутарга «Кыл саха» норуот кутун туппут сүдү ырыа айааччы, САССР норуодунай артыыһа Христофор МАКСИМОВ төрөөбүтэ 105 сылыгар, кини пуондатын кытта бииргэ «Дэгэрэҥ эйгэтэ» кэнсиэри тэрийбитэ. Кэнсиэр бар дьон улахан биһирэбилин ылбыта. Бу үтүө бачыыны салҕаан, бөлөх от ыйын саҥатыгар Амма Сулҕаччытыгар Максим Христофоров үбүлүөйдээх ыһыаҕар кыттыбыта. Эмиэ ити ый 14-25 күннэригэр аркыастыр мусукааннара Анна, Афанасий ТОМСКАЙДАР уонна Руслан ГАБЫШЕВ Cаха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлэ тэрийбит «Көһө сылдьар түмэл» турнетыгар сылдьан кэлбитэ. Манна кинилэр Арассыыйа этнографиятын түмэлигэр, Шереметьевскай дыбарыаска, Национальностар Дьиэлэригэр буолбут быыстапкаларга, арт-көрсүһүүлэргэ кыттаннар, улаханнык кэрэхсэммиттэрэ.
Тыйаатыр биир кэрэхсэбиллээх тэрээһининэн саха уһулуччулаах бастакы идэтийбит композитора Марк ЖИРКОВ төрөөбүтэ 130 уонна САССР төрүттэммитэ 100 сылынан Бүлүү улууһун уонна Үҥкүү тыйаатырын сомоҕо күүстэринэн турбут “Сыгый Кырынаастыыр” национальнай опера буолар. Манна аркыастыр салайааччыта Николай Петров уонна хореограф Светлана Бессонова улахан үлэни ыыппыттара. Операҕа Бүлүү улууһун араас нэһилиэктэриттэн – Чочуттан, Бөтүҥтэн, Тыымпыттан, 2-с Күүлэттэн уонна Бүлүү куораттан барыта 120 киһи кыттыбыта. Операны маҥнай муус устар 10 күнүгэр Бүлүү куорат Култууратын дыбарыаһыгар, муус устар 13 күнүгэр Дьокуускай куорат Опера уонна балет тыйаатырыгар, онтон муус устар 27 күнүгэр П.И.Чайковскай аатынан Москватааҕы консерваторияҕа көрдөрбүттэрэ. Бу опера норуот кэрэҕэ тардыһар модун күүһүн көрдөрөр сөҕүмэр көстүү буолбута».
Дьэ, ити курдук, Улуу Сибиэрэппит тыйаатыра үбүлүөйдээх саҥа сылга төрүт үҥкүүбүтүн, доҕуһуолбутун аар саарга аатырдан, билигин сайыҥҥы сынньалаҥҥа баран, кылгас кэмҥэ чуумпуран, иһийэн турар. Балаҕан ыйыттан кэллэктиип, сылы түмүктүүр улахан тэрээһиннэргэ бэлэмнэнэн, эмиэ үлэ үөһүгэр киириэ. Оттон биһиги тыйаатыр Саха сирин төрүт култууратын үйэлээх баайын уонна ураты суолталаах эбийиэгин ахсааныгар киирэрин долгуйа кэтэһиэхпит. Бу – кэллэктиип эрэ баҕа санаата буолбатах, бу – бүтүн саха омук баҕа санаата.
Суруйда КҮНДЭЛИ
