Соторутааҕыта аҕай Элгээйигэ быраас амбулаторията тутуллуохтаах былаһааккатыгар щебенка (щебень) кутуллан, үлэ саҕаланар буолбут диэн, өрө көтөҕөллүүлээх сонун көрүөх бэтэрээ өттүгэр нэһилиэнньэни ылан кэбиспитэ. Куоракка олохсуйбуттарга тиийэ “тилигирээн” кэлэн үөрдүбүтэ. Ол кэнниттэн өр-өтөр буолбата: “Тутуубут уһуур буолбут, суол сабыллара бу кэллэ, үбүлээһинэ тардыллыбыт... Долгуйабыт. Бука диэн, ыйыталаһа сылдьыҥ эрэ” диэн, дойдум дьоно эрийэн, чопчулаһарбар көрдөспүттэрэ.
Элгээйи күүтүүлээх амбулаториятын дьон олорор уонна тэрилтэ дьиэлэрин тутуунан 2003 сыл балаҕан ыйыттан саҕалаан дьарыктанар “Северо-восток-дизайн” ХЭУо тутуохтаах. Онон тустаах тэрилтэ салайааччыта Иван Сахаровтан быйыл чопчута туох үлэ балааннаммытын, амбулаторияны тутууга туох кыһалҕа, уустук баарын ыйыталаһа сырыттым.
Иван Вахрамиевич:
– Улахан кыһалҕа диэххэ айылаах суох. Бырайыак икки сылга суоттанан оҥоһуллубута. Быйыл, о.э. бэс ыйыгар диэри, сүрүнэ, амбулатория бырайыага оҥоһуллуохтаах. Дьэ, ол эрэ кэнниттэн судаарыстыбаннай эспэртиисэнэн сөпсөһүннэриллибит матырыйаалы тиэрдибитинэн барыахпыт. Амбулатория таас дьиэтэ монолит-каркаастаах тутуу буолар. Онон айаныгар алдьамматын курдук дьаһаныахтаахпыт, щебенкатын бэйэбит суоппутугар ити илтэрбиппит. Уоннааҕытын сөпсөһүннэрии кэнниттэн тиэрдиэхпит. Суол сабылларыттан сылтаан, тиэйии-таһыы хааччахтаныыта ночоокко тиэрдиэ да буоллар, хайыахпытый. Кыраапыктан хаалбат интэриэстээхпит. Кырдьык, абаанса чааһыгар кыһалҕа баар. Чопчута, ол “техническэй” сыыһалартан диэм этэ. Ол аата, ханнык эрэ докумуоннарга илии баттааһын кэмигэр турбатаҕа, госконтракка сыыһа идентификатор туттуллуута курдук кыра алҕастар (бюрократические накладки) бааллара. Ол гынан баран, ол барыта туоратыллар. Үбүлээһин көрүллүбүтэ, үп-харчы баар. Бырайыак оҥоһулла сылдьар. Билиҥҥитэ ону барытын тэрилтэбит суотугар оҥоро сылдьабыт. Үлэ бара турар, долгуйумаҥ. Барыта анаммыт болдьоҕор бэлэм буолуоҕа.
– Быйыл чопчу туох үлэ былааннаммытын өссө чиҥэтэн быһаарбаккын ээ?
– Эппитиҥ курдук, бастаан бырайыага оҥоһуллар. Ону таһынан тутуу монолит каркааһын быйыл туруорбут киһи диэн суоттанабыт.
– Оттон хас сылга олоччу ситэн, үлэҕэ киириэхтээх диэн былааннаммытай?
– 2024 сыл сэтинньитигэр. Барыта этэҥҥэ буолуоҕар эрэллээхпин. Федеральнай үп-харчы көрүллэр буолан, былаас уорганнарын кыраҕы хараҕын анныгар, хонтуруолугар сылдьар. Москубаттан тиийэ сүрүннүүллэр. Тус сыаллаах үп, атын ханна да халыйар кыаҕа суох. Бу систиэмэ судаарыстыбаннай казначейство нөҥүө үлэлиир. Туһунан счет аһыллар.
Кырдьык, күн бүгүҥҥү туругунан, биир да солк. түһэ илик, бэйэбит үппүт суотугар саҕалаатыбыт. Муус устар ортотун диэки кыра да буоллар абаанса түһэр ини. Түстэ да, таһыыны саҕалыахпыт.
– Быйыл дьыл дьиктитийэн, сырыы-айан сабыллан эрэр дии.
– Тырааныспар министиэристибэтин кытта муус устар 15 күнүгэр диэри сырыыны көҥүллүүллэрин курдук кэпсэппиппит. Тутуу хаххатын (ограждение) оҥоруохпут. Сиэмэнтэни уонна арматураны чуолкай тиэрдиэхпит. Онтон салгыы бырайыак түмүк сыанатын, судаарыстыбаннай эспэртиисэ түмүгүн күүтүөхпүт. Тиэрдии-таһыы уустуга мэһэйдээбэтин курдук, тутуу сыбаайатын Үөһээ Бүлүүгэ бэлэмнэтиэхпит. Кинилэрдиин үлэлэспиппит ыраатта, үчүгэй, эрэллээх тэрилтэ. Бу өттүгэр кыһалҕа суох буолуоҕа. Щебень, арматура, сыбаайа тиэртибит да, каркааһы таһаарар кыах үөскүүр. Оттон булуоктары, тулалыыр конструкциялары, бетон булуоктары биһиги “Сунтаарцеолит” ХЭУО-тан ылар гына дуогабар түһэрсэн турабыт. Көҥкөлөй чааһыгар, дьиҥинэн, уустук суох буолуо. Ордук щебени тиэрдиини, олус элбэх ирдэнэр уонна ыраахтан тиэйиллэр буолан, ыарырҕатыахха сөбө. Ол боппуруоһу, сүрүнэ, быһаардыбыт. Онон мантан инньэ туорай-мэһэй, кыһалҕа суох буолуо дии саныыбын.
Сунтаар улууһун баһылыга Анатолий Григорьев бу күннэргэ Дьокуускайга Муниципальнай тэриллиилэр IX сийиэстэригэр кытта таарыйа министиэристибэлэргэ, биэдэмэстибэлэргэ сылдьан, улуус тыын суолталаах боппуруостары быһаарсар. Түгэни баттаһа, киниэхэ эрийэн, элгээйилэр долгуйууларын, тутар тэрилтэ хардатын үллэһинним.
Анатолий Васильевич:
– Балыыһа бастааҥҥы бырайыага олох аҕыйах куойкалаах этэ. Онон СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр тахсан, миниистири сирэй көрсөн, куойкатын элбэтэри туруорсубуппут. Кыратык эбэн биэрбиттэрэ. Онон бырайыага уларыйан, арыый тардыллыы тахсыбыта. Билиҥҥи бырайыагы тутар тэрилтэ бэйэтэ оҥорор. Абаансаны да күүппэккэ таһа туруохтарын сөбө. Чопчу кэлэр үбүлээһин буоллаҕа. Холобур, улуус атын эбийиэктэрин абаансата суох эрдэттэн тутан, саҕалаан бараллар.
– Ол да буоллар тус хонтуруолгар илдьэ сылдьар буоллаҕыҥ? Оттон уонна тутуу сакаасчыта “СӨ Судаарыстыбаннай сакаас сулууспата” ГКУ буолара эрэли саҕар.
– Биллэн турар. Болдьоммут кэмигэр тутуу түмүктэниэхтээх.
Татьяна Захарова-Лоһуура
