Владимир Путин Ил Дархан эбээһинэһин толорооччунан Айсен Николаевы анаабыта. Сарсын Айсен Николаевы официальнайдык Бырабыыталыстыба Дьиэтигэр билиһиннэриэхтэрэ. Айсен Сергеевич саҥа ананаатын кытары РБКҕа биэрбит интервьютун ааҕыҥ.
Уларыйыылар номнуо саҕаланнылар
- Эн эрэгийиэни быстах кэмҥэ салайар буолбутуҥ туһунан хаһан истибиккиний? Бэрэсидьиэн дьаһалтатыттан кимниин көрсүбүккүнүй? Эйиэхэ ким эппитэй?
- Ити туһунан миэхэ ыам ыйын 28 күнүгэр бэрэсидьиэнниин көрсүһүүм кэнниттэн эппиттэрэ. Бу иннинэ, биллэн турар, бэрэсидьиэн уонна бырабыыталыстыба дьаһалтатын салайааччыларын кытары көрсө сылдьыбытым.
- Эн бэрэсидьиэн каадырдарын резервэтигэр баар этиҥ дуо?
- Суох.
- Өссө кими бу миэстэҕэ көрбүттэрин билэҕин дуо?
- Суох.
- Эн иннигэр олорбут салайааччы үлэтин хасыһар былааннааххын дуо? Кини хамаандатын уларытаҕын дуо?
- Егор Афанасьевич хамаандата 8 сыл устата оҥорбут дьыалата салҕаныахтаах уонна тыытыллыа суохтаах. Ол гынан баран, биир сиргэ тохтоон хаалыа суохтаахпыт. Бэрэсидьиэн сайдыы саҥа саҕахтарын тобуларга этэр, онуоха эрэгийиэннэр эппиэтинэстэрэ сүҥкэн. Өрөспүүбүлүкэ уларыйыахтаах-тэлэрийиэхтээх. Сааһыттан, көрүүтүттэн тутулуга суох мин ирдэбилбинэн дьон үлэлиэхтээх: бастатан туран чиэһинэй уонна бэриниилээх, сатабыллаах буолуохтаах.
- Бырыһыаҥҥа таһаардахха, Борисов хамаандатыттан төһөтүн уларытаҕын?
- Ону өйдүүрбэр үлэлии түһүөхпүн наада. Туруоруллубут сыалы-соругу хайдах толороллоруттан тутулуктаныа. Бырабыыталыстыбаҕа уларытыылары кэм көрдөрбүтүн кэннэ быһаарыныыны ылыныам. Биллэн турар, син биир уларыйыылар тахсыахтара. Оттон Ил Дархан дьаһалтата баһылыгы кытары быһаччы үлэлииринэн, номнуо уларыйыылар саҕаланнылар.
Доруобуйатын толук уурда
- Эн санааҕар Борисов тоҕо астаапкаҕа барда? Кини тугу кыайбата?
- Билигин Егор Афанасьевич тугу эрэ кыайбата диэн эппэппин. Кини бэйэтин ыҥырыытыгар каадыр уларыйыахтаах, ротация ыытыллыахтаах диэн этэн турардаах. Биллэн турар, кини доруобуйатын туруга эмиэ бу быһаарыныыны ыларыгар эмиэ оруоллаах. Кини өрөспүүбүлүкэни салайарыгар доруобуйатын сиэртибэлээтэ диэн этиэххэ сөп.
- Эйигин Борисовтыын өйдөспөт, конфликтаах дииллэр. Ити төһө сөптөөҕүй?
- Биһиги Егор Борисовтыын тус көрүүлээх иирсээммит, конфликпыт суоҕа. Хайа да түгэҥҥэ, киин куоратын мээрэ уонна өрөспүүбүлүкэ баһылыга биллэр биричиинэнэн өйдөспөт түгэннэрдээх буолар. Бастатан туран, үп-харчы боппуруоһугар. Сорохтор итинтэн сылтаан биһигини өстөөх курдук оҥорон таһааралларын дьэ сатыылар. Оттон биһиги хаһан да иирсибэтэхпит. Баҕар киин куоракка ханнык эрэ бырагырааманы олоххо киллэриигэ биир тылы булбатах буолуохпутун сөп. Ол эрээри тус конфликт хаһан да тахсыбатаҕа.
- Ааспыт кулун тутардааҕы быыбарга Саха сиригэр Путин саамай кыра куолаһы ылбыта. Оттон КПРФ – саамай үрдүк. Эспиэрдэр сылыктыылларынан, буолаары турар балаҕан ыйынааҕы парламент быыбара олус сытыытык барар чинчилээх. Эн хомуньуустар баһыйар миэстэни ылыахтара диэн куттаммаккын дуо? Оннук буолар түгэнигэр хайыыгын?
- Хомуньуустар Ил Түмэҥҥэ баһыйар миэстэни ылбаттар. Онуоха сөптөөх базалаахтара буолуо диэн сатаан санаабаппын. Бэрэсидьиэн быыбарыгар баар оппозиция барыта – уҥалар, хаҥастар, радикальнайдар бары – Грудинины тула түмсүбүттэрэ. Ил Дархан быыбардыыр штабын сүрүн сыыһата итиннэ сытар. Ону таһаарыа суохтаахтар этэ. Хас биирдии баартыйа барыта бэйэтэ туспа суоллаах-иистээх, интэриэстээх, соруктаах. Ол иһин, мин санаабар, Саха сиригэр оппозиция өрө тахсыыта ааспыта.
Хайаҕас ыырын сыаналыахтаахпыт
- Эн бу дуоһунаска ананан баран, бастатан туран ханнык быһаарыныыны ылынаҕын?
- Биһиги иннибитигэр кэнники уон сылга буолбатах улахан халаан содулун туоратыыга улахан соруктар тураллар. Билигин хоромньу номнуо 1 млрд солк. таҕыста. Оттон халаан өссө да бүтэ илик ээ, хоту дьэ саҕаланна. Биһиги кыра кэмҥэ кээһэммит инфраструктураны чөлүгэр түһэриэхтээхпит, эмсэҕэлээччилэргэ көмөлөһүөхтээхпит, таһаҕаһы тиэйиэхтээхпит, оттук сезонугар бэлэмнэниэхтээхпит. Хоту улуустарга сайын 2-3 нэдиэлэлээх, атырдьах ыйыттан оттук саҕаланар. Онуоха диэри кээһэммити барытын чөлүгэр түһэрэ охсуохха наада.
- Өссө ханнык кыһалҕалары түргэнник туоратыахха нааданый?
- Бүддьүөт көдьүүстээх буолуутун уонна ороскуотун кытары сибээстээх боппуруостары быһаарыахха наада. 190 млрд солк. улахан бүддьүөттээх олорон, биһиги кассовай арыппыт олус улахан, оннооҕор ааспыт сыллааҕы судаарыстыбаннай хантараактарга кирэдьиит иэстээхпит. Мин санаабар, итинник отой буолуо суохтаах. Сатаммат. Ол иһин, мин үп-экэниэмикэ блогун салайааччыларыгар ыйытыыларым олус элбэх.
- Ил түмэннэр бүддьүөккэ “25 млрд солк. хайаҕас баар” диэбиттэрэ дии...
- Мин ол хайаҕас туһунан билиҥҥитэ тугу да этэрим суох. Ол гынан баран, финансист быһыытынан эттэхпинэ, биһиги бу кэлэр нэдиэлэлэргэ ол хайаҕас ыырын сыаналыахпыт уонна быһарыныыны ылыныахпыт. Бастатан туран, баар балаһыанньаны анаалыстаан, үөрэтэн көрүөххэ наада. Сарсын сарсыарда миэхэ бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ докумуоннары туттарыахтаах. Бастатан туран, эрэгийиэҥҥэ үп-экэниэмикэ быһыытыгар-майгытыгар сыһыаннаахтар. Ону анаалыстаан көрөн баран, мин чопчу ханнык быһаарыныыны ылынарбын тобулуохтаахпын.
- Былырыын Саха сиригэр саамай улахан ойуур баһаара турбута. Быйылгы ойуур баһаарын сезонугар төһө бэлэмнээххитий?
- Кырдьык, олус улахан ойуур баһаара тахсыбыта. Күөх дуол улаханнык эмсэҕэлээбитэ. Хомойуох иһин, эбиитин федеральнай иэс өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн иннигэр билиҥҥээҥи диэри сабылла илик. Ол түргэнник быһаарыллар ини диэн эрэнэбит. Быйыл ойуур баһаара тахсыбатын туһугар кыһаллыахпыт.
- Чопчу тугу гынаҕыт?
- Бу боппуруоска былааннаммыт дьаһал номнуо ылыллан турар. Федеральнай киин өйөөн, өрөспүүбүлүкэҕэ “Авиалесохрана” бэйэтин тэрилтэтин аан бастакытын Саха сиригэр арыйда. Маны таһынан, нэһилиэнньэни кытары үлэлэһиэххэ наада. Хомойуох иһин, элбэх баһаар дьон дьалаҕайыттан тахсар. Итиэннэ, баһаар буолбутун истэн баран, түргэнник дьаһал ылылларын курдук дьаһаныахтаахпыт.
Источник: РБК.
