“Саха” НКИХ хас сыл аайы саҥаттан саҥа сэрийээли устан көрдөрөрүн дьон-сэргэ сөбүлээн көрөр. Аан бастакы күөх экраҥҥа көстүбүт Лидия Васильева режиссёрдаах “Ыаллыылар” сэрийээл хайдах курдук көрөөччү кутун туппутун, этэргэ дылы, уостан түспэт тэҥэ буолбутун өйдүүргүт буолуо. Ол кэнниттэн 2017 с. Дана Сард айымньытынан уһуллубут “Ааспыт ааспат амтана” дьон киэҥ биһирэбилин ылбыта. Онон олохтоох тэлэбиидэнньэ 2019 сылтан саҕалаан, чопчу сэрийээллэри устуунан дьарыктанар анал сулууспаны арыйарга быһаарбыта. Салайааччынан Марфа Пермякова анаммыта. Сулууспа 14 үлэһиттээх. Бу айар кэлэктиип бэрт кылгас кэм иһигэр уопсайа 12 араас сэрийээли бэлэмнээн, көрөөччү киэҥ дьүүлүгэр таһаарда. Бу сыл бүтүөр диэри билигин көстө турар “Хатаныы” кэнниттэн ахсынньыга өссө биир сэрийээли көрдөрөөрү тустаах сулууспа үлэ үөһүгэр сылдьар.
Быйыл алтынньы 4 күнүттэн саҕалаан көрдөрүллүбүт, бары да бэркэ билэр, сөбүлүүр ыытааччыбыт Сардаана Сивцева-Дана Сард айымньытынан уһуллубут “Дьол тааһа” диэн сэрийээлин үгүстэр көрдөххүт. Бүгүн айымньы киинэ буолан тахсарыгар быһаччы кыттыгастаах дьон санаатын истиэҕиҥ.
Сардаана Сивцева, суруйааччы, “Сардаана” биэрии ааптара, ыытааччыта:
– Киинэҕэ Мииринэй куорат уонна Саха сиригэр алмаас бырамыысыланнаһа төрүттэниитигэр уонна салгыы сайдарыгар тус кылааттарын киллэрбит икки көлүөнэ дьон олоҕо көстөр.
1959 сыллаахха “Хомсомуоллар – Бүтүн Сойуустааҕы тутууга”, “Ыччаты – алмаас хостуур бырамыысыланнаска” диэн тумулук этиинэн салайтаран, бачыым көтөҕөн Дьокуускай куорат 2-с нүөмэрдээх оскуолатын бүтэрээччилэрэ Мииринэй куорат тутуутугар үлэлээбиттэр эбит. Холобур, кэллиэгэм Елизавета Егорова ийэтэ ити Мииринэйгэ баран үлэлээбит кылааска үөрэммит. Алмаастаах түөлбэ куоратын тутууга тус кылаатын киллэрсибитин истэр этим.
Ол эрээри, тута этэбин, бу документальнай киинэ буолбатах, уус-уран айымньы. Аны, суруллуохтаах болдьоҕо бэрт кылгас этэ. Барыта 16 сиэрийэҕэ батыахтаах. Онон суруйарга сөбүгэр уустуга. Киинэ тутаах дьоруойдара Прокопий, Ирина уонна Мария Мииринэй куоракка тиийэн, хайдах үлэлээбиттэрэ, кэлин кинилэр олохторо-дьаһахтара хайдах буолбута ойууланар. Итинтэн элбэҕи тугу этиэмий, көрөөччү хайдах ылыммыта – ол суолталаах.
НКИХ сэрийээллэри устар сулууспатын салайааччыта Марфа Пермякова:
– Киинэ дьоруойа 80-с хаарын санныгар түһэрбит Прокопий Петрович (артыыс Анатолий Николаев) оччотооҕу кэм күргүөмнээх үлэтин, омуктар доҕордуу сыһыаннарын, ураты романтика тыынын тэлэбиисэргэ кэпсиирэ көстөр. Дьоруой эдэр эрдэҕинээҕитин Святослав Лебедев оонньуур. Ол гынан баран икки кылааһынньыктара билигин хайдах-туох олороллорун кэпсииргэ тоҕо эрэ тиэтэйбэт. Бу биэриини, алмаас бырамыысыланнаһын бэтэрээнин кэпсээнин, Мииринэй куоракка олохсуйа хаалбыт Ирина (артыыс Домна Уйгурова; эдэр эрдэҕинээҕитин Ольга Дорофеева оонньуур), тыа сиригэр кэргэнин кытта олохсуйбут, соҕотох сиэннээх Мария (артыыс – Зоя Багынанова, эдэр эрдэҕинээҕитин Сайсары Харитонова) көрөллөр. Салгыы кинилэр олохторо, дьылҕалара көстөр.
Маны таһынан бу сэрийээлгэ ырыаһыт Василий Еремеев, Аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар тыйаатырдарын артыыһа Ева Кузьменко, Хатастааҕы норуот тыйаатырын режиссёра Евдокия Семенова уонна Үүнэр көлүөнэ тыйаатырын артыыстара Пётр Андреев, Евгений Шамаев, Спартак Ларионов, Кирилл Рожин, Елизавета Далбараева уо.д.а. оонньообуттара. Ону тэҥэ эпизодтарга күн бүгүн үлэлии сылдьар АЛРОСА үлэһиттэрэ көстөллөр.
Киинэ режиссёра – бу иннинэ “Ааспыт ааспат амтана” уонна “Күдээринэ күүрээн” сэрийээллэри устан-таҥан таһаарбыт Марина Платонова.
Устар бөлөх сэрийээли устаары Мииринэйгэ иккитэ тиийэ сылдьыбыта. Бастакы сырыыга – 10 күн, иккискэ нэдиэлэ курдук устан кэлбиттэрэ. Алмаас хампаанньа салалтата өйөөн, Мииринэйдээҕи ХБК-ҕа, алмааһы наардыыр сыахха, “алмаас хоһугар”, Мииринэйдээҕи Үөрэтэр, куурус ыытар кэмбинээккэ уонна АЛРОСА тутаах офиһыгар устуулар буолбуттара. Алмаас хампаанньата үбүлээн, сэрийээл олоххо киирэр кыахтаммыта. АЛРОСА бу курдук уус-уран литэрэтиирэ, төрүт култуура, духуобунас сайдыытыгар, сахалыы киинэ, сэрийээл элбииригэр күүс-көмө буолара, төһүү кылааты киллэрэрэ кэрэхсэбиллээх. Киинэ күн сирин көрөрүгэр хампаанньа Мииринэйдээҕи пресс-сулууспатыттан Августина Степанова, Дьокуускайдааҕы салааттан Александр Стручков улаханнык көмөлөспүттэрэ. Кинилэргэ махтанабыт.
Алмаас салаата – ыраах эйгэ буолбатах
Хатастааҕы норуот тыйаатырын режиссера, бу иннинэ “Айуу-чэ!” НКИХ сэрийээлигэр оонньообут Евдокия Семенова:
– Урукку оруолларгыттан атын буолуо диэн тута сэрэппиттэрэ. “Дьол тааһыгар” ойоҕос оруолу, ИП-лаах кэмэрсээн, омсолоох дьахтар уобараһын толорбутум. 3-4 сиэрийэҕэ көстөбүн быһыылаах. Тылым аҕыйах этэ. Онон үөрүйэх буолан, уустугурдубатаҕым. Атын оруолларбыттан ураты буоллун диэн, блондинка гына кырааскалатааччы буолбутум. Ханнык баҕарар киинэҕэ курдук, тута буолбакка, тохтуу-тохтуу устар буоллахтара. Онон ый курдук оннук баттахтаах сылдьыбытым. Үгүстэр, ол иһигэр кэргэним, улаханнык атыҥыраабыттара. Сатахха оруобуна тэрээһин бөҕөлөөх этим. Дьэ, кыыс блонди буолан баран, ол аайы – заайыы! (күлэр).
Киинэҕэ алмаас салаатыгар үлэлээбит дьон дьылҕалара, эдэр саас арамаантыката, о.и. сатамматах тапталлара эмиэ көстөр. Интэриэһинэй. “Дьол тааһын” көрөөччү олус сөбүлээбит этэ. Кэмэнтээрийгэ биир киһи: “Наар омсолоох оруолу бэркэ оонньуугун да, эн оннук буолбатаҕыҥ сирэйгэр көстөр” диэх курдук, кэмпилимиэн биэрэн үөрдүбүтэ. Уу, арааһынай кэмэнтээрий баар буолааччы, “Айуу-чэҕэ” “тириим халыҥаан”, билигин кыһаллыбаппыт. Ол аата, уобараһы болҕомтоҕо ылан, ылынан, эбэтэр сөбүлээбэккэ иэйиилэрин үллэстэн эрдэхтэрэ.
– Кэргэниҥ Харитон Серканович АЛРОСА хос тэрилтэтэ “Анаабыр алмаастарыгар” үлэлии сылдьар. Биһигин ыйаабыт бэлиэ сирэ – бастакы алмаас көстүбүт Кириэстээҕэ. Онон алмааһы хостуур салаа туһунан эһиги истэн эрэ билэр буолбатаххыт. Үлэлээбитэ төһө өр буолла?
– Онно суоппардаабыта үһүс сыла буолан эрэр. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн харчыга наадыйара ханна барыай. Биэс оҕолоохпут, иккибит – устудьуон, икки кыра – оскуола дьоно. Улахаммыт – ыал, сиэннэрдээхпит. Онон улахан дьиэ кэргэни, биһигини, хааччыйаары, дьон тэҥинэн тутаары аҕабыт баахтаҕа үлэлиир. Куһаҕана диэн, сыл аҥаара аҕабытын көрбөппүт. Үчүгэйэ, сибээс баар, күннэтэ кэпсэтэ, биидьийэнэн көрсө-билсэ олоробут. “Камазка” суоппардыыр. Бастаан сири үүттүүр салааҕа үлэлээбитэ, билигин дэлби тэптэрии салаатыгар көһөн, “взрывчатка” тиэйиитигэр сылдьар. Олус эппиэтинэстээх, сэрэхтээх үлэ. Онтугар бу кэлэ сылдьан, анал үөрэҕи баран, эксээмэн туттаран, кылааһын үрдэтэн барбыта. Антах доруобуйаларын туругун бэрэбиэркэлии, көрө-истэ сылдьаллара үчүгэй. Хамсык ыарыы тарҕамматын туһугар кытаанахтык хонтуруоллууллар, бэрээдэк өттүн да күүскэ көрөллөр диир. Сыл аҥаара – эттэххэ эрэ дөбөҥ, суохтуубут, ахтабыт бөҕө буоллаҕа. Ол оннугар аҕабыт алмаас салаатыгар үлэлиэҕиттэн олохпут уйгута тубуста. Быйыл массыына ыллыбыт, дьиэбитин өрөмүөннэннибит. Эрдэ, ийэ хапытаалыгар ылбыт үппүтүнэн толору хааччыллыылаах гына оҥостубут буолан, күүс үлэтэ ирдэммэт буолан, үчүгэй. Бэйэм сарсын Питергэ кылааһы үрдэтии куурсугар бараары олоробун. А.Кулаковскай айымньыларынан “Куорат кыргыттара” испэктээкпитин көрдөрдүбүт. Быһата, үлэ эрэ үгүс, онон кэм син биллибэккэ ааһар. Сүрүнэ, аҕабыт этэҥҥэ эрэ сырыттар диэн баҕалаахпыт. Бырамыысыланнаска саха дьоно сыстан, олохторун оҥостоллоро туох да үчүгэй буоллаҕа.
Татьяна Захарова-ЛОһУУРА.
