Уот туруута Саха сиригэр иккис сылын күүскэ билиннэ. Атын да дойдуларга баһаар улахан хоромньуну таһаарда, холобур, Эмиэрикэҕэ 2018 с. Парадайз диэн дьоҕус куорат уокка былдьаныар диэри (хоромньута 3 млрд дуоллар) баһаар буолбутун, Австралияҕа 2019 с. 20 мөл. гаалаах сир умайбытын суруйаллар. Бу төрүөтэ тугуй? Учуонай, билим дуоктара Ньургун Петрович Лазарев санаатын билсиҥ.
Аан бастаан Я.И. Линденау Камчаткатааҕы II эспэдииссийэҕэ (1733-1743 сс.) сылдьан суруйбутун ахтыахха: “...Мир, который они создали, состоял сначала из неба, которая была похожа на Tellak (тэллэх?), но только она была большая. По мнению якутов, этот мир будет стоять еще два поколения, 200 лет, после чего он погибнет от огня. Останутся только двое детей – мальчик и девочка, а небо опять будет как кольцо, а земля как Tellak. Мир будет отдан этим детям и будет опять расширяться, как было раньше”. Оттон оччотооҕу дьон уоту хайдах ылынар этилэрий? Кинилэр уоту тыыннаах, иччилээх диэн ылыналлара, уот “сүр”-дээх, ол эбэтэр аныгылыы, бэйэтэ “психико-информационнай” өрүттээх, “психическэй” эниэргийэлээх буолан тахсар.
Уот “сүр”-дээҕин (психическэй эниэргийэ) туоһулуур чахчылары хомуйдахха элбэх. Тыа баһаара сорох ардыгар үүтээннэри, өтөхтөрү тумнубут, тыыппатах буолар. Б.Ф. Неустроев-Мандар Уус ытыктыыр киһитэ Куома Чааскын туһунан: “Ытык кырдьаҕас мэтириэтэ өрдөөҕүтэ буолбут баһаарга умайбатах эбит этэ”, – диэн кэпсээбитин өйдүүбүн. Улуу нуучча бөлүһүөгэ Е.И. Рерих оҕо сырыттаҕына, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэрэ иэдээннээх улахан баһаарга ылларбыт, элбэх киһи өлбүт, оттон кинилэр кыбартыыралара умайбатах. Бу баһаар буоларын 9 саастаах кыысчаан икки нэдиэлэ иннинэ өтө көрбүт, сэрэйбит эбит.
Аны, Биибилийэҕэ оҕолору уокка бырахпыттара умайбатахтарын туһунан кэпсээн баар. Уот “шаровая молния” курдук көрүҥэ Сөдүөт уонна Мандар Уус тус олохторугар туох суолталааҕын суруйбуттара баар. Өксөкүлээх, саха норуотун чулуу уола, уот иччитин кытта кэпсэппит түгэнэ “Научные труды” диэн кинигэтигэр тиһиллэ сылдьар. Бадыл ойуун сороҕор мотуоркалаах оҥочонон ааһан иһэр дьону, ыалдьыттатаары, мотуордарын умулларарын истибитим. Г.И. Турантаев матасыыкылын көҥүлэ суох ылан собуоттаары гыннахтарына, тоҕо эрэ эстэн биэрбэтин туһунан чугас дьоно кэпсииллэрэ. Ити курдук, ытыктыыр улахан дьоммут уоту кытта ураты ситимнээхтэрин бэлиэтиэххэ сөп.
Биһиги, уот иччитигэр сүгүрүйэр сахалар, Алгыс этэргэ уот иччитэ истэр уонна ханна баҕарар тириэрдэр, ол аата уот тылын иччилэр, Айыылар, тыынар-тыыммат айылҕа – туох барыта ылынар, өйдүүр диэн итэҕэйэбит. Бу уот эйгэтэ киһиэхэ эмиэ баар – “сүр” быһыытынан. Тэрис “Киһи сүрэ – Айыы уота” диэбиттээх. Оттон “сүрү” айылҕаҕа бары-барыта илдьэ сылдьар. Холобур, таас уотун “сата уота” дииллэрэ эмиэ баар. Онон уот көстүбэт эйгэтэ туохха барытыгар баар. Атын норуоттарга бу өйдөбүл эмиэ баар.
Уот көстүбэт көрүҥүн “эфир” диэн ааттыыллар. “Эфир” өйдөбүлэ Пифагор (биһиги эрабыт иннинэ 570-490 сс. олорбут), Анаксагор (б.э.и. 500-428 сс.) саҕаттан киэҥник тарҕаммыт, биллэр. Холобур, Аэций диэн бөлүһүөк манныгы суруйбут: “Анаксагор полагает, что лежащий кругом эфир является огненным по своей сущности”. Ити саҕаттан эпиир хайдаҕын туһунан бэрт элбэх мөккүөр баара да, ХХ үйэҕэ диэри эпиир баарын билим утарбат этэ. Холобура, улуу учуонай Д.И. Менделеев “Легче всех эфир, в миллионы раз” диэн суруйбуттаах. Никола Тесла эмиэ эпиир баарын билинэрэ.
Сыыйа ХХ үйэ бастакы аҥаарыгар эпиир өйдөбүлэ үтэйиллибитэ. Ол эрээри, эпиири физикаттан туораталларын да саҕана, Эйнштейн: «Между тем ближайшее рассмотрение показывает, что специальная теория относительности не требует безусловного отрицания эфира. Можно принять существование эфира...” – диэбиттээх. Билиҥҥи билим эпиири билиммэтин үрдүнэн, билигин да үгүс биллэр-көстөр, ааттаах-суоллаах учуонайдар эпиири ылыналлар, онно олоҕуран, чинчийиилэри ыыталлар.
Холобур, акадьыамык М.М. Лаврентьев (Новосибирскайдааҕы Академгородогу төрүттээбит биллиилээх акадьыамык М.А. Лаврентьев уола), геология-минералогия билимин дуоктара А.Н. Дмитриев, тэхиниичэскэй наука дуоктара В.Л. Дятлов 1980-2005 сыллардаахха итиннэ күүскэ үлэлээбиттэрэ. Кинилэр эпиир материальнай эттиктэри, көстөрү барытын курдары өтөн киирэр дьоҕурдааҕын бэлиэтииллэр. “Шаровая молния”, торнадо, уоттаах холорук (соторутааҕыта Томпоҕа баһаарга устубут видеоларыгар ол баара) – бу эпиирдэрэ элбэх эбийиэктэр диэн быһаараллар.
А.Н. Дмитриев 30-ча сыл тухары үгүс эспэдииссийэлэргэ сылдьыбыта, 1980-1991 сс. «Необычные явления в атмосфере и ближнем космосе” диэн судаарыстыбаннай бырагыраама билимҥэ салайааччытынан үлэлээбитэ. Кини бөлөҕүн учуонайдара дьикти көстүүлэр туһунан байыаннайдар, нэһилиэнньэ киллэрбит дааннайдарын анал прибордарынан үөрэтэллэрэ. Холобур, айылҕа дьикти уоттарын, көтөр эбийиэктэри, “шаровой молниялары”, о.д.а. чинчийбитттэрэ. Итинник көстүүлэр ордук Алтаай диэки көстөллөрө бэлиэтэммитэ. Аны, онно салгына эмиэ уратылааҕын прибордар дакаастаабыттара.
А.Н. Дмитриев “бу кэмҥэ эпиир элбии турар – куосумас эйгэтиттэн эпиир киирэр” диир. Ол элбээн, бүтүн күн систиэмэтэ уларыйыытын ис-иһиттэн күөртүүр, күүркэтэн биэрэр диир. “Атын даҕаны планеталарга тэтимнээх уларыйыы буола турар. Холобур, Уран планетаҕа 1970-2000 сс. устата маҕыньыыттаах хонуу 30-ча бүк күүрбүт” диэн кини этэр. Күн үлэтэ эмиэ уларыйа, күүһүрэ турар, 1964-1999 сс. 40% күүһүрбүт диэн “Nature” сурунаалга Англия учуонайдарын ыстатыйата тахсыбыта.
Онон ийэ сирбитигэр буолар уларыйыы тэтимирэн иһэрэ бэлиэтэнэр. Бу тэмпэрэтиирэ эрэ буолбатах, манна киирэр маҕыньыыттаах хонуу уларыйыыта, булкааннар эрчимириилэрэ, салгын уларыйыыта, о.д.а. Ити улахан хабааннаах уларыйыылары учуонайдар эпиир элбиирин кытта ситимнииллэр. Биллэн турар, киһи аймах дьайыыта итиннэ эмиэ баар. Холобур, А.Н. Дмитриев техно-цивилизация оҥорон таһаарар эниэргийэтэ бүтүн ийэ сир сейсмическэй (сир хамсааһынын) эниэргийэтиттэн итэҕэһэ суоҕун бэлиэтиир.
Эпиир уратыта – концентрацията хойдубут сиригэр (сиргэ эбэтэр, салгыҥҥа да буолуон сөп) атын эбиилик сокуоннар үлэлээн бараллар. Онон ханнык баҕарар атомҥа тиийэ өтөн киирэн, уларыйыыны таһаарыан сөп. Бу сокуоннар хайдах буолалларын М.М. Лаврентьев, В.Л. Дятлов, А.Н. Дмитриев анал физика-матымаатыка мадьыалын оҥорон кытта үөрэппиттэрэ. Билиҥҥитэ чаҕылҕан, “шаровой молния” кистэлэҥнэрэ өссө да ситэ арылла иликтэр. Биллэн турар, эпиир биир эрэ көрүҥнээх, киэптээх буолбатах – кинини чараас эйгэ да диэххэ сөп, ханна эрэ элбэх, ханна эрэ хаачыстыбата атын, ханна эрэ хамсыыр уо.д.а. манна көстүбэт иччилэр бу эпиир ханнык эрэ көрүҥэр олохсуйуохтарын сөп.
Салгыы Дмитриев сабаҕалааһынын, инникини көрүүтүн туһунан кылгатан сахалыы аҕалабын (нууччалыы “Пульс будущего” саайты көр http://pulse.webservis.ru/). Кини Тываҕа сир баайын хостуур сорох шахталарга элэктэриичэстибэни туттубаттар диир – сотору-сотору баһаар тахсарыттан. Итини учуонай: “Сорох хайаҕа (холобур, кыраньыыттаах, биитэр радиоактивнай элэмиэннэрдээх, эбэтэр атын да састааптаах хайаларга) эпиирэ элбэх, онно эбии куйаартан эпиир киирэн, онно баар эйгэни уларытан, баһаардары үөскэтэр” диэн быһаарар. “Сотору эпиир элбээн, баһаар өссө элбиэҕэ”, – диир. Холобур, металларга эпиирэ элбээтэҕинэ, ууллар тэмпэрэтиирэтэ түһэр диир. Онуоха Баайаҕа тимир уустарын бэлиэтээһиннэрин холобурдуохха сөп. “Дамасскай ыстаал” диэни оҥороллоругар, былыт мэһэйдээтэҕинэ, атын-атын икки тимир эттигэ сүгүн сыстан биэрбэт буолан хаалар эбит. Арааһа, былыт күнтэн кэлэр сүрү – “эфири” мэһэйдиирэ буолуо?
Аны, Дмитриев, бастатан туран, “уот эйгэтэ (эпиир) айылҕалаах сиргэ биллиэҕэ” диэбит. Айылҕаҕа баар эпиир куйаар эпиирин кытта дьүөрэлэһэрэ дөбөҥ уонна холбоһоро түргэн. Манна даҕатан эттэххэ, баардаах дьон айылҕаҕа хайаатар да сылдьаллар – сүрдэрин күүһүрдэн. “Эпиир элбиирин кытта дьикти көстүүлэр (необычные явления) элбиэхтэрэ, килиимэт уларыйыыта өссө тэтимириэҕэ” диэн учуонай сэрэтэр. Ону бу соторутааҕыта Үгүлээккэ сымыыт саҕа тобурах түспүтэ, сылтан сыл тобурах кээмэйэ улаатан иһэрэ бигэргэтэргэ дылы. Быйыл Польшаҕа 14,6 см. тобурах түспүт, ол 2019 с. түспүт рекорду куоһарбыт. Эмиэрикэҕэ хайдах курдук улахан тобурах түһэрин этэ да барыллыбат, ити тулалыыр эйгэ уларыйыытын туоһулуур.
Эпиир киһи сүрэҕэр элбэх. Сүрэх – үс кут силбэһэр сирэ, ол иһин “сүрэҕинэн сэрэйэр” дииллэр. Эпиир элбээн, киһи чараас эйгэҕэ чугаһыыр, сэрэйимтиэ буолар, этин-сиинин чэгиэнэ санаатыттан тутулуга чиҥээн биэрэр. Киһи аймах өйүн-санаатын айылҕаҕа хайыһыннарбатаҕына, ыраас сүр туһугар дьулуспатаҕына, Айыы суолугар таласпатаҕына, ыарахан кэмнэр кэтэһэллэр. Дьиҥэр, уот эйгэтэ кэлэрин туһунан Заратуштра саҕаттан (б.э.и. VII-VI үйэлэргэ), Биибилийэҕэ, ол иннинэ Индия итэҕэллэригэр эмиэ этиллэр. Ол аата, Айыылары кытта ситимнээх дьон урут-уруккуттан сэрэтэллэр эбит. Айыылар, Үрдүкү күүстэр бу ыарахан кэмҥэ бэлэмнэнэргэ анаан, Агни Йога диэн үөрэҕи ыыппыттар (Агни–агуни-огонь-уот, йога – гармония, учение). Агни Йоганы 1924-1938 сс. этиттэрии нөҥүө, нуучча улуу бөлүһүөгэ Елена Ивановна Рерих сурукка киллэрбитэ.
Түмүктээн этэр буоллахха, өбүгэлэрбит Линденау учуонайга этэн, сурукка киллэттэрэн хаалларбыт сэрэтиилэрин ылынан, уот эйгэтигэр бэлэмнэниэх тустаахпыт. Агни Йога биһиги Айыы итэҕэлбитин кытта дьүөрэлэһэрин туһунан биһиги А.Н. Павлов-Дабылы кытта ХИФУ научнай сурунаалларыгар ыстатыйалары таһаарбыппыт, чуолаан “ийэ кут” уонна “сүр” туһунан, ону таһынан www.yotubе-ка аҕыйах видеоролик баар. Агни Йога үс кут, сүр өйдөбүллэрэ баарын эмиэ тоһоҕолоон этэр, Айыылар (Иерархия), иккистээн төрөөһүн онно эмиэ баар. Аны туран, киһи санаата эфиртэн, чараас уот эйгэтин матырыйаалыттан оҥоһуллан айанныырын туһунан эмиэ баар – бу ала чуо киһи санаатын сүрэ сүүрээннэринэн сүүдүйэр диэни кытта олус чугас. Онон Агни Йога – Уот үөрэҕэ, биһиэхэ, уоту ытыгылыыр норуокка олох чугас диэххэ сөп.
Хаһан, туох буолуой диэҥҥэ, чопчу этиллибэт эрээри, өбүгэлэрбит 200 сыллара ХХ үйэҕэ кэлбит курдук (үс үйэ, “300 лет” диэбэтэхтэр эбээт), оттон Е.И. Рерих 1934 сыллаахха маннык суруйбута баар: “Именно, мы подошли к решающим десятилетиям – быть или не быть нашей планете. Смена Расы, все смещения и переустройства могут окончиться на этот раз много трагичнее, нежели во дни Лемурии и Атлантиды. Истинно, человек может оказаться взрывателем планеты”. Дьэ кырдьык, киһи-аймах Сир Ийэ баайын, кини тыыннаах уорганнарын суох гынан, аҥаардастыы айбардыы сылдьара, олорор мутугун кэрдинэригэр тэҥнээх!
Агни Йога сүбэлэрин, өйдөбүллэрин, Өксөкүлээх “Ийэ куппутун иитиэхтиэҕиҥ, Аҕыс уон аҕыс Араас албастарын Алкыйан ылан, Ап гынан Салгын куппутун алыптыаҕыҥ. Тоҕус уон тоҕус Кудай кубулҕаттарын Куудьуйан ылан, Буор куппутун буҕатытыаҕыҥ...” диэн этиитинэн сиэттэрэн, үөрэтиэх тустаахпыт. Үс куту, сүрү билинэр үөрэҕи өйдүөхтээхпит, үрдүктүк тутуохтаахпыт. Биһиги санаабытыгар, Өксөкүлээх алгыһын туһаайыытынан оҥоһуллар үлэ – кэскиллээх буолуоҕа.
Билигин Агни Йога уларыйыылар туһунан эппитэ кэлэн турар: «Когда планета теряет свое равновесие из-за потери духовного понимания, то неминуемо то, что ждет планету, ибо нет кармического следствия без причины и нет причины без следствия. Проявление, которое вызвано утерею духовных устремлений, конечно, даст те импульсы, которые принесут планете возрождение. Явление физических перемен даст планете понимание Агни Йоги. Упадок финансов даст переоценку ценностей. Искажение религий даст искание нового духовного подвига, потому, истинно, крушение старого мира есть новое утверждение, ибо на явлении новых ценностей Мы даем миру спасение духа».
Физика-матымаатыка
билимин дуоктара,
матымаатыка НЧИтин сүрүн исписэлииһэ
Ньургун Лазарев.
Сэҥээриилэр
Айылҕаҕа сыһыаммыт мөлтөөн иһэр, дьон майгыбыт, санаабыт сатарыйар кэмигэр олоробут.