2017 сыл ахсынньы 8 күнүгэр, киэһэ 21 чаас саҕана, Аллараа Бэстээх–Төҥүлү хайысхатынан “Халыма” федеральнай суолугар 9 киһи өлүүлээх улахан суол саахала тахсан, бүтүн дойдуну аймаабыта. Ол күн толору киһилээх “УАЗ” массыына “КамАЗ”ка кэтиллибитэ. Дьокуускайтан төрөөбүт дойдуларыгар Тааттаҕа таксыынан туруммут дьон ол күн дойдуларыгар таҥнары тиэллэн кэлиэхтэрин ким билээхтиэ баарай?
Олунньу 6 күнүгэр бу суол быһылааныгар буруйданар Асылбек Араббоев диэн киһини Мэҥэ Хаҥалас оройуоннааҕы суута 5 сылга уопсай эрэсиимнээх холуонньаҕа уураахтаата. Маны таһынан Араббоев моральнай хоромньу быһыытынан эмсэҕэлээбиттэргэ уопсайа 2,6 мөл. солк. төлүөҕэ. Суут Араббоев суоппардыыр быраабын 2,5 сылга быста.
Силиэстийэ түмүгүнэн “КамАЗ” массыына федеральнай суолунан фарата суох айаннаан испитэ биллибитэ. Суоппар Асылбек Араббоев банаар уотунан сырдатан айаннаан испит. Онуоха 11 киһини олордон испит “УАЗ” массыына кыһыҥҥы хараҥаҕа, будулук тумаҥҥа балыйтаран, утары иһэр тиэхиньикэни көрбөккө харсыспыта. Быһылаан тахсаатын кытары өр буолбакка, харсыспыт тиэхиньикэлэр умайан бараллар. Ол түмүгэр тоҕус киһи миэстэтигэр күн сириттэн күрэнэр, икки киһи улаханнык оһолломмута.
Ол күн ахсынньы туманнаах аам-даам тымныы күнэ турбута. Саахал тахсаатын кытары, сотору буолаат, бассаабынан умайа турар массыына видеота тарҕаммыта. Бу ынырык сонунтан дьон суорума суолламмыттарын истибиппит. Хомойуох иһин, куһаҕан сурах сымыйа буолбатаҕа...
Суоппар эрэ буруйданара сөп дуо?
Бу улахан быһылаан кэннэ номнуо сылтан ордук кэм ааста. Буруйдааҕы сокуон хараҕынан суут иннигэр эппиэккэ тартылар. Төһө да бириигэбэр сокуоннай күүһүгэр киирэ илик буоллар, эмсэҕэлээччилэр суут бириигэбэрин кытары сөбүлэспэттэрин биллэрэллэр. Биһиэхэ бу дьулаан быһылааҥҥа чугас дьоннорун сүтэрбит дьон кэлэ сырыттылар. Кинилэр “бу быһылааҥҥа аҥаардас Араббоев эрэ буруйданара сыыһа, манна кинини үлэҕэ ылбыт Павел Зорин эмиэ эппиэти сүгүөхтээх этэ” дииллэр.
Асылбек Араббоев – Кыргызстан гражданина, 1962 сыллаах төрүөх. Дойдутугар кэргэнэ, оҕото хаалбыттар. Аллараа Бэстээххэ Н.В. Зориналыын үлэ дуогабарын түһэрсэн оробуочайынан үлэлии сылдьыбыт. Кини бу Зориннарга тиэргэн хомуйааччы быһыытынан сылдьыбыт. Ол эбэтэр суоппарга наймыласпатах. Быһылаан тахсар күнүгэр Павел Зорин (Н. Зорина кэргэнэ) ыйыытынан, күнүс 14 ч Ытык Күөлгэ “КамАЗ”-ынан айаннаабыт. Онно кини олохтоох балыыһаҕа таһаҕас илдьэн сүөкээбит. “КамАЗ” Павел Зорин бас билиитигэр сылдьар. Ытык Күөлгэ дьыалатын ситиһэн баран, Аллараа Бэстээххэ төннүбүт. Өлүү түбэлтэлээх, 16 ч. саҕана тиэхиньикэ моһуогуран барбыт, тас уота тыкпат буолан хаалбыт. Инньэ гынан туох да фарата-таймата суох, аҥаардас илии банаарынан сырдатан айаннаан испит. Онто да суох туманнаах суолга уота суох айаннааһын саахал тахсарыгар улахан төрүөт буолара өйдөнөр. Ол эрээри, суоппар туох да миэрэни ылбакка, салгыы фарата суох айаннатан иһэр. Фарата суох “КамАЗ” 50-63,5 км/ч түргэннээх испит. Кини хаҥас илиитинэн урууллаан, оттон уҥа өттүгэр банаарынан сырдатан испит! Биллэн турар, тиэргэн ыраастааччы Араббоев ирдэнэрин курдук путевой лииһэ, айан иннинэ быраас көрүүтүн ааспытын туһунан докумуона эҥин суох. Айан иннинэ массыынатын тэхиниичэскэй туругун көрүммэтэх. Бэйэтэ этэринэн, туох да моһуога суох айаннаабыт. Хата, суоппардыыр дастабырыанньалааҕа баһыыба курдук. Араббоев фарата суох айаннаан истэҕинэ, ГАИ иниспиэктэрэ тохтото сылдьан баран, 500 солк. ыстараап суруйан биэрбит.
Биттэммит курдук
Федор Хаптагаев, тыыннааҕа буоллар, быйыл 46 сааһын туолуохтааҕа. Федор Ильич – 4 оҕо тапталлаах амарах аҕата. Бу күн дойдутугар балыыһаҕа сытар ийэтин көрсө айанныахтааҕа. Кэргэнэ Дария этэринэн, ити күн, тугу эрэ биттэммит курдук, Федор хайдах эрэ саҥата-иҥэтэ симэлийэн, тахсаары туран оҕолорунуун куруук сыллаһан-уураһан арахсар бэйэтэ тоҕо эрэ симик баҕайытык туттан, тахсыбыт. Ол иннинэ таксыыта кэлэн быстыбакка, Дария “чэ, наһаа киэһэрдэ, таксыыбытын тохтоппоппут дуо, сарсын да барыаҥ буоллаҕа” диэбит. Онуоха өлүү дэгиэ тыҥыраҕа ыытыан баҕарбакка, Федор “ээ, чэ, кэбис, барар инибин” диэн, тахсан барбыт. Дария утуйаары сыттаҕына ГАИттан эрийэн таксыыга билэр киһигит баара дуо?” диэн ыйыппыт... Бастаан утаа “Майа балыыһатыгар 3 киһи киирдэ” диэн буолбут, биир кыыс уонна эр киһи ким буолаллара биллибит, онтон өссө биир эр киһи сытар диэбиттэригэр Дария “хайдах эрэ эрэл кыыма баар курдук этэ, куһаҕаны отой саныахпытын баҕарбатахпыт” диир. Хомойуох иһин, тыыннаахтар ортолоругар Федор Хаптагаев суох этэ... Федор ийэтэ уола 40 хонугар сырдык тыына быстыбыта...
Буҕаалтыр идэлээх Надежда Кулаковская үлэтинэн куоракка командировкаҕа киирэ сылдьыбыта. Кыыһа Дина Посельская этэринэн, ийэлэрэ урут үлэтинэн киирдэҕинэ, дьыалатын сып-сап ситиһэ охсон баран, дьиэтигэр тиэтэйэ-саарайа төннөрө. Тиһэх сырыытыгар уонча күн куоракка уһаан, аргыый наллаан дьыаланы-куолуну ситиспит. Быыһыгар оҕолорун, сиэннэрин көрсөн, күүлэйдэтэн. Биир үтүө күн дьүөгэлэрин көрсөөрү Хаҥаласка тахса сылдьыбыт. Кэлин санаатахтарына, хайдах эрэ букатын барарын билбит курдук тиэтэйээхтээбит. Кыра кыыһыгар “мин суох буоллахпына, дьиэҕитин-уоккутун көрө сылдьаарыҥ, мин көмүстэрбин эн ылаар” диэн эмискэ баҕайытык эппит. Ити күн бастаан 16 ч таксыыга эрийбитигэр туолан хаалан, өлүү түбэлтэлээх, 18 ч таксыыга олорбут.
“Сюрприз оҥороору гыммыта...”
Пединституту педагог-психолог идэлээх бүтэрбит Айаал Шергин Таатта гимназиятын 25 сыллаах үбүлүөйүгэр сылдьа таарыйа, төрөппүттэригэр эппэккэ, кинилэргэ сюрприз оҥороору таксыы ыҥыраахтаабыт. Баара-суоҕа 23 саастаах, олоххо өссө да үгүһү ситиһиэхтээх уол үөрэҕин кэннэ Ларионов аатынан Майа оскуолатыгар үлэлээн испитэ. Салгыы кэтэхтэн магистратураҕа төлөбүрдээх үөрэххэ киирэн, онтун төлөһөөрү үлэ булан, өссө да элбэҕи айара-тутара хаалбыта. Ийэтэ Мотрена Ивановна этэринэн, Айаал дойдутугар кэлэн иһэрин улахан убайыгар эрэ кистии-саба эппит, онон саамай кыра оҕолоро кэлэн иһэрин билбэккэ да хаалбыттар. Төрөппүттэр барахсаттар аны кэлэн күҥҥэ көрдөрбүт кыра уоллара хаһан да төннүбэтин билэллэр. Ийэ киһи “бу тоҕус ыалга ыар бааһы хаалларбыт быһылаан аны кэлэн тугунан иэҕиллиэҕин тустаахтар бэйэбит эрэ билэбит” диир. “Аны маннык ыар быһылаан хаһан да хатыламматын туһугар сокуон ирдэбилэ ыарыахтаах, таксыылар бэрээдэктэниэхтээхтэр” дииллэр.
“Өссө да элбэҕи айыахтара-тутуохтара хаалбыта...”
35 саастаах Наталья Охотина идэтинэн суруналыыс этэ. “Көмүөлгэ” таһаарыылаахтык үлэлии сылдьыбыта. Олоҕун тиһэх күннэригэр көрбөттөр өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэлэригэр Брайль систиэмэтинэн кинигэни таҥааччынан, отдел сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Таһаарыылаах, бэриниилээх үлэтин иһин СӨ култууратын туйгуна буолбута. Ол күн өрөбүллэригэр төрөөбүт дойдутугар сынньанар былааннааҕа.
ФЭИ устудьуона, 21 саастаах Сюзанна Севастьянова эмиэ үөрэммит гимназиятын үбүлүөйүгэр туруммута. Сюзанна эдьиийэ Дария Севастьянова балтын туһунан: “Саамай кыра кыыспыт, эрэлбит, киэн туттуубут этэ. Кини хаһан да биир сиргэ түптээн олорбото, барыга-барытыгар кыттара, хаһан да толлон турбат күүстээх санаалааҕа... Олус талааннаах, үөрэҕэр кыһамньылаах, инники былааннардаах этэ”, – диэн кэпсиир. “Ахсынньы 18 күнүгэр силиэдэбэтэл тиэргэни хомуйааччыны саарбах массыынаҕа олордубут Зориҥҥа дьыала тэрийбитэ. Ол гынан баран, сарсыҥҥы күнүгэр борокуруор “быһылааны кытары кини дьайыыта сибээһэ суох” диэн матыыптаан, дьыаланы саптаран кэбиспитэ. Зорин илин эҥээр улуустарга таһаҕаһы тиэйиинэн дьарыктанар. Ол күн тииһэ ыалдьыбыт аатырбыта уонна олбуор харбааччыны уруулга олордубута. Соторутааҕыта Калугаҕа 7 киһи өлүүлэх оптуобус түҥнэстибитигэр массыына хаһаайыныгар дьыала көбүттүлэр дии. Оттон биһиэхэ ол тоҕо кыаллыбатый? Зорин саарбах массыынатын иһин эппиэккэ тардыллыахтаах”, – диир.
“УАЗ” суоппара Сарыал Винокуров ахсынньы 16 күнүгэр баара-суоҕа 25 сааһын туолуохтааҕа. Кини аҕата аас суоппар этэ. Аҕата суох буолбутун кэннэ дьиэ кэргэн туллар тутааҕа, эрэнэр эркинэ буолбута. 2014 сыллаахха ыал буолан, икки оҕону төрөппүтэ. Аҕатын туйаҕын хатаран “Таатта” таксыыга үлэлии киирбитэ.
Егор Большаков 35 сааһыгар икки күнүнэн тиийбэтэҕэ. Оҕо эрдэҕиттэн бэйэтин кыанара, сүүрүүнэн, хотугу многоборьенан утумнаахтык дьарыктаммыта. Араас таһымнаах күрэхтэр кыайыылаахтара. Таатта гимназиятын бүтэрэн баран СГУ ИФКИС үөрэммитэ. Атах оонньуутугар успуорт маастарын хандьыдаата. Тааттаҕа “Хаар айан” күрэҕи тэрийсэрэ, улууска “Успуорт бастыҥ инструктора” ааты ылбыта. Дойдутун, норуотун туһугар ис сүрэҕиттэн ыалдьара. Икки оҕото тулаайах, кэргэнэ огдообо хааллылар.
Венера Жерготова быһылаан иннинэн икки хонуктааҕыта баара-суоҕа 23 сааһын бэлиэтээбитэ. Икки саастаах кыыһа уонна кэргэнэ тулаайах хааллылар. Венера Дьокуускайдааҕы педколледжы ситиһиилээхтик бүтэрбитэ. Сессиятыгар киирэ сылдьар кэмэ этэ. Социальнай ситимнэргэ сэрэйбит курдук “Олох диэн түннүгүнэн чыычаах элэстэнэн ааһарын курдук олус да түргэн. Дьоллоохтук олорор туһугар талаһыҥ” диэхтээбит.
Бу ынырык быһылааҥҥа баара-суоҕа икки хонуктааҕыта икки сааһын туолаахтаабыт кырачаан Намыына Павлова суорума суолламмыта. Кинини дьиэтигэр ийэтэ уонна 4 ыйдаах сурдьа кэтэһэн олорбуттара. Бу быһылааҥҥа кини аҕатын кытары айаннаан испитэ.
Аанньаллар араҥаччылаабыттар
Евгения Миронова ол күн төрөөбүт күнэ этэ. Төрөөбүт күнүн уонна гимназия үбүлүөйүн бэлиэтээри Ытык Күөлгэ айаннаабыт. Аанньаллара харыстаатахтара буолуо, ити күн 28 саастаах Евгения иккистээн төрөөбүтэ. Дьолго, кини икки тыыннаах ордубуттан биирдэстэрэ буолбута. Женя ити быһылаан кэннэ олоҕо тосту уларыйда – эчэйииттэн өрүттүү кытаанах тургутугун ааста, олох кыл түгэҥҥэ тосту уларыйарын, олох күндүтүн сыаналаата... Кини: “Тоҕо аҥаардас суоппар эрэ эппиэккэ тардыллыахтааҕый? Тоҕо Зориҥҥа холуобунай дьыаланы тэрийэри аккаастыы туралларый?” – диир.
Бу быһылааҥҥа кырачаан кыыһын сүтэрбит Эрхаан Павлов кыл мүччү тыыннаах ордубута. Оҕотун сүтэрбит эдэр аҕа төһөлөөҕү уйан сылдьарын саныахха да ыарахан.
***
Маннык быһылаан аны хатыламматар ханнык... Онуоха хас биирдиибит суолга болҕомтолоох, сэрэхтээх буоларбытын умнумуоҕуҥ!
Дмитрий ИВАНОВ.
