Бүгүн биһиги аан ситиммит эрэдээксийэтигэр, Роспотребнадзор диэн бары бэркэ билэр тэрилтэҕит Саха сиринээҕи салаатын бирикээһинэн, атырдьах ыйын 24 күнүгэр Уус Маайа Күп сэлиэнньэтигэр командировкаҕа айаннаан иһэн «тыы түҥнэстибитигэр ууга түһэн баран көстүбэтэх» эдэр үлэһит, эдэр ыал күн-күбэй ийэтэ Александра Николаева бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Диана Николаева суруйда. Сүтүктээх дьоҥҥо билигин төһөлөөх ыараханын оннугу ааспыт, этинэн-хаанынан билбит эрэ киһи толору өйдүүрэ буолуо...
Диана саҥа үлэлээн эрэр, уопута суох, кыра оҕолоох эдэр исписэлииһи тоҕо итинник уустук суоллаах-иистээх, кутталлаах командировкаҕа ыыттылар, ыыппыт да буоллахтарына, кини онно куттала суох сылдьыытын ким хааччыйыахтаах этэй диэн ыйытыыны сөпкө туруорар. Ону быһаарсыах иннинэ, кини суруйуутугар олоҕуран, туох буолбутун бэрээдэгинэн кэпсээн көрүөххэ...
Александра бу тэрилтэҕэ атырдьах ыйын 8 күнүгэр үлэлии киирбит. Икки эрэ күн үлэлээтин кытары, киниэхэ атырдьах ыйын 23 күнүгэр Уус Майа Күп сэлиэнньэтигэр командировкаҕа бараҕын диэн эппиттэр. Ол туһунан Александра эдьиийигэр үөрэн аҕай кэпсээбит уонна такси, гостиница буларыгар көмөлөһөргө көрдөспүт. Онон, Роспотребнадзор курдук улахан тэрилтэ үлэһитин командировкаҕа айанныыр такситын, түһэр сирин эдьиийэ булан биэрбит.
Ыйыллыбыт күҥҥэ Александра сарсыарда 5 чааска иннэ-кэннэ биллибэт, уһун уонна кутталлаах айаҥҥа туруммут. Уус Маайаҕа этэҥҥэ тиийэн хонон баран, атырдьах ыйын 24 күнүгэр сарсыарда 10 чааска, олохтоох тэрилтэ үлэһиттэрин кытта Күп сэлиэнньэтигэр өрүһүнэн айаҥҥа туруммут. Ити курдук Алдан устун бастакытын моторканан айанныыр Александра олоҕо үс эр киһи: Уус Маайа оройуонун Ыксаллаах-быһыыга майгыга управлениетын сүрүн исписэлииһэ Иван Архипов, Үөрэх управлениетын сүрүн экэнэмииһэ Андрей Слепцов уонна оройуон баһылыгын бастакы солбуйааччы Михаил Дьячковскай илиилэригэр киирбит. Олохтоохтор этэллэринэн, Күпкэ уу суолунан 3-4 чааһынан тиийиллэр. Онуоха айанньыттар 11.30 – 12.00 чааска хайыы үйэ Күпкэ тиийэ охсубуттар. Өссө аара Михаил Дьячковскайы Кэлбик диэн сиргэ хаалларбыттар.
14.00 чааска Александра коллегатыгар Күптэн айаннаары сылдьабыт диэн эрийэн эппит. Ол кэннэ биирдэ даҕаны сибээскэ тахсыбатах. «Ууга түһэн сүппүтэ» биллиэр диэри кини туһунан чугас дьоно тугу да истибэтэхтэр, билбэтэхтэр. Эдэр үлэһити кытта айаннаабыт дьон кэпсииллэринэн, кинилэр Күптэн күнүс 15.00 хоҥнубуттар. Быһа холуйан 16.30 чааска айанньыттар Михаил Дьячковскайы Кэлбиктэн ылбыттар. Онтон туох буолбутун сүтүктээхтэр официальнай сонуҥҥа тахсыбыт иһитиннэрииттэн билбиттэр. Онно суруллубутунан, атырдьах ыйын 24 күнүгэр киэһэ 17.00 чааска мотордаах тыылара түҥнэстэн, бары ууга түспүттэр. Кыыс быыһыыр сэлиэт кэтэ сылдьыбыта дуу, суоҕа дуу чопчу биллибэт. Түҥнэстииттэн 40 мүнүүтэ ааспытын кэннэ ууга түспүт эр дьону экчи итинэн айаннаан испит кэргэннии Архиповтар булбуттар. Ууга түспүт кыыһы ким эрэ көрдүү сатаабыта биллибэт. Арай, эр дьон Архиповтар үүтээннэригэр таҥас куурда, хоно барбыттара эрэ биллэр. Чопчу ол күн «суотабай сибээс суох буолан», кинилэр Александра Николаева ууга былдьаммытын туһунан сарсыарда 5 чааска, ол эбэтэр уон икки чаас ааспытын кэннэ биирдэ, Уус Маайа дьаһалтатыгар биллэрбиттэр.
Онон, атырдьах ыйын 25 күнүгэр түүн 22.00 чааска Дьокуускайтан водолазтар кэлбиттэр, түөрт быыһыыр сулууспа үлэһитэ уонна дьаһалта икки үлэһитэ икки тыынан сылдьан көрдүүр үлэни ыыппыттар. Ити күн кыыс чугас дьоно: бииргэ төрөөбүт быраата, кэргэнэ уонна дьиэ кэргэн икки доҕоро кэлэн көрдөөһүнү саҕалаабыттар. Атырдьах ыйын 26 күнүгэр көрдөөһүн итинник састаабынан салҕаммыт. Атырдьах ыйын 27 күнүгэр Уус Маайаҕа бөртөлүөт тиийэн үлэлээбит. Атырдьах ыйын 28 күнүгэр быһыыр сулууспа икки үлэһитэ, икки олохтоох киһи уонна кыыс чугас дьоно көрдүү сылдьаллар. Ол эбэтэр, баара-суоҕа 8 киһи... Тимирбит ааттаах тыы көстө илик.
Сүтүктээх дьон барахсаттар, ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии ааҥнаабыт аана суох алдьархайга киирэннэр, күндү киһилэрин бэйэлэрин күүстэринэн булар кыһалҕаҕа түспүттэр. Бастатан туран, Александраны командировкаҕа ыыппыт салайааччыга көмө көрдөөн тиийбиттэр уонна дьиҥнээх өйөбүлү көрсүбэтэхтэр, дуоннаах көмөнү ылбатахтар. «Тэрилтэ харчыта аҕыйах, онон үлэһиттэртэн ким төһө кыахтааҕынан харчы хомуйан биэрэ сатыахпыт эрээри бохоруона ороскуотун барытын сабара саарбах» диэн этииттэн атыны истибэтэхтэр. Дьиҥэр, эдэр үлэһити, кыра оҕолоох ийэни кутталлаах айаҥҥа ыыппыт тэрилтэ бу быһылаан содулун бүтүннүү бэйэтигэр да ылыныан сөп этэ буоллаҕа.
Быһаччы эттэххэ, Үлэ кодексата ирдииринэн, үлэһити командировкаҕа ыыппыт тэрилтэ бу быһылаан хаһан, хайдах, тоҕо тахсыбытын силиэстийэлиир хамыыһыйа тэрийэн, 15 күн иһигэр быһаарыы таһааран тустаах уорганнарга ыытыахтаах уонна кини чугас дьонугар биллэриэхтээх. Ол түмүгүнэн тэрилтэ үлэһит командировкаҕа куттала суох сылдьан кэлиитин сатаан тэрийбэтэх салайааччы сокуонунан эппиэккэ тардыллыахтаах, суут ыскаамыйатыгар олоруохтаах. Ону баара, «ууга түспүт» Александра Николаева тэрилтэтиттэн биир да киһи эрийэн билсибэтэх, туох көмө ирдэнэрин туоһуласпатах. Сүтүктээхтэр, тэрилтэҕэ бэйэлэрэ тиийэн, салайааччыны кытта сирэй кэпсэтиилэригэр киниттэн хаҕыс сыһыаны көрсөннөр, ааны букатыннаахтык сабан барбыттар. Бу – тапталлаах балтын сүтэрбит Диана Николаева, хас да дьиэ кэргэн олоҕор көрсүбүт иэдээнэ, сүрэҕин бааһа, дууһатын кыланыыта.
Бу түгэҥҥэ сүтүктээх сүүс аньыылаах диир төһө сөптөөҕө буолла... Кинилэр өрөспүүбүлүкэ биир улахан таһымнаах тэрилтэтигэр күн курдук күндү киһилэрин эрэнэн, сөбүлэһэн командировкаҕа ыыппыттара кинилэр буруйдара, аньыылара буолбатах. Ааҕааччы ким буруйа, ким аньыыта буоларын бэйэтэ өйдүө, кэм-кэрдии кырдьыгы көрдөрүө диэн эрэнэбит. Үтүө эрэ санаанан салайтаран, уустуктартан чаҕыйбакка, саҥа үлэ саҕахтарын арыйа барбыт Александра Николаева көһүннэр ханнык.
Быһылааны сырдатта КҮНДЭЛИ
