Былаас баартыйатын барыллаан куоластааһынын туһунан сорохтор ситэ өйдөөбөттөр. Онуоха праймериз номнуо саҕаланна. Куоластааһын хаамыытын “ньыгыллар” эрэ буолбакка, аны күһүн быыбарга кыттар бары бэлиитикэ баартыйалара кыраҕытык кэтээн көрөллөр. Муус устар 27 күнүгэр хандьыдааттар бары билиннилэр. Ыам ыйын 21 күнүгэр диэри агитация барар.
“Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйаттан барыллаан куоластааһыҥҥа элбэх куолаһы хомуйбут киһи эрэ быыбарга киирсэр бырааптаах. Куоластааһын “Биир ньыгыл Арассыыйа” саайтыгар элэктэриэн көрүҥүнэн ыытыллар. Куоластааччылар ыам ыйын 26 күнүгэр диэри хайаан да саайтка киирэн бэлиэтэммит буолуохтаахтар. Онуоха хайаан да “Госуслуги” порталга аккауннаах буолар ирдэнэр.
Хас хандьыдаат кыттар?
Күн бүгүн барыллаан куоластааһыҥҥа кыттарга 583 киһи туруммут. Олортон Ил Түмэҥҥэ киирсэргэ – 351, оттон Дьокуускай куорат Дууматыгар – 232. Билигин праймеризка кыттарга киирбит сайаапкалары сааһылыыллар: докумуоннары бэрэбиэркэлииллэр, юридическай өттүн көрөллөр. Киирбит сайаапкалары ыллахха, быйылгы куоластааһыҥҥа күрэстэһии – үрдүк. Кинилэр ортолоругар урукку өттүгэр биллэр-көстөр, уопуттаах бэлиитиктэр даҕаны, саҥа ааттар да бааллар. Холобур, испииһэккэ 10 Федоров диэн араспаанньалаах хандьыдааттар бааллар, Ивановтар – 12, Слепцовтар – 7, Петровтар – 6, Сивцевтэр – 5. Быйыл барыллаан куоластааһыҥҥа эдэр дьон кыттыыта элбэх – 147 хандьыдаат. 114 дьахтар быыбарга киирсэр баҕалаах.
Хайдах куоластыыбыт?
“Биир ньыгыл Арассыыйа” бэлиитикэ баартыйатын элэктэриэн барыллаан куоластааһыныгар 18 сааһын туолбут Арассыыйа гражданнара бары кыттыахтарын сөп. Сүрүн усулуобуйа – быыбар буолар эрэгийиэнигэр эбэтэр нэһилиэнньэлээх пуунугар бэрэпиискэлээх буолуоххун наада.
2018 сыллаахха ыытыллыбыт барыллаан куоластааһыҥҥа дойду үрдүнэн 140 тыһ. киһи кыттыбыт. Былырыын – 1,2 мөлүйүөн быыбардааччы. Элэктэриэн куоластааһын аһаҕастык ыытыллар, онно “Биир ньыгыл Арассыыйа” чилиэннэрэ эрэ буолбакка, баартыйата суох хандьыдааттар эмиэ кыттыахтарын сөп. Онон хандьыдааттары тургутан көрөргө, сиидэлииргэ олус сөптөөх ньыма. Билиҥҥитэ барыллаан куоластааһыҥҥа куоластарын биэрээри 33 тыһ. киһи өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бэлиэтэммит, бу сыыппара өссө да улаатыаҕа.
Дойду үрдүнэн праймеризка кыттарга 900 тыһ. тахса быыбардааччы баҕалааҕын биллэрбит, ити балаҕан ыйыгар эрэгийиэннэргэ буолар быыбардарга куоластааччылар 4 бырыһыаннара.
Куоластыырга хайдах бэлиэтэнэбит?
pg.er.ru саайка киирэҕин уонна «Хочу проголосовать» диэни баттыыгын. Онно бэлиэтэнэргэ «Войти через Госуслуги» (онно эн авторизацияламмыт сирэйдээх буолуоххун наада). “Госуслуги” киирэр логиҥҥын уонна парольгун суруйаҕын. Өскөтүн икки фактордаах аутентификация (двухфакторная аутентификация) көрүллэр буоллаҕына, “Госуслуги” сһыарыллыбыт төлөпүөнүҥ нүөмэригэр СМС илдьитинэн биирдэ кэлэр куоду суруйар. Салгыы «Продолжить» диэни баттыыгын. Онтон «Предоставить» диэн кунуопканы баттыыгын («Биир ньыгыллар» эн тус иһитиннэриигин туһанар бырааптарын биэрэҕин). Төлөпүөнүҥ нүөмэрин суруйаҕын. Өскөтүн “Госуслуги” тус сирэйгэр нүөмэриҥ сыста сылдьар буоллаҕына, ону бигэргэтэн эрэ биэрэҕин. Оттон нүөмэриҥ ыйыллыбатах буоллаҕына, ону суруйан биэрэҕин. Ол кэнниттэн тус дааннайдаргын туһаналларыгар көҥүлү биэрэҕин.«Запросить код авторизации» диэн кунуопканы баттыыгын. Кэлбит SMS-куоду суруйаҕын уонна «Подтвердить телефон» диэни баттыыгын. Пааспаргынан бэрэпиискэлээх аадырыскын суруйаҕын уонна «Сохранить адрес» диэни баттыыгын. Аадырыскын суруйбуккун кэннэ эбии бэрэбиэркэни көрдүөхтэрин сөп (анал сиргэ пааспарыҥ хаартыскатын кыбытан ыыттарыахтара). Куоластааччылар ыам ыйын 26 күнүгэр диэри бэлиэтэниэххитин сөп. Маннык бэлиэтэммитиҥ кэннэ, саайка киирэн ыам ыйын 22–28 күннэригэр куоластыыр кыахтанаҕын. Барыллаан куоластааһын түмүгэ ыам ыйын 30 күнүгэр чуолкайдык биллиэҕэ.
Куорат Дууматыгар баҕалаах хара баһаам
“Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа генеральнай сэбиэтин сэкирэтээрин солбуйааччы Сергей Перминов этэринэн, бу күннэргэ дойду үрдүнэн праймеризка киирсэргэ 7,5 тыһ. сайаапка киирбит. Онуоха саамай үрдүк күрэстэһии Саха сиригэр бэлиэтэнэр. Аҥаардас Дьокуускай куораттааҕы Дуумаҕа дьокутаатынан киирсэргэ биир миэстэҕэ 3,7 киһи тиксэр.
Санатар буоллахха, Дьокуускай куорат Дууматыгар 30 дьокутааты талыахпыт, оттон Ил Түмэҥҥэ – 70. Маны таһынан быйыл 9 улуус баһылыгын, Нерюнгри оройуоннааҕы дьокутааттар Сэбиэттэрин талыахтара.Улуус баһылыктарыгар киирсэргэ 30 сайаапка киирбит, оттон Нерюнгри дьокутааттарын оройуоннааҕы Сэбиэтигэр – 55.
СВО кыттыылаахтара
Аны күһүҥҥү быыбардарга СВО-ҕа сылдьыбыт, сылдьар дьону анньарга күүскэ үлэлэһиэхпит диэн Кириэмил эрдэ этэн турар. СВО кыттыылаахтара эһиил буолар бэрэсидьиэн хампаанньатыгар сүрүн спикер буолуохтаахтар. Билигин СВО зонатыгар сылдьар дьон, баартыйаттан киирсэр баҕалаах буоллахтарына, докумуоннарын дистанционнай ньыманан биэрэллэрэ көҥүллэнэн турар. Хандьыдаат элэктэриэн халыыбынан сайабылыанньатын эрэ биэрэр. Дьокуускайга уон доброволец барыллаан куоластааһыҥҥа кыттарга сайабылыанньаларын биэрэн тураллар. Кинилэр бары маннык барыллаан куоластааһыҥҥа аан бастакытын киирсэллэр. Соторутааҕыта аҕай Арассыыйа Дьоруойа үрдүк ааты ылбыт, Өксөкүлээх аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин генеральнай дириэктэрин бастакы солбуйааччы, “Боотур” этэрээти салайбыт Александр Гаврильевич Колесов 9-с №-дээх Даркылаахтааҕы эрэгийиэннээҕи бөлөхтөн киирсэр. Маны таһынан “Боотур” доброволецтар этэрээттэрин үөрэтэр киинин салайааччы Николай Мартынов кыттар. “Барс-1” этэрээт састаабыгар СВО-ҕа үһүстээн барбыт, Дьокуускай куорат 39-с №-дээх оскуолатын дириэктэри куттал суоһаабатыгар солбуйааччы, урукку өттүгэр Гагаринскай уокуругу салайбыт Иосиф Слепцов 7-с №-дээх Киин территориальнай бөлөхтөн киирсэр.
Баартыйа “саҥардыллар”
“Былаас баартыйата норуоттан олох тэйдэ” диэн бэлиэтээччи элбэх. Инньэ гынан, “Биир ньыгыл Арассыыйа” бастакы салааларын саҥардыы дойду үрдүнэн барытыгар ыытылла турар. Саха сирэ да онтон ойдон турбата. “Биир ньыгыл” Саха сиринээҕи салаатын исполкомун салайааччы Руслан Платонов иһитиннэрбитинэн, билигин өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 487 первичнэй салаа баарыттан аҥаарыгар “саҥардыы”, “чыыска” ыытыллыбыт. Аны ыам ыйын ортотугар диэри 189 первичкэни саҥардаллара хаалбыт. Урукку өттүгэр баартыйа сүрүн сирэйдэринэн бөдөҥ хампаанньалар салайааччылара, хас да ыҥырыылаах мунньахха дьокутааттаабыт дьон эбит буоллахтарына, билигин баартыйа саҥа, сонун сирэйдэргэ болҕомтотун уурар, ону первичкэлэртэн эмиэ ирдиир. Первичнэй салаалар миэстэтигэр дьону кытары быһаччы үлэлэһэр буоланнар, хардарыта сибээһи биир бастакынан олохтууллар, ону саҥа, хаачыстыбалаах таһымҥа таһаараары маннык “чыыска”, “саҥардыллыы” ыытыллар. Ол туох эрэ үтүө түмүктэрдээх буолар ини диэн күлүкпүтүгэр имнэнэбит.
Бэлэмнээтэ Дмитрий Иванов.
