1 №-дээх "Залог" уокуругуттан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнигэр хандьыдаат Егоров Владимир Анатольевич быыбар иннинээҕи быһа барыллаан бырагырааматын тезиһэ

«Билии балысхан экэниэмикэтин эйгэтигэр биһиги уопсастыбабыт хайдах салгыы сайдыахтааҕын уонна онно бэйэ миэстэтин хайдах булар туһунан сонун, муударай идиэйэлэр күн бүгүн салгын, уу курдук олус наадалаахтар»

Михаил Ефимович Николаев.

Убаастабыллаах Саха сирин олохтоохторо, ытыктабыллаах Залог уокуругун быыбардааччылара, кэллиэгэлэр!

Быйыл ыам ыйыгар ыытыллыбыт быһа барыллаан куоластааһыҥҥа миигин эрэнэн өйөөбүккүт иһин дириҥник махтанабын. Быыбар иннинээҕи эппиэтинэстээх түһүмэххэ тустаах уокурукка баар кыһалҕалары, уустуктары быһаарарга уонна уопсастыба, куорат, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй эйгэтэ сайдар, бигэ туруктаах уонна салгыы чэчирии турар усулуобуйатын тэрийэргэ үлэ барарыгар интэриэстээххитин өйдүүбүн.

Күндү төрөппүттэрбэр, оскуолаҕа, үрдүк үөрэх кыһатыгар үөрэппит учууталларбар, преподавателлэрбэр миигин үлэҕэ, үөрэххэ сыһыарбыттарыгар, киэҥ билиини биэрбиттэригэр, киһи олоҕор үөрэх улахан суолталааҕын өйдүүрбэр, дьиэ кэргэни өрө тутарга, баар уустуктартан толлон турбат буоларга үөрэппиттэригэр махталлаахпын. Ылбыт билиим араас хайысхалаах эйгэҕэ – атомнай энергетикаттан саҕалаан, үөрэх тиһигэр тиийэ – үлэлиир кыаҕы биэрдэ.

Ытыктабыллаах Залог уокуругун олохтоохторо! Биһиги уокурукпут кыһалҕаларын истэн эрэ билэр буолбатахпын. Ону туоратар инниттэн, эһиги өйөбүлгүтүнэн, 1-кы №-дээх Залог уокурук дьокутаатынан турунарга быһаардым. Инникитин да эһиги өйүүргүтүгэр эрэнэбин, бары көмөлөөн үгүһү, чуолаан оҕо, ыччат олоҕо тупсарын ситиһэрбитигэр эрэллээхпин. Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана А.С. Николаев өйөөн, төрдүс сылын Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын салайабын. Бу пуонданы төрүттээбит, СӨ Бастакы Бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев быһаарбытын курдук, биһиги тэрилтэбит өрөспүүбүлүкэбит бигэтик сайдарыгар туһугар биисинэс, судаарыстыба уонна уопсастыба кыаҕын туһанан, оҕо аймах уонна ыччат духуобунай, эт-хаан, айар-тутар уонна интеллектуальнай ис кыахтарын арыйар кэскиллээх соруктаах.

Мин эһиэхэ дьокутаат быһыытынан ыытыахтаах үлэм-хамнаһым, тэрээһиннэрим тутаах хайысхаларын билиһиннэрэбин.

I. 2023 – 2028 сылларга СӨ Ил Түмэнин дьокутаатын сокуон уонна нуорма-быраап барылларын оҥоруу эйгэтигэр барыахтаах үлэттэн

1) Арассыыйа бэрэсидьиэнин ыам ыйынааҕы ыйааҕын олоххо киллэрэри – чуолаан бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин кэккэ категориятын, бастакы уочарат педагогтар уонна эмп үлэһиттэрин хамнаһын таһымын өрөспүүбүлүкэ орто хамнаһын кээмэйигэр тэҥниир гына, билигин ситиһиллибит кээмэйин, үлэ төлөбүрүн үрдэтии чааһыгар сыһыаннаах киллэриитин кэлимник ырытан көрөрү суолталааҕынан ааҕабын. Быыбардааччылар киллэрэр этиилэригэр олоҕуран, билигин мунициальнай оскуолаларга, оскуола иннинээҕи оҕо тэрилтэлэригэр уонна эбии үөрэхтээһин кыһаларыгар дьайар үп нормативтарын ырытан көрөр, ону тэҥэ наада түгэнигэр СӨ Бырабыыталыстыбатын нормативнай докумуоннарыгар уларытыылары киллэрэри торумнуубут. Маныаха бүддьүөт эйгэтин атын араҥаларын хамнаһа намтаабатын ситиһиэм. СӨ Ил Дархана А.С. Николаев биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр дьадайыыны икки бүк кыччатар көҕүлээһинин толору өйүүбүн.

2) Сир баайын хостооччулар сири туһаныыга эппиэтинэстээх буолууларын уонна түстэнэн үлэлиир сирдэригэр соцальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга кытталларын ирдэһиэм. 2018 сыл от ыйын 3 күнүнээҕи СӨ “Саха сирин территориятыгар сир баайын туһаныыга эппиэтинэс туһунан” сокуон дьиҥ олоххо киириитин ырытан көрөр уонна толору үлэлиирин ситиһэр кэриҥнээхпит.

3) Өрөспүүбүлүкэ дьокутааттара 44-с уочараттаах пленарнай мунньахтарынан ылыныллыбыт “Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарыы туһунан” СӨ сокуонун чэрчитинэн, тыа хаһаайыстыбатын, ас бырамыысыланнаһын уонна туризм бырайыактарын, көҕүлээһиннэрин өйүөҕүм.

4) Кэнники сылларга үөрэх инфраструктуратын тупсарыы эйгэтигэр улахан хамсааһын таҕыста: оҕо уһуйааннара, оскуолалар тутуллаллар, хапытаалынай өрөмүөн тиһиктээхтик ыытыллар. Үөрэх эйгэтин инфраструктуратын тупсарыы үлэтин, ол иһигэр оскуола иннинээҕи уонна эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрин, үрдүк уонна орто анал идэ кыһаларын салгыы ыытары суолталааҕынан ааҕабын.

5) Оҕо уонна ыччат дьон талаанын, ис кыаҕын арыйыы, ону өйүүр, сайыннарар тиһиги сокуонунан өйүүр тиһиктээх үлэ барыахтаах.

II. Залог быыбардыыр уокуругун сайыннарыыга үлэ

Дьокуускай нэһилиэнньэтэ сыллата эбиллэ турарынан – Сахастат бу дьыл тохсунньу 1 күнүнээҕи дааннайынан, 378 549 олохтоох баар – Хатас, Пригороднай, Табаҕа, Владимировка курдук куорат кытыытынааҕы бөһүөлэктэр социальнай-экэнэмиичэскэй аналлара уонна сайдыыларын кэскилэ биллэ кэҥиир. Ону тэҥинэн куорат түөлбэлэрэ уонна куорат иһинээҕи тыа сирин территориялара тыа хаһаайыстыбатын, ыал кэтэх хаһаайыстыбатын, тыа сирин туризмын, куорат олохтоохторун сынньанар сирдэрин уо.д.а. тэрийиигэ, бигэ туруктуурга оруоллара, суолталара улаатар. Дьон-сэргэ олорор, үлэлиир усулуобуйатын тупсарар туһугар уокурук территориятын эрэгийиэн, федеральнай бырагыраамаларыгар киллэрэргэ үлэлэһии.

1) Каадырынан, авто-тырааныспарынан, аныгы мэдиссиинэ тэрилинэн хааччыйан, өрөмүөнү ыыттаран, нэһилиэнньэ мэдиссиинэ хаачыстыбалаах өҥөтүнэн хааччылларын ситиһии.

2) Уокурук сиригэр-уотугар баар уу ылар, халаанныыр сирдэригэр куттал суоһаабатын курдук, боппуруоһу тиһиктээхтик быһаарсыы.

3) Уокурукка уунан хааччыйар уонна туттуллубут ууну дьаһайар тиһик оҥоһулларыгар үлэ.

4) Түөлбэлэр, ТОС-тар (территориятааҕы уопсастыбаннас бэйэни салайыныыта), социальнай хайысхалаах кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэр тэрээһиннэрин, көҕүлээһиннэрин олоххо киллэрии. Уокурук социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар оруолларын улаатыннарыы.

5) Уокурук территориятыгар үөрэх бастыҥ быраактыкатын киллэриигэ, тарҕатыыга, ол иһигэр оҕону адьас кыра эрдэҕиттэн сайыннарар бырайыактары олоххо киллэрэн көмөлөһүү.

6) СӨ Билим дьоҕус академиятын курдук СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата бииргэ үлэлэһэр тэрилтэлэрин кыаҕын Залог уокуругар, педагогика үлэһиттэригэр, оскуола үөрэнээччилэригэр, төрөппүттэригэр киэҥник туһанарга көмөлөһүү.

III. Залог быыбардыыр уокуругун сайыннарыыга быыбардааччылар этиилэрин толорууга үлэ

ТУЙМААДА ХОЧОТО

«Прометей»

1) Эбии үөрэхтээһин кластерын тэрийии.

2) Билим-технологическай кииҥҥэ холбоһор биисинэс-инкубаторы, инжиринговай кииннэри, апартаменныҥы тииптээх 2500 миэстэлээх тутууну холбоон, билим-үөрэх туонатын түстүүр Саха Өрөспүүбүлүкэтин үрдүк үөрэҕин кыһаларын кампуһун 68-с кыбартаалга тэрийии.

3) Поликлиниканы тэрийии.

«Залог»

1) Уокурукка баар “Залог” былыргы мас архитектура пааматынньыктарын үйэтитии.

СӨ Ил Дархана А.С. Николаев “2032 сылга диэри өрөспүүбүлүкэ киинэ Дьокуускай куораты сайыннарыы” 2021 сыл балаҕан ыйын 8 күнүгэр таһаарбыт 2046-с №-дээх ыйааҕын, о.и. “Дьокуускай мас тутуулаах “Залог” 2-с №-дээх харыстанар зонатын урбаан, туризм, норуот уус-уран оҥоһуктарын инфраструктуратын тэрийэн, уопсастыбаннас социальнай бырайыактарын туһанан сайыннарыы чааһыгар этиллэри ырытан (мониториннаан) көрүү ирдэнэр.

Пригороднай бөһүөлэгэр

1) Элбэх хайысхалаах киин тутуута (олохтоох дьаһалта, “Надежда” КДь, 1-кы №-дээх поликлиника салаата, успуорт саалата).

2) «“Жемчужинка” 22-с №-дээх оҕо саада ЦРР» МБДОУ-ҥа харбыыр бассыайын.

3) “12-с №-дээх СОШ” МБОУ таһырдьааҥҥы успуорт былаһааккатын сырдатыы.

Хатаска

1) 990 миэстэлээх саҥа оскуоланы тутуу.

2) 360 миэстэлээх оҕо уһуйаанын тутуу.

3) Оҕо искусствотын оскуолатын уонна эбии үөрэхтээһин тэрилтэтин дьиэтин тутуу эбэтэр хапытаалынай өрөмүөн.

4) Баһаарынай чааһы саҥардыы.

Покровскайдыыр суол СОТ-тарын сиригэр

1) Тыа хаһаайыстыбатын аналыгар туттуллар сирдэри ИЖС-ка көһөрүү боппуруоһун быһаарыы.

2) Уу ситиминэн, уунан хааччыйыы боппуруоһун быһаарыы.

Владимировкаҕа

1) Сайыҥҥы уу турбатын тардыы.

2) “Хатас – Владимировка” суол учаастагын өрөмүөнэ.

3) Сылаас тохтобул.

4) Оҕо былаһааккатын сырдатыы.

Табаҕа

1) Территорияны кэлимник сайыннарыы сценарийын бэлэмэ.

2) 360 миэстэлээх саҥа оскуола дьиэтин тутуу.

3) Өлүөнэ эҥээринээҕи дьаамсыктар историяларын уонна култуурунай нэһилиэстибэлэрин сөргүтэн, сайыннарыы, үйэтитии.

4) “Полярная звезда” сылы эргиччи үлэлиир оҕо сынньалаҥын киинин тутууну хонтуруол.

ЭРКЭЭНИ ХОЧОТО

Төхтүргэ

1) Оҕо уһуйаана кэмигэр тутуллан, үлэҕэ киирэрин ситиһии.

2) Биэлсэр-акушер пуунун тэрийии.

3) Эдэр исписэлиистэргэ түөрт кыбартыыралаах дьиэни тутуу.

4) Уопсастыбаннай миэстэлэри, ол иһигэр Төхтүр – Өктөм, “Хомус” Парк-стелла” таһыгар оптуобус тохтобулун, тупсаран оҥоруу.

Өктөм

1) СӨ Бастакы Бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев Мемориалын оҥоруу.

2) “Ленскэй кыраай” билим-технологическай кластеры – ураты статустаах билим уонна технология бастыҥ киинин тутуу.

3) А.С. Данилова аатынан “Барҕарыы” култуура киинин саҥа тутуутун ыытыы.

4) Бөһүөлэк маастар-былаанын оҥорууга көмө уонна хонтуруол.

5) Успуорт саалатын тутуу.

6) Өктөм учаастактааҕы балыыһатын хапытаалынай өрөмүөнэ уонна уонна хааччыйыы.

Уокурук хас биирдии олохтооҕо тус көрүүлээҕин, тугу ордук суолталааҕынан ааҕара араастаах буоларын өйдүүбүн. Бары күүспүтүн түмэн, биир бастакынан күүһү-кыаҕы туохха уурары быһаарсан, дьиҥ олоххо киирэр бырагырааманы таҥарга этиилээхпин. Ол торумҥа олоҕуран, далааһыннаахтык хамсанан, олоххо киллэрэргэ эһигинниин бииргэ буоларга, үлэлэһэргэ бэлэммин.