Тыыннаах доҕуһуол – тыыннаах. Манныгы “тавтология”, о.э. хатылааһын дииллэр даҕаны, баар быһыыны-майгыны бу үс тыл чопчу быһаарар дии саныыбын.
Тоҕо инньэ диибиний?
Ааспыт үйэ 90-с (өссө 80-с да диэххэ дуу) сылларыттан, Саха сиригэр ВИАлар сүтүөхтэриттэн, биһиэхэ тыыннаах доҕуһуолунан ырыа-тойук, кырдьык, сүтэ сылдьыбыта. Барытын фонограмма, үксүгэр эрдэттэн көмпүүтэргэ оҥоһуллан устуу үрдүгэр сымыйанан “ыллааһын” (+ фонограмма) үөдүйбүтэ. Ол диэн дьону албыннааһын буоллаҕа.
Оттон тыыннаах доҕуһуол, тыыннаах музыка, тыыннаах ырыа диэн – субу тутан туран бэйэ оонньуу-оонньуу дьиҥнээхтик ыллааһын. Ханнык да үстүрүмүөнүнэн буоллун – гитаара, байаан, толору састааптаах ансаамбыл, о.д.а. – тыынаах доҕуһуол өйдөбүлүгэр ол барыта киирсэр.
Кэлиҥҥи сылларга Сахабыт сирин хас да улууһугар тэҥинэн тыыннаах доҕуһуол бэстибээллэрэ, күө-күрэстэрэ ыытыллаллар. Холобур, мин былырыын Бүлүүгэ, Чурапчыга, Мэҥэ Хаҥалас Харатыгар, Дьокуускай Хатаһыгар буолбут күрэстэргэ Дьүүллүүр сүбэҕэ үлэлээбитим. Онуоха миигин ким да күһэйбэт. Урут бэйэм оонньуу, ыллыы сылдьыбыт, үйэбэр гитаараттан уонна тыыннаах бөлөхтөн атын доҕуһуолу билиммэтэх (“Бабочкалаах уолаттарга” уонна “Туймаадаҕа” ансаамбылынан ыллаабыппыттан ураты) буоламмын, бу эйгэни ис-тыын сэҥээрэбин, бу туһугар ыалдьабын, сөргүтүллүөн уонна ситэри сайдыан баҕарабын.
Чэ, ити хааллын. Бүгүҥҥү күҥҥэ киириэххэ.
Тэрээһин
Олунньу 25 күнүгэр Хаҥалас Нөмүгү нэһилиэгэр (Ой бөһүөлэгэ) “Ой дуораана” диэн тыыннаах доҕуһуол бастакы күөн-күрэһэ буолан ааста. Дьиҥэр, былырыын эмиэ ыыппыттар эрээри, ону “бэстибээл буолбута, күрэхтэһиитэ суох этэ” дииллэр тэрийээччилэр.
Тэрийээччилэр тустарынан эттэххэ, бу “Ой дуораана” – бэйэтэ этэринии, “тыыннаах” диэн баран муннукка ытаабыт Павел Павлович Яковлев уонча сыл санаа ымыыта оҥостубут баҕа санаата. Онтун олоххо киллэрэ сылдьар. Манна диэн эттэххэ, Пал Палыч хараҕынан көрбөт. Онон, саамай өйүүр, кини санаатын олоххо киллэрэр киһитэ – кэргэнэ Виктория Ивановна. Туруу дьон, дьэ. Харахтаах да киһи мээнэ ылсыбат дьыалатын силигин ситэрэ сылдьаллар. Дойдуларыгар уончалаах оҕолору үөрэтэн, “Кынат” диэн ВИАны үлэлэтэллэр. Бэйэлэрин күүстэринэн уонна дьоһуннаах дьон көмөтүнэн, сөп соҕус аппаратура хомуммуттар. Быһата, киһи көрө-көрө сөҕөр эрэ.
Кулууп үлэһиттэрэ туруммуттара сүрдээх. Нэһилиэк былырыын талыллыбыт саҥа баһылыга Наум Устинов аһара өйүүр, туох баарынан көмөлөһөр эбит. “Бу күрэс биһиги нэһилиэкпит брендэ буолуохтаах, сыл аайы ыытар буолуохпут”, – диэн сылдьарбыт былаһын тухары хаста да эттэ. Хайҕаллаах дьыала.
Успуонсар элбэҕэ сөхтөрдө. Санаан көрүҥ: 18-35 саастаах ыччат ортотугар Гран-при иһин бириис – убаһа, оҕолорго – 30 тыһ. солкуобай. Бэртээхэй бириистэр буолбатах дуо?! Убаһаны Пал Палыч оҕо сааһын доҕотторо Наталья уонна Семен Денисовтар, оттон 30 тыһыынчаны Нөмүгүгэ бастакы ВИАны тэрийбит, ыччат бөҕөтүн гитаараҕа үөрэппит Александр Игнатьевич Трофимов оҕолоро, аймахтара туруорбуттар. “Якутцемент” тойоно А.Мамедов тэрээһиҥҥэ диэн эмиэ 30 тыһыынчаны биэрбит. “Туймаада” ҮАПК (А.Васильев), “Якутия” ҮАПК (П.Степанов), “Туймаада-Лизинг” ААУо (П.Федоров) көмөлөспүттэр. Биир да олохтоох маҕаһыын, ИП, оскуола, уһуйаан, кулууп туора турбатахтар. Биирдиилээн ыаллар кытта анал бириистээхтэр. Холобур, Вячеслав уонна Анна Алексеевтар биир оҕоҕо төлөпүөн бэлэхтээтилэр. Оҕо-ыччат кэскилин туһунан санаан эрдэхтэрэ.
Арба, түмүк тахсарын саҕана улуустааҕы үөрэх салалтата П.П. Яковлевка 50 тыһ. солк. суумалаах сэртипикээт туттарда. Араас албаһынан, кырдьыгынан-сымыйанан бэйэтэ үп-харчы булан аппаратура, үстүрүмүө хомуна сатыы сылдьар киһиэхэ дьоһун көмө.
Күрэс
Маннык элбэх кыттааччылаах тыыннаах түһүлгэни көрө иликпин. “Кыттабыт” диэн 24 бөлөх суруйтарбыт эрээри, мин аахпыппынан, 22-тэ баар (былырыын 16 үһүлэр).
Мантан 17-тэ – оҕо ансаамбыла (биир оҕо соҕотоҕун гитааранан ыллаата). Улахан дьон бөлөҕө бэһиэлэр.
17-гэр диэри саастаах оҕолорго кыттыбыт бөлөхтөр:
- Мохсоҕоллоох б. Оҕо дьиэтин ансаамбыла, сал. А.Егоров, Хаҥалас;
- “Кустук”, сал. Н.Андросов, Хатас, Дьокуускай;
- Төхтүр нэһ. кыргыттарын ансаамбыла, сал. И.Местников, Мэҥэ Хаҥалас;
- “Сатал”, сал. Нь.Попов, Ороссолуода, Мэҥэ Хаҥалас;
- “Чыпчаал”, сал. Л.Готовцев, В.Дьячковскай, Дьокуускай;
- “Карантин”, сал. А.Егоров, Покровскай, Хаҥалас;
- Мария Землянская, сал. С.Землянскай, Покровскай, Хаҥалас;
- “Кынат”, сал. П.Яковлев, Ой, Хаҥалас;
- “Эрэл”, сал. Пр.Воронов, Чинэкэ, Бүлүү;
- “Дуорай”, сал. Г.Борисов, Төҥүлү, Мэҥэ Хаҥалас;
- “Тэтим”, сал. К.Ноговицына, Маҕарас, Горнай;
- “Умсулҕан”, сал. А.Гаврильев, Бэрдьигэстээх, Горнай;
- “Алгыс”, сал. В.Третьяков, Тулагы, Дьокуускай;
- “Халлааҥҥа үрдэл”, сал. А.Борисов, Сылаҥ, Чурапчы;
- “Куйаар”, сал. А.Босиков, Майа, Мэҥэ Хаҥалас;
- “Ситим”, сал. Н.Андросов, Хатас, Дьокуускай;
- “Тоҕус томтор”, сал. Г.Барашков, Чурапчы.
Түмүк маннык буолла:
Бастыҥ бас-гитаара – Маша Григорьева, “Ситим”;
Бастыҥ барабаан – Александр Корякин, “Эрэл”;
Бастыҥ гитаара – Антон Борисов, “Халлааҥҥа үрдэл”;
Бастыҥ ырыаһыт – Алина Охлопкова, “Чыпчаал”
Бастыҥ инструменталист – Галя Христофорова, “Куйаар”;
Бастыҥ салайааччы – Айсен Гаврильевич Борисов, “Халлааҥҥа үрдэл”.
III дипломант – Мохсоҕоллоохтооҕу Оҕо дьиэтин ВИАта;
II дипломант – “Ситим”;
I дипломант – Төхтүр кыргыттарын ВИАта;
III лауреат – “Сатал”;
II лауреат – “Куйаар”;
I лауреат – “Эрэл”;
Гран-при – “Халлааҥҥа үрдэл”
Улахан дьоҥҥо кыттыбыт бөлөхтөр:
- “Туман”, сал. А.Босиков, Дьокуускай;
- “Псы Байаная”, сал. В.Сивцев, Дьокуускай;
- “Mental Condition”, сал. А.Егоров, Покровскай, Хаҥалас;
- “Эрэл”, сал. Пр.Воронов, Чинэкэ, Бүлүү (улахан бөлөҕө);
- “Кынат”, сал. П., В. Яковлевтар, Улахан Аан, Хаҥалас.
Түмүк маннык буолла:
Бастыҥ гитаара – Мичил Мекумянов, “Псы Байаная”;
Бастыҥ барабаан – Георгий Григорьев, “Псы Байаная”;
Бастыҥ бас-гитаара – Александр Стальнов, “Mental Condition”;
Анал бириис (авто-оскуолаҕа босхо үөрэнии) – Айыына Пудова, “Кынат”.
I дипломант – “Кынат”;
III лауреат – “Mental Condition”;
II лауреат – “Эрэл”;
I лауреат – “Псы Байаная”;
Гран-при – “Туман”.
Дьүүллүүр сүбэ
Бу курдук. Кытаанах киирсии. Тэрийээччилэр да, кыттааччылар, көрөөччүлэр да Дьүүллүүр сүбэ үлэтин биһирээбиттэрин кэпсииллэр (биир киһини аахпатахха). Дьүүлдьүт сүрүн соруга тугуй? Ким да диэки буолбакка, “биир дойдулааҕым, ыраахтан кэлбит, өр үлэлээбит” эҥин диэни аахсыбакка, ким хайдах оонньообутунан-ыллаабытынан-көстүбүтүнэн кырдьыктаахтык сыаналааһын. Манна уруу-аймах билиниллибэт, доҕор-атас көрүллүбэт. Оннук.
Дьүүллүүр сүбэни “Чороон”, “Дапсы” курдук уһулуччу бөлөхтөрү тэрийбит уһуйааччым Георгий Сергучев салайда. Кинини сэргэ “Ый суола” бөлөх салайааччыта Андрей Босиков, Хаҥалас улууһунааҕы Норуот айымньытын дьиэтин салайааччыта Лидия Харитонова уонна мин баарбыт.
Дьүүллүүр сүбэ үлэтин хаамыыта судургу. Хас биирдии дьүүлдьүт бөлөх аайы 7 баал иһинэн сыананы туруорар. Тоҕо сэттэ? Уопут бөҕөлөөх Георгий Георгиевич эппитинэн, 10 баал – наһаа элбэх, 5 – аһара аҕыйах. Киритиэрийэ: 7 баал – уһулуччу, чаҕылхай, 6 – таһымнаах, 5 – үчүгэй, 4 – орто, 3, 2, 1 – өйдөнөр буоллаҕа. Кырдьык, лаппа табыгастаах эбит. Атын да Дьүүллүүр сүбэлэр бу ньыманы туһанналлар, абыраныа эбиттэр.
Сыана турбутун кэнниттэн, бу түөрт дьүүлдьүт баалларын эбэн кэбистиҥ да, барыта миэстэтинэн тахсан кэлэр. Математика. Арай, тэҥнэһии буоллаҕына, дьэ, сүбэлэһии барар. Хайалара ордугуй диэн. Судургу.
Сотору эмиэ хас да түһүлгэ
Бэрт сотору биһигини эмиэ тыынаах доҕуһуол бэрт элбэх күрэһэ кэтэһэр:
- Кулун тутар 2-3 кк. – Бүлүүтээҕи Педколледж;
- Кулун тутар 16 к. – Элгээйи, Сунтаар;
- Кулун тутар 27 к. – Чурапчы;
- Кулун тутар 28 к. – Төҥүлү, Мэҥэ Хаҥалас;
- Кулун тутар 29 к. – Хатас, Дьокуускай;
- Кулун тутар 30 к. – Майа, Мэҥэ Хаҥалас.
Кыах баарынан баларга барыларыгар буолбатаҕына, үгүстэригэр сылдьа сатыам этэ. Сүрэх баҕатын сүһүөх эрэ уйдар.
Оттон Нөмүгүгэ “Ой дуораанын” тэрийбит дьоҥҥо, бастатан туран Павел Павлович уонна Виктория Ивановна Яковлевтарга ис сүрэхпиттэн махтанабын! Баһылык Наум Васильевич Устиновы, кулууп үлэһиттэрин, Нөмүгү бары олохтоохторун эмиэ умнубаппын. Ыччаккыт этэҥҥэ сырыттын, сайыннын!
Мэхээс СЕРКАН
