«Биһиги киэҥ, араас хайысхалаах култуурабыт сайдыытыгар өрөспүүбүлүкэ 100 сылын бырааһынньыга улахан көҕү эбиэҕэ. Бу үбүлүөйдээх сылга куораттарга уонна оройуоннарга өтөрүнэн буолбатах элбэх эбийиэктэри тутууну саҕалаатыбыт. 2022 сылга Ньурба тыйаатырын уонна Намҥа култуура дьиэтин аныгы тутуулара аһыллыахтара”, – диэн өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыга парламеҥҥа туһаайбыт Анал этиитигэр бэлиэтээн турар.
Үбүлүөйдээх 2022 сылга АЛРОСА Саха сирин олохтоохторугар үс култуура эбийиэгин бэлэхтиэ. Сотору үөрүүлээх быһыыга-майгыга Уус Алдан Бороҕонугар В.В. Никифоров-Күлүмнүүр аатынан “Тойон Мүрү” култуура киинин саҥа дьиэтэ арыллыа. Үөһээ Халыма Зырянкатыгар култуура-успуорт киинэ тутулунна. Оттон Намҥа тутуллан дьэндэйбит Култуура уонна духуобунай сайдыы киинин ис бараанын оҥоруу, тупсарыы үлэтэ үгэннээн турар. Бу эбийиэктэри СӨ Үүнэр көлүөнэ пуондата АЛРОСА үбүгэр-харчытыгар туттара сылдьар.
Күлүмнүүр аатынан «Тойон Мүрү» култуура киинэ үс этээстээх, уопсайа 3 880 кв. м иэннээх таас тутуу. Тустаах эбийиэк САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар уонна Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар сыһыаран тутуллан, бэлэм турар.
Киин иһигэр оҕо уонна улахан дьон бибилэтиэкэтэ, электроннай ааҕар саала, кинигэ харайыллар хоһо, 320 миэстэлээх аактабай саала уонна буфет баар гына былааннанан тутуллубута. «Тойон Мүрү» киин улуус уопсастыбаннай тэрилтэлэрин тирэх киинэ буолуоҕа. Бу манна 30 араас куруһуок, айымньы түмсүүлэрэ үлэлиэхтэрэ. Бу Култуура киинин туох баар үлэтэ-хамнаһа норуот үгэс буолбут култууратын үйэтитиигэ, сайыннарыыга, култуурунай сынньалаҥы, араас дьарыктары ыытыыга, улуус уонна нэһилиэктэр айар-тутар кыахтарын олоххо киллэриигэ туһуланыа.
«Биһиги улууспутугар бэйэтин кэмигэр 100-тэн тахса олоҥхоһут олорон ааспыт. Ол курдук, аатырбыт «Мүлдьү Бөҕө» олоҥхолоох Д.М. Говоров, «Кыыс Дэбилийэ» ааптара Н.П. Бурнашев-Боодоҕос, «Алаатыыр Ала Туйгун» үс көлүөнэ бухатыырдар дьоруойдуу киирсиилэри олоҥхо баай тылынан хоһуйан хаалларбыт Р.П. Алексеев – улуустааҕы норуот айымньытыгар баай уурумньу тэҥэ суолталаахтар. Найахытааҕы С.Г. Васильев аатынан норуодунай үҥкүү-хуор кэлэктиибэ уонна өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан тэриллибит оҕо академическай хуорун кэлэктиибэ, РФ үтүөлээх, холобурга сылдьар “Кэнчээри” норуот ансаамбыла өрөспүүбүлүкэ иһигэр эрэ буолбакка, Арассыыйа тас өттүгэр кытта ааттара-суоллара иһиллэр, биллэр”, – диэн Уус Алдан улууһун баһылыга Алексей Федотов киэн тутта кэпсиир. – Бүгүн биһиэхэ улууспут култуурунай уонна духуобунай олоҕун салгыы сайыннарар кыах үөскээтэ. Биһиги күүппүт В.В. Никифоров-Күлүмнүүр аатынан “Тойон Мүрү” култуурабыт киинэ аһылларыттан олус диэн үөрэбит. Киин кэрэ көстүүтэ бэлиэр харахпытын сымнатар, үөрдэр. Оттон сотору кэминэн үөрүүлээх быһыыга-майгыга аанын тэлэйэ аһыа”.
Алексей Федотов саныырынан, «Тойон Мүрү» култуура киинэ Уус Алдан улууһугар нэһилиэнньэ олоҕун хаачыстыбата тупсарыгар уонна култуурунай олоҕо салгыы сайдарыгар тутаах суолталаныаҕа.
«Күн бүгүн тэрилтэ сыанаҕа туттуллар аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир тэрилинэн, ону хааччыйарга сөптөөх исписэлиистэринэн толору хааччыллан олорор. «АЛРОСА» хампаанньатыгар уонна Үүнэр көлүөнэ пуондатыгар бу курдук олус туһалаах уонна баараҕай эбийиэги туттарбыттарын иһин, дириҥ махталбытын тиэрдэбит», – диир улуус баһылыга.
Оттон Намҥа тутуллубут 3 этээстээх, 5 692 кв. м.иэннээх Култуура уонна духуобунай сайдыы дыбарыаһа 400 киһи олорор олбохтоох саалалаах. Ону таһынан манна кыраайы үөрэтэр түмэл, ЗАГС дьиэтэ, хартыына галареята уонна бибилэтиэкэ баар буолуохтара.
Нам улууһун баһылыга Юрий Слепцов бу АЛРОСА үбүлээһининэн тутуллубут дыбарыаһы Нам улууһун олохтоохторо ыра санаа тэҥэ оҥостон сылдьыбыттарын бэлиэтиир. «Саҥа култуура дыбарыаһа национальнай култуура улахан холбоһугун килбэйэр киинэ буолуоҕа. Аттыгар саха биллиилээх бэйиэтэ Илья Винокуров-Чаҕылҕан мусуойа, саха национальнай архитектурата истииллээх тутуу, Максим Кирович Аммосов аатынан былаһаакка түстэниэхтэрэ”, – диир кини.
Санатар буоллахха, бу күүтүүлээх эбийиэк бастакы атаҕа Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр, 2020 сыл муус устар 27 күнүгэр түһэриллибитэ. Бу бырайыак өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев сорудаҕынан, М.К. Аммосов төрөөбүтэ 125 сылын бырааһынньыгар сыһыаран ылыллыбыт социальнай эбийиэктэри тутуу былаанын иһинэн олоххо киирэр. СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата бу манна анаан, АЛРОСА киллэрэр үбүн суотугар, 450 мөл. солк. анаабыта.
Зырянкаҕа икки этээстээх, 2 475, 03 кв.м. иэннээх култуура-успуорт холбоһугун тутуута түмүктэммитэ. Үөһээ Халыма олохтоохторун көҕүлээһининэн, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата уонна Ил Дархан өйөөһүннэринэн, бу баараҕай тутуу Үүнэр көлүөнэ пуондатын 2016-2021 сылларга үлэлээбит “Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраамаҕа хапсыбыта. Эмиэ АЛРОСА киллэрэн үбүн суотугар 268,5 мөл. солк. үбүлээһин көрүллүбүтэ.
Холбоһук (комплекс), эрдэ суруйбуппут курдук, үс булуоктан турар: успуорт, кулууп уонна олору холбооттуур булуок.
Успуорт булуогар универсальнай диэн ааттанар успуорт саалата, 218 миэстэлээх трибуна, снаряднай, эр дьоҥҥо уонна дьахталларга тус-туһунан таҥас уларыттар хос, онтулара дууштаах уонна санузеллаах буолар. Кулууп өттүгэр 212 миэстэлээх көрөөччү саалата, эстрада оҥоһуллубуттар. Олор булуогунан холбоммуттар, оттон онно административнай уонна эмчит кэбиниэттэрэ, артыыстар уонна тутаах вестибюль олохтоммуттар.
Улуус олохтоохторун санаатыгар бу холбоһук – улуус бүттүүн духуобунай-култуурунай олоҕун бөдөҥ киинэ, алтыһыы аныгы туоната, чөл уонна чэгиэн олоҕу тутуһуу туоната, оҕо, ыччат дьон сөбүлээн тоҕуоруһар сирэ буолуохтаах.
«Бу аныгы кэм астык эбийиэктэрин таһынан Дьокуускай куоракка стратегическай суолталаах бырайыак – Үүнэр көлүөнэ пааркатын тутуу – үлэтэ саҕаланна. Билигин тутуу барыахтаах сирэ төгүрүтүллэн турар. Аныгы кэм туоната куорат олохтоохторо уонна ыалдьыттара тардыһар, оҕо-ыччат үөрэ-көтө түмсэр сиригэр кубулуйуо. Бу тутуу АЛРОСА лииньийэтинэн тутуллар бөдөҥ эбийиэктэриттэн биирдэстэрэ буолар”, – диэн, СӨ тус сыаллаах Үүнэр көлүөнэ пуондатыгар анаан бэлиэтээтилэр.
Истэ илик дьоҥҥо быһаарар буоллахха, Үүнэр көлүөнэ паарката – сылы эргиччи, дьыл кэмиттэн тутулуга суох үлэлиир, киин куорат олохтоохторо сынньанар уонна туһалааҕынан дьарыктанар сирдэрэ буолар. Тутуууну 2025 сылга түмүктүүр былааннаах үлэлииллэр. Манна оҕо дьону бырайыактыыр дьарыкка, сыыппара технологиятыгар уонна soft skills хайысхатыгар үөрэтиэхтэрэ-такайыахтара, сонун тэрээһиннэри, билии күннэрин ыытыахтара.
Бу үүммүт 2022 сылга тустаах пуонда өрүү да буоларын курдук, талааннаах оҕолору өйүүр бырайыактары уонна бырагыраамалары олоххо киллэриини салгыы ыытарга суоттанар. Ону таһынан Сунтаар оройуонун ураты тууһунан аатырар Кэмпэндээйи сэлиэнньэтигэр баар өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үөрэтэр-чэбдигирдэр киинин утуйар куорпуһун тутуу ыытыллыа.
Ольга Шепелева,Елена Линькова,
Ярослав Касьянов
хаартыскалара.
