|
|
Тоҕус уон иккис сыл күһүнэ ардахтаах, олус инчэҕэй, сииктээх буолбута. Куораттааҕы ИДьУ холуобунай ирдэбилин оперативнай үлэһитэ, милииссийэ хапытаана Овчинников Тимур Иванович, хойуу сил мустубутун силлээн кэбиһэ-кэбиһэ, быраҕыллыбыта ырааппыт дьыссаат кэтэх өттүнээҕи тиэргэнигэр сибис гынар киһитин кэтэһэрэ. Кистэлэҥ ааҕынын көрсөргө Тимур бу сири мээнэҕэ талбатаҕа: ким да сылдьыбат, чуумпу, оттон кириминээл бииһин ууһа төрүт да саантаабат миэстэтэ этэ. Онон ааҕынын ким эрэ харахтаан, билэн кэбиһиэ диэн куттал суоҕа.
Бэҕэһээ киэһэ төрдүс отделение сыщиктарын кытта икки киһини – эмээхсини уонна кини сааһыра барбыт уолун – бииргэ арыгыласпыт киһилэрэ өлөрбүтүн кылгас кэм иһигэр арыйбыттарын хойуккааҥҥа диэри “бэлиэтээбиттэрэ”. Дьэ, ол содула ааһан-араҕан биэрэр санаата суоҕа. Төбөтө хампы бараары хаайара: Громов оперативник обургу Майкл диэн хос ааттаах кэмэрсээнтэн сүлүһүннээх албын буокканы атыылаһан аҕалбыт быһыылааҕа. Буокка хоруола Майкл, дьиҥнээх аата Михаил Жуков, суукканы супту “хаҥас” буокканы аһаҕастык атыылыыра. Олорор дьиэтин маҕаһыыҥҥа майгынныыр курдук оҥостон, атыыта-тутуута бэркэ табыллыбыта, онон куорат иһэр-аһыыр эрэттэригэр киэҥник биллэрэ.
“Дьэ, сэрэн, Майкл, сотору эйиэхэ да тиийиллиэ, норуокка сүлүһүнү иһэрдэргин тохтотуллуо!” – диэн Тимур, чаһытын көрүнэрин быыһыгар мөҕүттүбүтэ – кэлиэхтээх ааҕына лаппа хойутаабыт этэ.
Дьагдьайа тоҥмут Тимур кэмниэ кэнэҕэс атах тыаһа чугаһаан кэлбитин истибитэ. Кэннин хайыһан көрбүтэ, били, өр күүппүт киһитэ иһэрэ.
– Сибидээнньэҕэ кэлэр хотууска курдук туох ааттаах хойутуугун?! – диэн ааҕынын сэмэлии тоһуйбута. – Уон иккигэ көрсүөх буолбуппут да, хайыы үйэ биир чаас буолбут. Аны хаһан да маннык хойутаама!
– Иваныч, бырастыы гын, – сибис гынааччы кырдьыгын таһаарына сатаабыта, – интэриэһинэй импэрмээссийэни сып гыннара сылдьан, тардыллан хааллым, билигин саас-сааһынан кэпсиэм.
– Чэ, кэпсээ, истэбин.
– Бастаан эһиги сорудаххыт туһунан. Кырдьык, уон хонуктааҕыта “Лена” эрэстэрээҥҥэ аптарытыаттар түмсүүлэрэ буолбута. Ырыынак, эргиэн туочукаларын туһунан кэпсэппиттэрэ. Ону барытын Кырдьаҕас иилээбитэ-саҕалаабыта. Кини бу күннэргэ Москубаттан Саха сиригэр “көрөр-истэр” (“положенец”) киһинэн ананарын туһунан сураҕы кэтэһэртэн соло булбат...
Кырдьаҕас, дьиҥэр, оннук кырдьаҕас буолбатах этэ – түөрт уон биэс саастааҕа. Дьиҥнээх аата Стариков Александр Павлович (итинтэн сиэттэрэн хос аат эбэтэр “погоняло” иҥмитэ), куорат кириминээл бөлөҕүн биир аптарытыата этэ. Бүтүн өрөспүүбүлүкэни анныгар баттаары кэнникинэн үлэтин хаһааҥҥытааҕар да сытыырхаппыта, ол инниттэн москубалар “вор в законе” кылааннарын дурда-хахха оҥостор санааламмыта. Тимур ол иһин “мунньахха туох буоларын бил-көр уонна Кырдьаҕаска туох эмэ дьиэк баарын бул” диэн ааҕыныгар сорудах биэрбитэ. Билигин киһитин кэпсээнин болҕойон истээччи буолбута.
– Чэ, кэпсии тарт! – Тимур, ааҕынын истэ охсоот, кэбиниэтигэр баар бытыылкалаах пиибэтигэр түргэнник тиийэр санаалааҕа – төбөтүн ыарыыта, намырыахтааҕар буолуох, өссө эбии күүһүрбүт курдуга.
– Биир ый анараа өттүгэр Пятак сүппүтүн бэркэ билэҕит. Ону баара, Кырдьаҕаска элбэх иэстээҕин иһин Рэмбо дьоно сахсыйбыттар, ол кэнниттэн сурахтыын сүппүт. Пятак Хатыҥ Үрэхтиир шоссеҕа баар базаҕа хорҕойон сыппытын Рэмбо эрэттэрин кытта түүн онтон булан Бүлүүлүүр аартыкка илпиттэрин биллим. Дьэ, ол кэнниттэн ким даҕаны кинини көрбөтөх, онон өлүгүн ол эргин көрдүөххэ наада. Оттон Рэмбо Кырдьаҕаһы кытта, этэргэ дылы, биир иһиккэ ииктииллэр, уу тэстибэт атастыылар.
* * *
|
|
имур ааҕына тугу кэпсиирин билэрэ. “Подкова” диэн пиибэ барыгар Пятаков Сенька, хос аата Пятак, официанныыра. Кини Кырдьаҕастан бырыһыаҥҥа харчы иэс ылан баран “умайан” хаалбыт уонна онтун кэмигэр кыайан төннөрбөтөх. Онуоха Кырдьаҕас ыган-түүрэн барбытыгар Пятак кирийэр аатыгар барбыт. Куораты биир гына көрдүү сатаан баран, Кырдьаҕас Пятак иэһин Рэмбоҕа атыылаабыт. Ол эр бэрдэ өрөспүүбүлүкэ саамай бастыҥ эрэкэтиирэ этэ, күүс-уох успуордунан дьарыктанара, онтугар быыппастыгас быччыҥын хачайдыыр араас тэрилэ баһаама. Ол да иһин оннук аат иҥмитэ. Кини биригээдэтин дьоно кырыктаах, хабыр майгыларынан биллибит спортсменнар этилэр. Иэстэрин төлөөбөтөх дьону итии өтүүгүнэн сордууллара, тыҥырахтарын саҕатыгар иннэни батары анньаллара. Ити өссө саҕаланыыта эрэ этэ, салгыы оннооҕор ынырык сор-муҥ күүтэрэ.
– Тугун сүрэй?! – Тимур, тылланан туран көмөлөһөр киһитин итэҕэйбэтэхтии көрө-көрө, соһуйбута. – Ити импэрмээссийэ төһө кырдьыгый?
– Төһөҕө атыыласпыппыный да, оччоҕо атыылыыбын, – диэн ааҕын чобуотук хоруйдаабыта. – Рэмбоҕа чугас киһини кытта тыл бырахсыы буолбута, кини миэхэ сибис гыммыта.
– Хатыҥ Үрэх шоссетыгар хайа сиргэ? Сирин чуолкайдаабатаҕыҥ дуо? – Тимур ааҕынын тургутардыы көрбүтэ.
– Муҥутах базатыгар. Болуокка хорҕойбут этэ. Ол түбэлтэ кэнниттэн Муҥутах Краснодар кыраайыгар тыынын тэскилэппитэ, Рэмботтан өлөрдүү куттанар.
– Өлүк суох буоллаҕына, туох да көдьүүһэ суох дьыала, – Тимур сапсыйан кэбиспитэ. – Рэмбоны уонна кутуруксуттарын ылбычча билиннэрбэккин. Отонньуттар да, тэллэйдьиттэр да Пятак өлүгүн баччааҥҥа диэри була иликтэр, дьэ, бэркэ кистээбиттэр быһыылаах. Чэ сөп, Муҥутахха тиийэ сылдьыам, баҕар, базаҕа ким эмэ хаалбыта буолуо. Онно баар дьону кытта кэпсэтэн көрүөм... Дьиҥэр, Краснодарга хаһаайыны да аҕала баран кэлиэххэ баар этэ... Арааһа, Макеев Сергей диэн ааттаах этэ дии, бу санаатахха?
– Ээ, Серёга Макеев диэн. Өссө биир хос аата Макака диэн, онтуттан өлөрдүү өһүргэнэр. Оттон базаны, биллэн турар, ким эрэ харабыллыыр. Баҕар, харабынай тугу эмэ билэрэ буолуо, кэпсэтиэххит буоллаҕа. Муҥутаҕы баҕас ыга түһэр наада, – ааҕын сөбүлэспитэ. – Кини барытын билэр буолуохтаах.
– Өлүгү быһа холоон Бүлүүлүүр аартык хаһыс килэмиэтиригэр көрдүөххэ сөбө буолла?
– Дьэ, ону баҕас билбэппин. Иҥэн-тоҥон ыйыталаспат буоллаҕым – уорбалаан туруо дии. Арааһа, чуолкай сирин бэйэтэ да билбэтэ буолуо: бандьыыттар Пятагы тутан баралларыгар кини онно сылдьыспатах.
– Чэ, үчүгэй, бүтүөххэ, – Тимур ааҕыҥҥа харчы биэрбитэ. – Кэргэҥҥэр, оҕолоргор туох эмэ минньигэс аста атыылас. Сэрэнээр, арыгылаан кэбиһээйэҕин уонна уруккуҥ курдук сүүйтэримэ, – сөмүйэтин чочоҥнотон сэрэппитэ. – Карп, эйигиттэн өссө биири көрдөһөрдөөхпүн. Бу күннэргэ Майклга тиийэ сылдьан тугу гынарын бил-көр. “Хаҥас” буоккатынан дьону сүһүрдэн ыраатта, онон накаастыыр уолдьаста.
– Ээ, дьэ, Михай бэркэ оҥэһунна: түүннэри-күнүстэри буокканы эргинэр, барыһа күүгэн курдук үллэр, ол гынан баран кинини Яков бөлөҕө “крышалыыр”... Сөп, көрүөм-истиэм, онто да суох кинини кытта сэлэһэргэ тиэмэлээх этим.
Үлэтигэр баран иһэн Тимур толкуйдаабыта:
“Кырдьаҕаһы сыгынньах илиигинэн туппаккын. Тугу эмэ мындырдаатахха сатанар. Москуба аптарытыаттарын дурда-хахха оҥостубутун Уһук Илиннээҕи “вордар” сөбүлээбэттэрэ чахчы. Саха сирэ, төһөтүн да иһин, Уһук Илиҥҥэ киирсэр, онон кини (Кырдьаҕас) бары боппуруоһу олору кытта бииргэ быһаарыахтаах этэ. Кириминээл аптарытыаттара иирсэр түгэннэрин туһаныахха наада. Оттон Кырдьаҕаһы хайаан да тохтотуом, манна ыраас ууну булкуйан өлбөөрдөрө элбээтэ, өссө саамай куттала: ыччаты буруйу оҥорууга көҕүлүүр, хаайыы “арамаантыкатыгар” угуйар, норкуотукка үөрэтэр – бэйэтигэр “гвардияны” бэлэмниир”.
Тимур куораттааҕы ИДьУ убойнай отделын (өлөрүүнү арыйар отдел) салайара, ону сэргэ тэрээһиннээх буруйу оҥорууну бохсууга сүрүннээччи этэ. Отделыгар үчүгэй бэлэмнээх, турбут-олорбут уонча хоһуун оперативниктааҕа. РУОП (Тэрээһиннээх буруйу оҥорууну бохсор эрэгийиэннээҕи управление) саҥардыы тэриллэн эрэр буолан, мөлтөх этэ, онон ити хайысхаҕа туох да ситиһиитэ суоҕа. Кэнникинэн холуобунай ирдэбилгэ Кырдьаҕас саамай күүстээх бөлөҕү тэринэн эрэр уонна өрөспүүбүлүкэҕэ баар кириминээли түөрэтин илиитигэр ылар санаалаах хамсатыылаах үлэни ыытар диэн, онтон-мантан импэрмээссийэ киирэн барбыта.
Тимур, ити курдук ыар санааҕа баттатан, эбиитин төбөтө ыалдьан, кэбиниэтин таһыгар кэлбитин билбэккэ да хаалбыта.
* * *
Тимур бытыылка куолаҕыттан сылыйан уонна аһыйан хаалбыт пиибэтин утаппыттыы иһэн киллиргэппитэ. Онтон сирэйин мырдыччы туттан, ситэ испэтэх бытыылкатын киэр анньан баран, интэриэһинэй импэрмээссийэни иһитиннэрбит ааҕынын кытары көрсүспүтүн туһунан отчуот суруйаары остуолга олорбута.
Тимур сэттэ сыллааҕыта Хабаровскайдааҕы милииссийэ үрдүкү оскуолатын бүтэрэн баран үлэлии киирбитэ. Тыа сиригэр төрөөбүтэ, онтон төрөппүттэрин кытта Дьокуускайга көһөн кэлбитэ. Оҕо сааһа кириминээл дьуоҕарбыт куорат биир соччо бэрдэ суох түөлбэтигэр ааспыта. Күлүгээн соҕус этэ, уулуссаҕа сутурҕалаһыыга тэҥнээҕэ суоҕа, хаста да милииссийэ хоһугар аҕала сылдьыбыттара, онон иннигэр ыарахан иитиллиилээх обургу оҕолор кэккэлэрин хаҥатар бэрэспэктиибэ ундааран көстөрө. Үрдүкү кылаастарга тахсан баран, тустуунан, саамбанан дьарыктаммыта. Милииссийэҕэ үлэлиир буолбутугар табаарыстара соһуйан эрэ хаалбыттара: кинилэр дьиҥнээх бандьыыт да буолбатар, хайа эрэ курутуой эрдьигэн суолун баппыта буоллар, соччо соһуйуохтара суох этэ.
Кини салайар отдела олохтоох кириминээл бөлөхтөрүн уйаларыгар ууну киллэрбитэ. Тимур уолаттарын кытары биир эмэ эрэстэрээҥҥэ кэллэҕинэ, бандьыыттар кэтэх аанынан куотар аакка бараллара, тоҕо диэтэххэ, чаардаан, мэскэйдэнэн хааллахтарына, туохха эмэ түбэһиэхтэрин бэркэ өйдүүллэрэ.
Арассыыйа атын эрэгийиэннэригэр курдук үүнэ-тэһиинэ суох барыахтарын “Тимур уонна кини хамаандата” куораты хатыылаах үтүлүгүнэн хам тутан олороллоро. Бутуурдаах-бурулҕаннаах кэмҥэ милииссийэ кэккэтигэр маннык дьон баар буолбуттара бүрүстүүпүнньүктэр уонна быраабы араҥаччылааччылар күүстэрин кэнникилэр туһаларыгар иэхпитэ. Баҕар, арыый чуумпу, холку кэм эбитэ буоллар, Тимур кэллиэгэлэрин кытта милииссийэҕэ соччо наадата суох буолуо этилэр. Салалта, төттөрүтүн, киирбит-тахсыбыт, сытыы-хотуу милиционердары хайдах эмэ гынан оннуларын буллара сатыахтааҕа. Ол эрээри билигин, уулуссаҕа сирэйэ-хараҕа суох кыыл барбыт кириминээл кэмигэр, буолбатах. Биир тылынан эттэххэ, судаарыстыба өрүттүбэт гына үрэллиитигэр кэм-кэрдии, бастатан туран, холуобунай ирдэбил маннык үлэһиттэрин инники күөҥҥэ туруорбута: буруйу оҥорууну ол хара дьайдар бэйэлээх бэйэлэрин ньымаларынан буолбатаҕына, онуоха майгынныыр атын албаһынан уодьуганныыр гына.
Биирдэ Москубаҕа “вор в законе” диэннэр түмсүүлэрэ буолбута. Онно аата-ахса биллибэт халыҥ баайдаах Саха сирэ кириминээл аптарытыаттарын харахтарын далыттан тахсан хаалбытын эмиэ ахтан аһарбыттара. Ол түмсүүгэ өрөспүүбүлүкэ бэрэстэбиитэллэрэ кытта бааллара. Кинилэр олохтоох милиционердар кириминээл аптарытыаттарын хайдах курдук түүрэйдииллэрин, “беспредел” оҥороллорун абаран-сатаран кэпсээбиттэрэ. Ол быыһыгар Овчара (кириминээл эйгэтигэр Тимур хос аата) аата эмиэ ахтыллыбыта. “Бэркэ булан ааттаабыттар, – диэн кэллиэгэлэрэ хаадьылаабыттара. – Бөрөлөртөн бараан үөрүн харабыллыыр буоллаҕыҥ”. Онон сибээстээн, саха аптарытыаттара Саха сиригэр “вор в законе” ааты иҥэрэр билиҥҥитэ сатаммат, кэмэ илик диэн биллэрбиттэрэ.
Онон Москубаҕа буолбут түмсүүгэ Арассыыйа киэҥ нэлэмэн дуолугар тайаан сытар Саха сирин меннэр баһылыыр-көһүлүүр “кыһыл зоналара” диэн билиммиттэрэ. Ол кэнниттэн “вор в законе” диэн ааттанааччылар бакаа итини тыытымыахха, арай өрөспүүбүлүкэҕэ “положенец” аатын иҥэрэринэн муҥурданыахха диэн түмүккэ кэлбиттэрэ. “Положенеһы” “вор в законе” диэни кытары бутуйар төрүт сатаммат: эрэгийиэҥҥэ кириминээл эйгэтин үөскэтэр, тэрийэр кыаҕа суох.
Геннадий ГУРЬЕВ
(Виталий Егоров
«По следу "якутского Хейга"» диэн сэһэниттэн тылбаас).
