“Кыым” хаһыат бүгүн, сэтинньи 25 күнүгэр, “Ил Түмэн” хаһыат, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ кыттыылаах “Кыстыкка бэлэм, бүгүҥҥү турук хайдаҕый?” диэн кыстыкпыт хайдах баран иһэрин, туох уустук-кыһалҕа баарын билсэр, улуустар санааларын истэр уонна сүбэлэһэр соруктаах мунньаҕы тэрийэн ыытта. Улуустары хабар гына, тэрээһин ВКС нөҥүө барда.
Кэпсэтиини норуот дьокутаата, “Ил Түмэн” бэчээттиир дьиэ” АУ генеральнай дириэктэр-эрэдээктэрэ Мария Христофорова иилээн-саҕалаан ыытта. Улуус баһылыктара, солбуйааччылара, нэһилиэк баһылыга, ТХУ салайааччылара, бэрэстэбиитэллэрэ, АПК тэрилтэлэрин салайааччылара, бааһынай хаһаайыстыбалаахтар кытыннылар.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Прокопий Николаев, Сүөһү иитиитигэр, племенной кэтээн көрүүгэ уонна кэпэрээссийэҕэ хаһаайыннааһын дьоҕус көрүҥэр департаменын салайааччыта Николай Питимко, Үүнээйи салаатыгар, мелиорацияҕа, материальнай-тэхиньиичэскэй хааччыйыыга уонна тыа хаһаайыстыбатын информатизациятыгар департаменын салайааччыта Вячеслав Гаврильев тустаах тиэмэҕэ иһитиннэрии оҥордулар, мунньах кыттааччыларын ыйытыыларыгар хоруйдастылар. Улуустар кыстык хаамыытын, кыһалҕаларын үллэһиннилэр.
Урут түһэн эттэххэ, сири оҥорууга ураты болҕомто ууруллуохтааҕа, өрөспүүбүлүкэҕэ мелиорация үлэтигэр туттуллар тиэхиньикэ 90-ча (!) бырыһыана хаарбахтыйбыта этилиннэ.
“Кэлэр сылы Сири оҥоруу (Мелиорация) да сылынан биллэрэр үчүгэй буолуо этэ” диэн этиллибит санааны бары да өйүү, биһирии иһиттибит. Оҥорон таһаарыы, ас-үөл үксээһинин туллар тутааҕа, сүрүн төрүтэ – сир, оҥоһуулаах сир эбээт. “Сүөһү үүтэ – тылыгар”буоларын, хороҕор муостаахпыт, сыспай сиэллээхпит сиир аһылыга сиртэн силис тардарын быһаара сатыыр наадата да суох.
Кэнники кэмҥэ күн-дьыл туруга уларыйбытын, ириэрии, уу сута буолар куттала улаханын, сорох сирдэргэ курааннаан эрэйдиир чинчилээҕин бары көрө сылдьабыт. Онон сиргэ, мелиорацияҕа үлэлэһии булгуччу ыытыллыахтаах. Тэрилиҥ 90 бырыһыана хаарбах олорон, төһө сири өтүөҥүй?!
Сүөһү-сылгы аһын бэлэмигэр бырагыраама күүскэ үлэлээн эрэрэ үөрдэр. Ол толору буоларын туһугар мелиоративнай үлэни сөргүтүөхпүтүн наада. Ону тэҥэ улуустар оту тиэрдии-таһыы ороскуотун сабынарга көрүллэр үбүлээһин кэмигэр кэлэрин күүтэллэрин бэлиэтиир тоҕоостоох.
Аны, тэрээһиннээх уонна улахан бааһынай хаһаайыстыбаларга тыынар салгын оруоллаах “Үбүнэн чэбдигирдии” бырагырааматын үбүлээһинэ инньэ олунньуттан тардыллан-тардыллан, хойутаабыта – туһунан төбө ыарыыта буолбута эмиэ мэлдьэх буолбатах.
Министиэристибэ тустаах бырагыраама үбүлээһинин ыытыыга тэриллэр куонкуруска сайаапкалары улуустар сэтинньи 24 күнүттэн ахсынньы 4 күнүгэр диэри ыыта охсуохтаахтарын иһитиннэрдэ. Усулуобуйата судургутуйда, кэлэ сатаабакка, онлайн-ыыталлар диэтилэр.
Бу бырагыраамаҕа уопсайа 301 мөл. солк. көрүллүбүт эбит. Оттон былааннаммытынан, барытын толору хааччыйарга 360 мөл. солк. ирдэнэр. Онон билиҥҥитэ былааннаммыттан 82-83 %-на тиийэр туруктаах. Бу иннинэ Тустаах бырагыраамаҕа 186 хаһаайыстыба хапсар эбитин этэн аһардылар.
Бу үбүлээһин ону ылар эрэ хаһаайыстыбаларга суолталааҕын курдук саныырбыт – улахан алҕас. Эт-үүт бэлэмэ, астааһына, ол төһө кээмэйдээх буолара, нэһилиэнньэҕэ олохтоох бородууксуйа төһө-хачча сыаналанан тахсара бу мантан быһаччы тутулуктааҕын өйдүөх кэриҥнээхпит.
Улуустар бэйэлэрин өттүттэн күүтүүлээх үбү кэмигэр тиийдэ да, түргэнник тыыра охсон, үп аналыгар туттуллуутун хааччыйыахтаахтара этилиннэ.
Бу уонна мантан да атын туох кэпсэтии, туруорсуу этиллибитин сиһилии “Кыым” хаһыат кэлэр нүөмэригэр ааҕыаххыт.
Татьяна Захарова-ЛОһУУРА
