«Объясняем.рф» диэн порталга Бырамыысаланнас уонна атыы-эргиэн миниистирин солбуйааччытыттан Виктор Евтуховтан социальнай суолталаах табаардар тустарынан боппуруостары ыйыппыттар. Ол ыйытыыларга хоруйдаабытын кылгатан, «Кыым.ру» саайпытыгар таһаарабыт.
Ыйытык: Виктор Леонидович, үтүө күнүнэн! Биһиги порталбытыгар дойдубут араас эрэгийиэниттэн боппуруос бөҕө кэлэр. Олортон биир сүрүн кыһалҕалааҕынан, дьону аймаабыт боппуруоһунан саахар буолар. Саахарбыт ырыынакка туруга хайдаҕый? Саахар барыбытыгар тиийиэ дуо? Урбаанньыттар саахар сыаната олус үрдээбэтин туһугар тугу дьаһаналларый?
В. Евтухов: Саахар кыһалҕата биһиэхэ суох, биһиги оҥорон таһаарааччыларбыт барыбытыгар тиийэр саахары ырыынакка ыыталлар. Бу табаар экспордун уонна көҥүл импордун тохтоппуттарын учуоттаан туран, саахар атыыта тохтуурун күүппэппит.
2020 хамсык саҕаланар сылын кытта тэҥнээн көрүүм. Оччолорго нэһилиэнньэҕэ ас-үөл, бородуукта туһунан элбэх боппуруос тахса сырыппыттааҕа. Ол кэмҥэ атыылаһыы билиҥҥитээҕэр быдан элбэх этэ. Бородуукта бары көрүҥэр успуруос баар этэ. Саахар, гречка уонна бурдук эрэ буолбакка, эти, кууруссаны, балыгы, кэнсиэрбэлэри, барытын атыылаһа охсубуттара. Ол тухары маҕаһыыннар кураанахсыйбыттарын көрбөтөхпүт. Оннук гынан, Бырабыыталыстыба, оҥорон таһаарааччылар уонна атыы-эргиэн бэйэлэрин кыахтарын уонна нэһилиэнньэни ас-үөл табаарынан хааччыйар тохтобула суох, этэҥҥэ үлэлиир кыахтарын көрдөрбүттэрэ.
Билигин эмиэ маннык балаһыанньа. Көрөрбүт курдук, саахары уонна тууһу ордук хото атыылаһаллар. Маныаха, хомойуох иһин, табаар атыыга тохтоон ылыыта, уопсай кууһунан атыылаһыыга бу табаар сыанатын 5% үрдэтии туһунан быһаарыныы ылыныллыбытын кытта сибээстээх. Маннык атыы-эргиэн бэлиитикэтин дойдубут оҥорон таһаарааччылара эмиэ ыыта сылдьаллар... онон, билигин дьон бары бэйэлэрин күүскэ бородууктанан хааччыныылара үөдүйдэ.
Биир өттүнэн, нэһилиэнньэни өйдүүбүт. Оттон биир өттүнэн, маннык балаһыанньаны туһананнар, атыылааччылар бородууктаны кууһунан атыылаһан баран, сыаналарын үрдэтэллэр.
Ааспыкка Арассыыйа Федерациятын бэрэсидьиэнэ Владимир Путин логистиканы уонна даҕаны атын кыһалҕалары быһаара охсорго модьуйбута. Маныаха, кини этэринэн, дойдубут ырыынагар сыананы сөптөөхтүк олохтуурга мэһэй суох буолуо суохтаах уонна нэһилиэнньэни табаарынан хааччыйыы сөптөөх этиилэргэ олоҕуран толоруллуохтаах.
Мин өссө биирдэ тоһоҕолоон этэбин, биһиэхэ тиийэр сөптөөх саахар баар. Ханнык даҕаны дэписиит, кыһалҕа суох... сотору бу бородууктаҕа успуруос бүтүө дии саныыбын. Онон, нэһилиэнньэттэн бу бородууктаны олус элбэҕи кууһунан атыылаһаргытын тохтотуҥ, бэйэҕитигэр сөп буоларын эрэ ылыҥ диэн этиэм этэ.
Ыйытык: Дьон тус гигиенатын малыгар, оҕо подгузниктарыгар, бытовой химияҕа успуруос бөҕөтө баар. Маныаха, биһиги оҥорон таһаарааччыларбыт барытынан хааччыйар кыахтаахтар дуо?
В. Евтухов: Киһи тус гигиенатыгар сыһыаннаах маллар, оҕо уонна дьахтар тус гигиеналарын малларын саппааһа икки-үс ыйга тиийэр баар. Оҥорон таһаарааччылар сырьелара эмиэ икки-үс ыйга тиийэр. Онон, манна эмиэ дэписиит буолуо суохтаах. Оттон ити кураанах пуолкалар үөдүйбүттэрин биричиинэтинэн логистика боппуруостара уонна тиксэриини уларыта тутуу дьайыылара буолаллар. Бу табаардар састааптарыгар тас дойдулартан кэлэр матырыйааллар киирсэллэр, онон, табаары аҕалыыга, атыылаһыыга, бэл, уларытан биэриигэ бириэмэ ирдэнэр.
Мин өссө биирдэ тоһоҕолоон этэбин, бу оҥорон таһаарар собуоттарбыт биһиги дойдубутугар элбэхтэр (Арассыыйаҕа гигиена малларын оҥорор 15 тэрилтэ баар). Кинилэр, биллэн турар, сырьеларын эрдэттэн тас дойдулартан атыылаһан кээһэр этилэр. Этэн ааспытым курдук, кинилэр сырьену үс ый инниттэн атыылаһар кээһэллэр, онон, тус гигиена малын саппааһа биһиэхэ алта ыйга тиийэр кыахтаах. Биллэринэн, өссө хайа даҕаны тэрилтэ кууһунан атыылаһыытын, аҕалыытын тохтото илик. Аҕалан биэрээччилэртэн ким эмит аккаастаннаҕына даҕаны, дойдубут ырыынагар сырьену тиксэрээччи альтернативатын булуохтара... маннык балаһыанньа бытовой химияҕа эмиэ сыһыаннаах. Биһиги туттарбытынааҕар элбэх бытовой химияны оҥорон таһаарабыт. Бэл, оҥорор күүспүт таһынан барар. Онон, бытовой химияны олус элбэҕи атыылаһан хааччыныыны булгуччута суоҕунан ааҕабын.
Туһаныллыбыт сигэтэ: http://government.ru/news/44832/
