Быйыл кулун тутар 11 күнүгэр саха ынаҕын туһунан икки түһүмэхтээх хоһоон, ырыа айыыга күрэх биллэриллибитэ.
Тэрийээччилэр
“Төрүт баай” уопсастыбаннай тэрилтэ, “Саха сүөһүтэ” хааһына тэрилтэтэ уонна “Кыым.ру” саайт.
Ырыа түһүмэҕэ ыам ыйын 22 күнүгэр – Сайылык күнүгэр түмүктэннэ. Барыта 15 ырыа айыллан киирдэ. Балартан икки ырыа хоһоон түһүмэҕэр киирбэтэхтэрэ даҕаны, тэрийээччилэр саха ынаҕын туһунан ырыа элбиирин туһугар дьон көрүүтүгэр таһаарбыппыт.
Дьүүллүүр сүбэ:
Түсчүт:
Афанасий Гуринов-Арчылан – «Күрүлгэн» сурунаал уонна «Кыым» хаһыат «Кулуһун» уус-уран сыһыарыытын дьаһабыла.
Дьүүлдьүттэр:
Владимир Степанов – «Ситим» медиа-бөлөх уонна «Төрүт баай» УоТ салайааччыта;
Василий Лукин – «Саха сүөһүтэ» хааһына тэрилтэтин солбуйар салайааччыта;
Алексей Калининскай -Луҥха Өлөксөй – композитор;
Семён Ченянов– композитор.
ТҮМҮК:
Көрөөччү биһирэбилэ
«Эриэҥкэйим барахсан» – Ылдьаа кыыһа Кээтии тыла, Елена Ильина-Нам-Чы матыыба, Михаил Перетёртов аранжировката. Толорор Елена Ильина-Нам-Чы.
Бу биһирэбил «Кыым.ру» саайка уонна «Кыым» инстаграмыгар ыытыллыбыт куоластааһыннары холбуу ааҕыы түмүгүнэн ананна. Бирииһи саха ынаҕын улахан патриота, “Саха сирин сельхозтехниката” хампаанньа салайааччыта Ньургун Васильевич Гольдеров туруорда.
«Саха ынаҕа» – Валентина Комиссарова-Күлүмүрэ тыла, Иван Неустроев матыыба. Толорор Иван Неустроев.
Саха ынаҕын сайдыытыгар улахан кылаатын киллэрбит үтүөлээх Олег Петрович Марков аатынан бу биһирэбили Марковтар дьиэ кэргэннэрэ туруордулар. Ол быһыытынан ырыа кыайарыгар кинилэр санаалара учуоттанна.
1-кы чыпчаал
«Саадьаҥкабын таптыыбын» – Маргарита Егорова тыла, Саргылаана Стручкова матыыба. Толорор Варя Аманатова.
2-с чыпчаал
«Сахабыт ынаҕын туойабыт» – Римма Корякина-Хотууна тыла, Михаил Пестряков матыыба. Толорор Михаил Пестряков.
3-с чыпчаал
«Саха ынаҕа» – Ирина Колодезникова-Ымыы тыла, Александр Дмитриев-Таммах матыыба. Толорор Александр Дмитриев-Таммах.
Эбии быһаарыы
Күрэс кэмигэр биир ырыаны плагиат дуу диэн саарбахтааһын тахсыбытыгар ырыалаах киһини кытта сибээстэһэ сырыттыбыт. Кини былыр өбүгэлэрбит оҕус, ат хаамыытын тэтимигэр сөп түбэһэн ыллыыллара, ити ырыа биһиги пьесабытыгар ылламмыт ырыаҕа майгыннаабат, күрэстэн сыыйбаккытыгар көрдөһөбүн диэн эппиэттээтэ.
Бастатан туран, бары кыттыылаахтарга улахан махталбытын биллэрэбит! Кыттааччыларга барыларыгар Туоһу сурук электроннай почтанан ыытыллыаҕа.
Санаттахха, хоһоон түһүмэҕин кыайыылаахтарынан тахсыбыттара:
1-кы чыпчаал
«Сахабыт ынаҕа барахсан» – Римма Иннокентьевна Корякина-Хотууна (Чурапчы).
2-с чыпчаал
«Алачайбыт, Маҥааспыт” – Вячеслав Иванович Хон (Дьокуускай).
3-с чыпчаал
«Саха ынаҕа» – Ирина Колодезникова-Ымыы (Таатта).
Ырыа күрэҕин кыайыылаахтара санааларын үллэстэллэр:
Иван Неустроев, “Саха ынаҕа” ырыа матыыбын ааптара, ырыаны толорооччу, кыайыылаах:
– Мин бэйэм Амма Алтаныттан төрүттээхпин, билигин эбэҥкилэр түөлбэлээн олорор сирдэригэр Мииринэй Сүлдьүкээригэр култуура дьиэтигэр үлэлиибин. Бэйэм 1999 сыллаахха култуура колледжын бүтэрбитим. Ырыа суруйуутун сөбүлүүр дьарык курдук оҥостобун, наһаа үлүһүйэн туран буолбакка, санаам кэллэҕинэ диэххэ дуу... Бу Валентина Комиссарова-Күлүмүрэ хоһоонугар матыып суруйан холонон көрбүтүм. Бу хоһооҥҥо “ырыата ай” диэн Сунтаар Элгээйититтэн төрүттээх, билигин Мииринэй Светлэйигэр олорор хоһоон суруйааччы Александра Григорьева-Сандаарыйа сүбэлээбитэ. Биһиги кинини кытта биир литэрэтиирэ түмсүүтүгэр баарбыт, айар үлэбитигэр үгүстүк алтыһабыт. Онтон Валентина Комиссарова хоһооннорун, тылбаастарын бассаабынан эҥин ааҕан билэбин. Бу хоһооҥҥо түргэн үлүгэрдик матыып суруллан хаалбыта. Анаан-минээн “кыымнар” күрэхтэригэр ырыа айан, сайаапкабын ыытан баран кустуу тыаҕа баран хаалбытым. Дьэ, кэлбиппэр дьонум-сэргэм үөрүү-көтүү, эҕэрдэлээһин бөҕөлөрө. Маннык улахан тэрээһиҥҥэ бастыҥнар кэккэлэригэр киирбитим ураты суолталаах. Макаровтар дьиэ кэргэн туруорбут бириистэригэр тиксибиппин эбит, наҕараадалааһыҥҥа бииргэ төрөөбүтүм Михаил Неустроев дьиэ кэргэнин кытта сылдьыахтара. Үөрүүбүттэн бэйэм Дьокуускайдыы сыстым эрээри, кыаллыбата (күлэр).
Түмүктээтэххэ, биһиэхэ Сүлдьүкээргэ былырыын кулун тутарга саха ынахтарын аҕалбыттара. Урукку хаһаайыстыба үлэтин сөргүтэн, саха ынахтарынан дьарыктанар тэрилтэлээхпит. Онно 100-тэн тахса сүөһү кэлбитэ, билигин төрүөхтэнэн ахсааннара 160 тиийдэ дииллэр. Бу ынахтары бастаан кэлиилэригэр көрсүбүппүт, алгыс ыыппыппыт, көрбүппүт-истибиппит. Түгэнинэн туһанан, күрэҕи тэрийээччилэргэ, успуонсардарга барҕа махтал! Наһаа үчүгэй саха ынаҕын аатын-суолун көтөҕөр тэрээһин буолла.
Хаартыскаҕа: Ылдьаа Кыыһа - Кээтии уонна Елена Нам-чы
Елена Ильина, Нам-Чы “Эриэҥкэйим барахсан” ырыа матыыбын ааптара, ырыаны толорооччу, кыайыылаах:
– Мин Дьокуускай куоракка олоробун. Тыа хаһаайыстыбатын техникумун преподавателэбин, тыа хаһаайыстыбатын билимин хандьыдаатабын, зоотехник идэлээхпин. Муусука үөрэҕим суох, бу соторутааҕыта СӨ ырыа айааччыларын сойууһугар чилиэн быһыытынан киирбитим. Барыта 90-тан тахса суруйбут ырыалаахпын. Бу ырыа хоһоонун суруйбут Кээтии Кыыһын билэбин, биирдэ көрсөн турардаахпыт. Кини Екатерина Александрова-Ылдьаа Кыыһа Кээтии диэн Горнай улууһун Бэрдьигэстээҕэр олорор. Дьиҥэр, бастаан “кыымнартан” саха ынаҕар аналлаах күрэх биллэриллибитин истэн, хас да хоһооҥҥо матыып суруйан көрбүтүм. Онтум Ылдьаа Кыыһын хоһоонугар быдан табыллан хаалбыта. Бэйэм тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах буоламмын, бу ырыаны түргэнник айбытым диэххэ сөп. Уурбут-туппут курдук барыта табыллан хаалбыта. “Добун” устуудьуйаҕа тиийэн устубутум, аранжировкатын Михаил Перетертов оҥорбута. Аны туран, хоһоон олус өйдөнүмтүө, чэпчэки, табыгастаах. Ааптар бэйэтин курдук сэргэх ырыа буолла диибин. Кээтии наһаа эйэҕэс-сайаҕас, үчүгэй өттүнэн мэник-тэник киһи, ол хоһоонугар эмиэ көстөр.
Бу кыайыыбыт олус үөрүүлээх уонна улахан суолталаах. Биһиги Кээтиилиин үөрүүбүт муҥура суох. Барыгытыгар барҕа махтал, куоластаабыт дьоҥҥо баһыыба бастыҥын тиэрдэбит!
Маргарита Егорова, Ньурба Чуукаарыттан, “Саадьыҥкабын таптыыбын” ырыа хоһоонун ааптара:
– Кыайыылаах буолбуппутун истэн үөрдүбүт аҕай. Наҕараадалааһыҥҥа куоракка олорор кыыһым Виктория сылдьыаҕа. Биллэрии тахсыбытын кэннэ “Саадьыҥкабын таптыыбын” хоһоону түргэн үлүгэрдик суруйан кэбиспитим. Хоһооммун суруйаат да, Саргылаана Стручковаҕа ыыппытым. Саргылааналыын Маалыкай хоһоонньуттарын түмсүүлэригэр баарбыт. Бибилэтиэкэ иһинэн үлэлиир куруһуокка дьарыктанабыт. Кини эмиэ элэс курдук түргэнник, матыып суруйан ыллаан иһитиннэрбитэ. Салгыы күрэххэ анаан-минээн Варя Аманатова-Алаас Кыыһын кытта кэпсэтэ охсон, кини биһиги үлэбитин сэҥээрэн, тута, сөбүлэһэн ыллаабыта.
Мин тыа сирин олохтооҕо буоларым быһыытынан, хороҕор муостааҕы ииттэн кэллим. Билигин 65 саастаахпын, кэргэмминиин хаһаайыстыбабытын көрөбүт. Саха ынахтарын Чкаловка аҕалбыттар этэ, биһиэхэ эмиэ аҕалаллара буоллар, иитэ ылыам этэ. Кэнэҕэски саха ынаҕа элбиэн баҕарабын!
Тэрийээччилэр ааттарыттан кыайыылаахтары, туох-баар кыттыылаахтары, бирииһи туруорбут күрэх успуонсардарын истиҥник эҕэрдэлиибит, барҕа махталбытын тиэрдэбит. Саха ынаҕа элбээтин, тыа сирэ сайыннын, ырыа-хоһоон дэлэйдин!
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
