Былыргы өбүгэлэрбит кэпсииллэринэн, Омоҕой баар бүрээттэн төрүттээх. Кини бу манна Эллэй кэлиэ быдан иннинэ олохсуйбут, бэрт элбэх кулут-чаҕар, үлэһит дьоннооҕо, сылгылааҕа-сүөһүлээҕэ.
Кини кыһыҥҥы өттүгэр – буор сыбахтаах, муус түннүктээх балаҕаҥҥа, сайын тиит хатырыга отууга олорор эбит. Кымыһы судургу туос тордуйаҕа кутан аһыыра. Кини сайын ыһыах ыһары, алгыһы, Үрдүкү Айыылартан уйгуну-быйаҥы көрдөһөрү билбэт этэ. Омоҕойу кытта урукку дойдутуттан ойууннар эмиэ кэлсибиттэр. Кинилэр билигин Дьокуускай куорат турар сиригэр олорбуттар.
Ол курдук олордоҕуна, арай биирдэ киниэхэ чороҥ соҕотох Эр Соҕотох Эллэй диэн татаар киһитэ өрүһүнэн устан кэлбит. Кини сэрииттэн куотан, Өлүөнэ өрүс төбөтүн булан болуотунан устан кэлбит. Улахан ыксалынан куотар буолан, кини бэйэтэ уруккуттан билэр суругун-бичигин анараа дойдутугар хаалларан кэбиспит. Сахалар ол иһин үөрэҕэ суох хаалбыппыт.
Бу устан кэлэн баран Эллэй Омоҕойго үлэһитинэн киирбит. Кини эр санаатынан, мындырынан, тугу барытын сатыырынан, тобуллаҕас өйүнэн оччотооҕу дьонтон барытыттан ырааҕынан чорбойоро. Сатаабата диэн туох да суоҕа. Ити курдук кини Омоҕойго өр үлэһит буолан олорбут. Сөбүлэппит...
Ол эрээри Омоҕой баай кэргэнин кытта кинини сөбүлээн, “икки кыыспытыттан талбыккын ойох ыл” диэбиттэригэр кини мааны-атаах буолбакка, бүрэ кыыһы талан, дьиэлээхтэри улаханнык өһүргэппит.
Омоҕой баай мааны кыыһа онтон өһүргэнэн, саатан, сураҕа суох сүтэн хаалбыт. Үөр буолбут. Омоҕой күтүөттээх кыыһыгар халыҥ баайыттан соҕотох, дьэҥкир туйахтаах, эбирдээх муруннаах, куочай кугас дьүһүннээх биир саамай мөкү сүөһүнү талан ылан энньэлээбит уонна үүрэн кэриэтэ ыыталаабыт...
Эллэй кэргэнин кытта кинилэртэн чугас олохсуйбуттар. Туоһунан тигиллибит оһуордаах-дьарҕаалаах туос ураһа туттубуттар. Хатыҥ маһынан кымыс иһитин: чороону, ымыйаны, матаарчаҕы, халдьаны, биһээйэҕи, сэлэни уо.д.а. оҥостубуттар.
Кэргэнэ, Эллэй ыйыытынан, сылгы сиэлинэн кулун сулардарын өрбүт, оҕус тириититтэн симиири, аас тэллэҕи тикпит. Эллэй бэйэтэ кур сылгы киититтэн түптэ отторугар, сайын бырдахтан-күлүмэнтэн куоппут Омоҕой сылгыта-сүөһүтэ мустар идэлэммит. Эллэй ойоҕо ол бэлэм кэлэр биэлэри ыан, кымыс хаһаанан барбыт.
Кымыстарын сөп буолар гына бэлэмнээн баран, Эллэй аан бастакы ыһыаҕы ыспыт. Кини онно кыннын ааҕы эмиэ ыҥырталаабыт да, Омоҕой “ол биир ынахтарын аһыгар ыҥыраллар дуо?” диэн аанньа ахтан барбатах.
Эллэй ураһатын иһигэр маһы туруорбут, уоту оттубут, ол маһын тэтиҥ сэбирдэҕинэн бүрүйбүт, ураһа айаҕар эмиэ сэбирдэҕи тэлгэппит, тэлгэһэтигэр чэчир анньыбыт. Ол кэннэ чороонноох кымыһыгар арыы торохойдорун укпут, илин диэки хайыһан, аас тэллэххэ тобуктаан туран чороонун өрө ууммут.
Кини бастакы чороонун Үрүҥ Айыы тойон аатын ааттаан, “айбыт аскынан айах тутабын” диэн өрө көтөхпүт. Уокка чугаһаан кымыһыттан үстэ кутан баран, күн эргииринэн уҥа диэки кыратык эргиллэн Хомпоруун Хотой Айыыга, салгыы өссө эргийэн Дьөһөгөй Айыы тойоҥҥо, Иэйэхсит Хотуҥҥа, алтыс чороонун Аал Уот иччитигэр алҕаан, барыта кымыһын сэттэтэ көтөҕөн уоту аһаппыт. Хас айыыны алҕаан бүттэҕин аайы, тобуктаан туран кымыһыттан бэйэтэ эмиэ амсайар эбит. Ол кэннэ кымыһы ураһаҕа баар эр дьон бары эргитэ сылдьан, “Урууй!” диэн улаханнык саҥара-саҥара амсайбыттар. Айыылары аһатар кэмҥэ ураһа иһигэр дьахталлар баар буолаллара, кымыһы амсайаллара көҥүллэммэтэ үһү.
Эллэй чороонноох кымыһын өрө көтөҕөр кэмигэр кинилэр ураһаларын үрдүнэн, былыттары да үрдүлэринэн, улахан маҥан көтөр эргийэ сылдьара көстүбүт...
Ол кэмтэн ыла, Эллэйтэн үөрэнэн, саха дьоно кымыстаах чороону көтөҕөн Үрүҥ Айыы тойону аатын ааттаан алгыыр, хатыҥ мастан кымыс иһитин оҥостор, үөнтэн-көйүүртэн түптэ оттон көмүскэнэр буолбуттар.
Бу Эллэйтэн Хаҥалас, Мэҥэ уонна Бүлүү сахалара үөскээн тэнийбиттэр. Кэпсииллэринэн, кэлин Омоҕой баай хоту Киллэм диэки көһөн биэрбитэ үһү. Киниттэн Нам уонна Боотуруускай улуустара ууһаабыттар.
Г.В. Ксенофонтов “Эллэйада” кинигэтиттэн... Гаврил Афанасьев диэн 75 саастаах Бэстээх олохтооҕо 1921 с. от ыйыгар кэпсээбит номоҕуттан тылбаас.
Эрэдээксийэттэн: Г.В. Ксенофонтов “Эллэйадаҕа” хомуйбут номохторуттан көрдөххө, оччотооҕу Хаҥалас улууһун сэһэнньиттэрэ Эллэйи бэйэлэрин (хаҥаластар) саамай быһаччы уонна төрүт өбүгэлэринэн ааҕаллар. Ону тэҥэ, сэһэнньит барыта кэриэтэ бастакы күрүөнү-хаһааны, үрүҥ аска туттуллар иһити-хомуоһу барытын Эллэй оҥорбутун уонна ааттаабытын (чороон, кытыйа, кэриэн айах, матаар-матаарчах, симиир, көҕүөр, биһээйэх), аан бастаан “Урууй” (“айхалы” эмиэ) диэн тылы саҥарбытын, бастакы ыһыаҕы ыһан саха итэҕэлин төрүттээбитин, Эллэй бэйэтэ ханна эрэ ыраах соҕуруу олорбут ыраахтааҕы удьуора буоларын аһара чорботон уонна анаан бэлиэтээн санаталлар. Ол барыта мээнэҕэ буолбатаҕа сылыктанар. Ити Эллэй хантан хааннааҕын, кимтэн кииннээҕин ырыҥалыырга биир төрүөт буолуон сөпкө дылы.
