Кэрэни кытта көрсүһүү…
Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар
Норуоттар икки ардыларынааҕы Арктическай оскуола кампуһугар (интэринээккэ) «Кэрэни кытта көрсүһүү» бырайыак чэрчитинэн, майгы-сигили уонна эстетическэй хайысха өттүнэн үгүс үлэ буолар. Манна аан дойдуга аатырбыт худуоһунньуктар шедеврдэрин кытта билсиһии, Дрезденскэй галереяҕа, Эрмитажка виртуальнай экскурсиялар уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин түмэллэрин кэрийии ыытыллар.
Бу эстетическэй хайысха кураатарынан Оксана Аммосова буолар. Ааспыт сылтан Өрөспүүбүлүкэ сокровищницатыгар уонна СӨ Национальнай ойуулуур-дьүһүннүүр түмэлигэр экскурсиялар ыытыллаллар. Ол курдук, «Олоҥхо ускуустубаҕа» диэн уонна худуоһунньук Иннокентий Корякин “Айар кутум абылаҥа” диэн персональнай быыстапкатыгар экскурсиялар буолбуттара.
Соторутааҕыта, интэринээт иитиллээччилэрэ «Русское искусство» диэн мэлдьи турар экспозицияны СӨ Национальнай ойуулуур-дьүһүннүүр түмэлигэр сылдьыбыттара.
Экскурсовод Ольга ФРОЛОВА кэпсээнин түмэл төрүттэммит устуоруйатыттан саҕалаабыта.
Түмэл ааспыт үйэҕэ, 1928 сыллаахха төрүттэммит эбит. Түмэл сүрүн экспонаттарынан Судаарыстыбаннай Третьяковтааҕы галерея нуучча ускуустубатын 27 айымньытын Саха сирин түмэлигэр биэрбитэ. Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ Максим Кирович АММОСОВ «Саха кэскилэ» түмсүү көрдөһүүтүнэн, түмэлгэ ускуустуба айымньыларын бэлэхтииллэрин курдук кэпсэтиини ыыппыта уонна сөбүлэҥи ылбыта.
Ольга Фролова экскурсияны ыыта сылдьан, эдэр көрөөччүлэр хартыынаны дириҥник ылыналларын ситиһэ сатаан, ааспыт кэмнэр култуураларын туһунан кэпсээбитэ, оҕолору көҕүлээн, боппуруостары ыйыппыта. Холобура, Ермак мэтириэтин көрө олорон, тоҕо кини куйахтаах, үҥүүлээх олорорун быһаарбыта (Ермак – Сибиири ылааччы, оттон куйаҕы кини Иван Грознайтан бэлэх туппута).
Исаака Левитан, Константин Коровин, Константин Маковскай, Федор Славянскай хартыыналарын туһунан кэпсиир кэмигэр, экскурсовод худуоһунньуктар талааннарын, маастарыстыбаларын, ураты ааптарыскай истииллэрин, колористическэй уонна композиционнай ньымаларыгар болҕомто ууралларын туһунан эппитэ.
Оҕолор А.И. Куинджи «Лунная ночь», И.И. Шишкин «Сумерки», И.К. Айвазовскай «Героиня Боболина прорывается под градом выстрелов сквозь турецкий флот Навили в 1827 году» хартыыналарын сэргээбиттэрэ.
Кампус оҕолоро бэлиэтээбиттэринэн, СӨ Национальнай ойуулуур-дьүһүннүүр түмэлин саалалара көрөөччүлэри гармония туругар, кэрэ, аптаах уонна үтүө санаа эйгэтигэр киллэрэр ураты тыыннааҕын бэлиэтээтилэр. Маныаха, «Худуоһунньук эрэ барытыгар кэрэ суолун сэрэйэн көрөр (Только художник на всем чует прекрасного след...)» диэн бэйиэт Афанасий Фет тыллара бигэргэннилэр.
Экскурсия кэнниттэн, оҕолор санааларын эттилэр.
Джульетта Рябчикова, (Эбээн-Бытантай улууһа): Нуучча ускуустубатын быыстапкатын кэнниттэн, мин элбэх саҥа ааттары биллим. Архип Куинджи уонна Иван Айвазовскай айымньылара миигин соһуттулар. Худуоһунньуктар айымньыларын хайаан даҕаны илэ көрөр ордук. Бу - айылҕа таалан туран хаалбыт түннүгүн курдук. Кыл түгэнин кэнниттэн, илэ тиллэн кэлиэххэ айылаахтар.
Куинджи олус үчүгэйдик сырдыгы көрдөрбүт, кинини «сырдык худуоһунньуга» диэн мээнэҕэ ааттаабатахтар, оттон Айвазовскай муората чахчы тыаһыыр, долгуннурар курдук.
Экспозицияҕа биһиги мэтириэттэр эволюцияларын көрдүбүт: парсуннай живописьтан реалистичнай уонна романтичнай мэтириэттэргэ диэри. «Человек в черном сюртуке» диэн Василий Тропинин худуоһунньук үлэтэ олус илэ чахчы курдук, бу хартыына буолбакка, киһи түннүк анараа өттүгэр турарын курдук.
Михаил Горохов, (Дьааҥы улууһа): Мин «Букет» диэн Константин Алексеевич Коровин хартыынатын сөбүлээтим. Кини өҥ-дьүһүн толорутун уонна күнүскү сырдыкка сибэккилэр хайдах көстөллөрүн тиэрдибит. Күн сырдыга, кыһыл, от күөх өҥнөр дьүөрэлэһиилэрэ киһиэхэ үчүгэй санааны иҥэрэр.
Сандал Николаев (Муома улууһа): «Сумерки» Ивана Шишкин хартыыната киһини кэрэхсэтэр. Пейзаж илэ дьиҥнээх курдук уруһуйдаммыт. Кини олус үчүгэйдик барытын тиэрдибит, бэл, мин боруҥуйбут тыа сөрүүнүн, чэбдигин иҥэриммиккэ дылы буоллум.
Диаманда Федорова (Ньурба улууһа): Мин живописец-маринист И.К. Айвазовскай айымньылаах үлэтин сөбүлээтим. Айвазовскай хартыыната улууканнаах өйдөбүлү тиэрдэр, манна таҥара муораттан тахсарын курдук.
Айаал Федоров (Мэҥэ Хаҥалас улууһа): Экскурсия бириэмэтигэр, В.Я. Юкин «Зимний Владимир» хартыыната мин болҕомтобун ылла. Олус чаҕылхай үлэ киһиэхэ сэргэх настарыанньаны уһугуннарар. Маны таһынан, морж тииһиттэн шкатулкалары сөбүлээтим. Оттон, холмогорскай маастар оҥорбут лареһа киһини олус кэрэхсэтэр!
Василий Григорьев (Хаҥалас улууһа): Архип Иванович Куинджи «Лунная ночь» хартыыната киһини умсугутар. Ууга ый уотун сырдыгын күлүгэ олох ураты. Куинджи киһи кыайбата суоҕун көрдөрдө.
Нуралея Кириллина (Булуҥ улууһа): «Портрет ненецкой девушки» мэтириэти мин олус сөбүлүү көрдүм. Мэтириэти көрөн, ненец омук төрүт таҥаһын-сабын туһунан билэҕин.
Онон, иитээччилэр үгүһү билэр-көрөр личноһы сайыннарыыга, оҕолор аан дойду уонна дойдубут култууратын шедеврдэрин кытта билсиһэр үлэлэрин ыыталлар.
СӨ ГАНОУ «МАШ» иитээччитэ Оксана Афанасьевна Аммосова
