Эмчит алҕаһыттан...

Бу сурук хайдах эрэ чопчу кэмигэр суруллубут дии саныыгын. “Кыым” хаһыат эрэдээксийэтигэр Наталия Попова диэн ааҕааччыттан сурук киирбитэ. Онно кини уопута суох эмчит алҕаһыттан аҕаларын сыыһа эмтии сылдьыбыттарын, бириэмэни куоттарбыттарын суруйбут уонна эмчиттэри бэлэмнииргэ уһулуччу болҕомто ууруллара наада диэбит этэ. Аҕыйах күнүнэн бу сурукка этиллэр кыһалҕаны Бэрэсидьиэн Владимир Путин Туһаайыытыгар тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ.

Алҕастар хатылана тураллар

Баҕар, онтон уоскуйан, бу суругу бэчээттиэ да суохха сөп этэ. Ол эрээри, үрдүкү түрүбүүнэттэн төһө да этиллибитин иһин, ону олоххо киллэрэргэ биһиги дойдуга сороҕор соччо тиэтэйбэт курдук буолааччылар. Онон каадыр бэлэмигэр суолта ууруллуохтааҕын санатан, суругу бэчээттиири наадалааҕынан аахтыбыт.

Өйдүүргүт буолуо: ааспыт сыл ахсынньытыгар Нерюнгри куоракка кыра уолчаан успуорт сиэксийэтигэр оһоллонон баран, суорума суолламмытын, төрөппүттэрэ билигин “быраастар ситэ-хото чинчийбэтилэр” диэн, оройуоннааҕы балыыһаны кытта сууттаһа сылдьалларын. Дьиҥинэн, сыччах быраас дьалаҕайыттан, идэтинэн таһыма суоҕуттан эбэтэр алҕаһыттан итиннэ майгынныыр түбэлтэлэр тахса тураллар. Үгүс киһи ону үҥсүһэ, айдаарса барбат, болҕомтону тарда сатаабат.

Күн бэҕэһээ сүүрэ-көтө, олох үөһүгэр сылдьыбыт киһи эмискэ инбэлииккэ кубулуйара, киһи көрүүтүгэр киирэрэ эбэтэр олохтон туоруура – ыарахан... “Арай, эмчиттэр болҕойон, кэмигэр балыыһаҕа киллэрбит, сөптөөх диагноһы туруорбут, эмтэниини кэмигэр саҕалаабыт буоллуннар?” диэн санаа чугас дьонун мэлдьи үүйэ-хаайа тутуо, аала-кэйэ сылдьыа буоллаҕа. Ону бэйэлэрэ ааспыт, итинник сүтүгү билбит эрэ дьон өйдүүллэрэ буолуо. Маннык түбэлтэлэр хатылана туралларыттан, систиэмэҕэ кубулуйан эрэллэрэ көстөр – ол баар куттала. Ол аата, итиннэ туох эрэ “ыарыы” баар. Биһиги эмчиттэри туох да диэн кэлтэйдии буруйдуур санаабыт суох. Каадыр бэлэмигэр болҕомто ууруллуохтааҕын туһунан, бэл, бэрэсидьиэн үрдүкү түрүбүүнэттэн эппитин кэннэ, онтон ордук тугу этиэххиний?

“Аҕабыт элбэх былааннааҕа...”

Наталия Афанасьевнаны кытта кэпсэтэр ыарахан. Соторутааҕыта тапталлаах аҕатын сүтэрбит киһи кыһыыта-абата ханна барыай! Аҕалаах ийэтэ Бүлүүттэн көһөн кэлэн, Дьокуускай куоракка олохсуйбуттарын, дьиэ туттан испиттэрин кэпсиир. Аҕалара Афанасий Прокопьевич Тимофеев онно 66 саастаах, билиҥҥи кэминэн кырдьаҕаһа суох, бэйэтин хоп курдук кыанар, сэргэх киһи эбитэ үһү. Биэнсийэҕэ тахсыан иннинэ Бүлүү казначействотын салайааччыта эбит. Саҥа сиргэ көһөн кэлэн, дьиэ туттан, былаан-соргу бөҕөтө эбит, олбуорбун ситэриэм, гараас туттуом диэн сылдьыбыт. Ыал аҕата, хаһаайын сиэринэн ситэрэрэ-хотороро үгүс буоллаҕа. “Урут туга да ыалдьан көрбөтөх, мээнэ балыыһаламматах киһи этэ” диэн кыыһа кэпсиир. Ол эрээри 2021 сыл сайыныгар Афанасий Прокопьевич ойоҕоһо нүөлүйэн ыалдьар идэлэммит. Онто ааспакка-арахпакка нүөлүйэн ыалдьан, мөлтөөн, арааһа, туох эрэ буоллум диэн, Дьокуускай куорат биир поликлиникатыгар көрдөрө тиийбит. Ити атырдьах ыйыгар эбит...

“Межреберная невралгия”

Мантан салгыы Наталия суругун киллэрэбит:

– Поликлиникаҕа эмтиир учаастактааҕы терапевпыт ХИФУ мединститутун саҥа бүтэрбит эдэркээн исписэлиис буолан биэрбитэ. Бастаан анаалыс туттарбыппыт. Бырааспыт ол түмүгүнэн көрөн, ханнык да “узкай” исписэлиискэ ыыппакка, “межреберная невралгия” диэн диагноһы туруорбута уонна эмтээн барбыта. Эмтээн да диэн, “Найз” диэн мааһынан ыалдьар сиргин сотто сырыт диэн анаабыта. Аҕабыт барахсан ол кэннэ “Найзынан” биһиннэхпинэ, үтүөрүөм диэн эрэллээх, наар онон сотто сылдьыбыта. Сыл устата хаста да көрдөрүммүтэ, ол тухары анаалыс ылаллара уонна “Найз” аныыллара.

* * *

Онтон эмискэ 2022 сыл бүтүүтэ, ахсынньыга арай олох бэргээн хаалбыта. Ыарыыта хам тутан, поликлиникаҕа тиийбитэ эмиэ хаан анаалыһын ылбыттара, эрэнгиэҥҥэ түһэр­биттэрэ уонна түмүгэр эмиэ “межреберная невралгия” диэн диагноһы хат туруоран баран, сол “Найзы” анаан, ыытан кэбиспиттэрэ. Онтон саргылаах Саҥа дьыл үүммүтэ, бииргэ төрөөбүттэр, ийэлээх аҕабыт, сиэннэр буолан мустан, остуол тула олорон Саҥа дьылы көрсүбүппүт. Ол тухары туох да куһаҕаны түүйбэт этибит.

Араак этэ...

Арай тохсунньу 6 күнүгэр аҕабыт олох мөлтөөн, ыарыым бэргээтэ диэн, бу сырыыга поликлиникаҕа  буолбакка, РБ-2 балыыһаҕа тиийбиппит. Онно эмчиттэр тутатына көмпүүтэр томографиятын оҥорбуттара уонна аҕабын хостон таһааран баран, истибэтин курдук, бэйэбэр эрэ олус аһыммыт куоластарынан “ойоҕоһугар, сиһин тоноҕоһугар, уҥуоҕар бүттэтэ суох араак метастазтара тахсыбыттар” диэбиттэрэ... Онкодиспансерга түргэнник бара охсуҥ диэн сүбэлээбиттэрэ. Саатар, Саҥа дьыллааҕы өрөбүллэр түбэһэн, ЯРОД бастаан кэлбит ыарыһахтары тохсунньу 9 күнүттэн биирдэ көрөр диэбиттэрэ.

Инньэ гынан, аҕа­бытын дьиэтигэр ыарыытын мүлүрүтэр укуолу туруора-туруора ыарыылаан, ол күнү күүп­пүппүт. Ол быыһыгар төлөбүрдээх онкомаркер арааһын туттарбыппыт (хата, төлөбүрдээхтэр үлэлииллэр эбит этэ). Ити үс күн, санаабытыгар, уһуннук да ааспыта... Онтон 9.01.2023 күн буолбутугар онкодиспансерга (ЯРОД) тиийбиппит. Онно тиийбиппитин, олох да ылымаары гыммыттарын, нэһиилэ ааттаһан-көрдөһөн диагнозтыыр отделениетыгар киллэртэрбиппит. 9 күн сытыаран баран, чопчу диагноһы туруорбуттара. “Множественная миелома” диэн ыарыы, ол эбэтэр хаан араагын биир көрүҥэ аҕабытын буулаабыт...

“Хойутаабыккыт...”

Онон 18.01.2023 сыл анабыл ыламмыт, Мэдиссиинэ киинигэр киирбиппит. Диагнозпытын онно өссө төгүл бэрэбиэркэлээн туоһулаабыттара. Аны эмтэнэн барыахпытын, сөптөөх эмтэрэ суох буолан биэрбитэ. Ол иһин улахан ыксалынан, Москубаттан бэйэбит харчыбытыгар атыылаһыннарбыппыт. Эмтэниини саҕалаабыттара эрээри, эмтиир гематолог-бырааспыт улахан эрэли биэрбэтэҕэ, миэхэ тута “халтайга элбэх бириэмэҕитин сүтэрбиккит” диэбитэ... Мэдиссиинэ киинин эмчиттэрэ аҕабыт 2021 сыллааҕы бастакы анаалыстарын көрөн баран, улаханнык соһуйбуттара: “Хойутаабыккыт, эмтэниини эрдэ саҕалаабыккыт буоллар”, – диэбиттэрэ. Анаалыһыгар хаан ыарыытыгар ыалдьыбытын сибикитэ сонно, 2021 сыллаахха, биллибит этэ...

Анаалыһы сатаан аахпат

Ону баара, поликлиникабыт эдэр, уопута суох терапевт-бырааһа санаатын ууран ситэри көрбөтөҕө дуу, аанньа ахтыбатаҕа дуу, эбэтэр букатын даҕаны “маннык анаалыс ыарыыны көрдөрөр” диэн билбэтэҕэ дуу... Төһөтүн да иһин, мединститукка 6 сыл тухары үөрэммит исписэлиис анаалыс ис хоһоонун өйдүүр, ааҕа үөрэммит буолуохтаах этэ дии саныыбын. Бэйэтэ өйдөөбөт буоллаҕына, салгыы ыытыахтаах этэ буоллаҕа. Ол аата, бу исписэлиистэри хайдах бэлэмниир буоллахтарай? Араактаах киһини “Найзынан” эрэ сотуннара-сотуннара сылдьыбыта аанньа буолуо дуо, ыарыытын баалатан, тиһэх стадияҕа тиэрдэн кэбистэҕэ... Аҕабыт барахсан 2023 сыл тохсунньу 26 күнүгэр ити ыарахан ыарыытыттан олохтон бараахтаабыта.

* * *

Дьикти буолбатах дуо: ыарыһах “ыарыым ааспат” диэн сылтан ордук кэлэ турарын, бастакы сүһүөх көмөнү оҥорор бырааһа, эмтэнии “схематын” да уларыппат, атын исписэлиистэргэ да чинчийтэрэ ыыппат? Бу эмчит тоҕо итинник судургу суолу билбэтий дуу, тутуспатый дуу? Тоҕо саатар, аттыгар үлэлии сылдьар уопуттаах быраастартан сүбэлэппэтий? Тоҕо терапия отделениетын сэбиэдиссэйэ эдэр үлэһиттэригэр настаабынньык анаабатый, көрбөтүй-истибэтий? Оннук баар буоллаҕына, ханна сырытта? Тоҕо аанньа ахтыбакка, киһи ыарыытын ситэ чинчийбэккэ, суорума суоллаатылар?! Эмтээһин, үлэ тэрээһинэ ол аата, хайдаҕый? Ити ыйытыылар барыта таах халтайга курдуктар...

Ирдэбил кытаанаҕа буоллар

Бастаан утаа мин бу бы­рааһы уонна ити эмп тэрилтэтин тустаах уорганнарга үҥ­сэр санаалааҕым. Сүтүктээх сүүс аньыылаах дииллэринии... Төһө да абардарбын, хомойдорбун, аҕабытын син биир төннөр­бөппүт. Бу бырааһы үөрэх кы­һатын бүтэрээтин кытта тута үлэҕэ ылбыттар этэ. Баҕар, эмчит тиийбэтинэн уопута суох быраастары тута үлэҕэ ыларга күһэлиннэхтэрэ. Төһө кы­һал­лан үөрэммитэ биллибэт бэҕэ­һээҥ­ҥи устудьуоҥҥа, саатар, үөрэх кэннинээҕи быраактыканы, ол эбэтэр, интернатураны ааспатах туох да уопута суох исписэлиискэ түбэһэн тус бэйэм итинник алдьархайга тэбилин­нибит дии саныыбын. Оттон арай урукку курдук, ирдэбил кы­таанаҕа буоллар, булгуччулаах интернатура уонна ординатура бааллара буоллар, маннык алҕас тахсыа этэ дуо? Киһини эмтиирдээҕэр ииҥҥэ киллэрэр түбэлтэ хатылана туруо этэ дуо?

Булгуччулаах быраактыка

Онон эдэр исписэлиистэри дьону эмтиир быраас буолуохтарын иннинэ уопуттаах настаабынньык бырааһы кытары быраактыкаланарын булгуччу киллэртэрэр наада. Оннук быраактыката суох исписэлиистэр билиилэрэ-көрүүлэрэ доҕолоҥнуур, уопута суох буолан, ыалдьыбыт киһини ситэри көрбөттөр, инньэ гынан ыарыыны эбии дириҥэтэн биэрэллэр. Оннук үгүс түбэлтэ баарын атын да дьон бигэргэтиэхтэрин сөп дии саныыбын. Оттон бу үрүҥ халааттаах аанньалларга ыарыһахтар олохторун итэҕэйэллэр эбээт! Хомойуох иһин, кэнникинэн үгүс киһи ыарыытын кэмигэр эмтэппэккэ, баалатан баран, бэстилиэнэй баайын-дуолун, дьиэтин атыылаан туран, тас дойдуларга тахсан быыһана сатаахтыыр. Тоҕо манныгый?! Бу – мэдиссиинэни, бэйэ эмчиттэрин итэҕэйбэттэн дии саныыбын.

Терапевт таһыччы бэлэмэ

Терапевт – маҥнайгы сү­һүөх көмөнү оҥорор учаастак бырааһа. Бастаан ыарыһахтары кини көрөр-истэр, доруо­бу­йа­ларын туругун кини бы­һаа­рар. Онон кини уһу­луччу болҕомтолоох, таһым­наах, билиилээх буолуохтаах, ыары­һахтары сыныйан көрүөх­тээх, туох эрэ сибики баар буолла да, салгыы исписэлиистэргэ ыытан иһиэхтээх. Терапевт эрэ буолуо дуо, педиатры да ылыахха, хирурдары да ылыахха.

Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин Туһаайыытыгар үөрэҕириигэ, идэни баһылааһыҥҥа болҕом­тону уурда, үрдүк үөрэххэ урукку баар үгэстэри төннөрөргө диэн эттэ. Онон, ити этиитэ олоххо киирэрин ирдиир, ону сокуонунан бигэргэттэрэр наада диэн мин санаабын этэбин.

Дьон олоҕо тутулуктаах эмчит-исписэлиистэри бэлэмниир үөрэххэ ураты болҕомто ууруллуон наада.

Петиция

Саамай киһи сөҕөрө, Наталья Афанасьевна  петиция суруйбут. Онтун “Законодательно верните обязательную интернатуру и ординатуру терапевтам и педиатрам!” диэн ааттаабыт. Ол петицияҕа кини педиатрдарга уонна тэрэпиэптэргэ интернатураны уонна ординатураны булгуччулаах гынары туруорсубут.

Ити идэлэргэ интернатураны уонна ординатураны өссө 2016 сылтан “булгуччута суох” диэбиттэр эбит. Ол барыта анестезиологтарга, хирурларга эҥин булгуччулаах, оттон бу идэлэргэ, арааһа, “олох үөрэтиэ” диэтэхтэрэ буолуо? Эмчит да тиийбэтэ оруолу оонньоотоҕо. Ону баара, “олох үөрэтиэр”, киһи бэйэтэ буһуор-хатыар, уопутуруор диэри эдэр быраас төһөлөөх алҕаһы-сыыһаны таһаарыай? Оттон сорох алҕастара ити курдук хомолтолоохтук түмүктэниэхтэрэ турдаҕа... “Онон интернатура уонна ординатура урукку курдук, булгуччулаах буолуохтаах!” диэн Наталия Афанасьевна туруорсара саамай сөп дии саныыбыт.    

Кини петицияҕа көхтөөхтүк кыттарга, киирэн илии баттыырга ыҥырар. Маннык ыҥырыы тарҕаннаҕына, ону көрөн, систиэмэ көнүө, тардыныа, көннөрүнүө диэн итэҕэйэр. Аҕатын кэриэстээн, ону кытта үөрэх, идэҕэ бэлэм хаачыстыбатыттан биһиги бэйэбит олохпут эмиэ тутулуктааҕын санатан. Наталия Афанасьевна гражданскай позициятын биллэрэртэн толлубат, үөскээбит балаһыанньаны тупсара, көннөрө сатыыр дьүккүөрдээх, уопсай дьыала туһугар ыалдьар, бэйэтин сүтүгүн, ыарыытын кыайан, дьон туһугар кыһаллар, инникини саныыр маладьыас киһи эбит диэн хайгыы саныыгын. Ситиһиилэри! 

Петицияҕа бу сигэнэн киирэн илии баттыахха сөп: https://chng.it/SbGsVzkDYj

Нина Герасимова.