Сотору экраҥҥа – «Бүгүн-былыр» саҥа киинэ!

Эрэдээксийэбитигэр айар куттаах уолаттар – Сандал Баишев уонна Ярослав Лебедев – сэһэргэһэ кэлэ сырыттылар. Уолаттар иккиэн чурапчылар. Иккиэн эдэр ыал аҕалара.

Ааспыт сайын Чурапчы Мырылатыгар, Амма өрүс үрдүгэр “Бүгүн-былыр” диэн мүччүргэннээх сырыылаах киинэ устубуттар. Силигин ситэрэн-хоторон олунньу ый 3 күнүгэр күөх экраҥҥа сүрэхтээри сүүрэ-көтө, түбүк үөһүгэр сылдьаллар. Кэпсэтиибит ол тула барда.

– Уолаттар, бэйэҕитин билиһиннэриҥ.

Сандал Баишев: – “Бүгүн-былыр” маҥнайгы улахан бырайыакпытын сүрэхтээри сүүрэ-көтө, түбүгүрэ сылдьабыт. Финансист идэлээхпин. 2016 с. “Тыгын Дархан” киинэ уһуллуутугар тэрээһин өттүгэр үлэлэһэн бу эйгэни иһиттэн билбитим-көрбүтүм. Сөбүлээн, умсугуйан, билигин бу эйгэҕэ баарбын.

Ааспыт кэмҥэ төннүү – саха киинэтигэр суох көстүү. “Тыгын Дархан” киинэ иккис көмөлөһөөччүтүн Александр Лукины, операторын Юрий Бережневы кытта сүбэлэһэн баран киинэ уһуларга быһаарыммыппыт. Сүрүн оруолга сүүмэрдээн Ярославы талбыппыт. “Бүгүн-былыр” киинэ сүрүн идиэйэтэ “Тыгын Дархантан” тахсыбыта. Идиэйэтэ – “сахалар бары бииргэ түмсүүлээх буолуоҕуҥ” диэн. “Тыгын Дархан” историческай, дьоһун суолталаах киинэ эбит буоллаҕына, биһиэнэ сааһыттан тутулуга суох ханнык баҕарар киһиэхэ аналлаах. Оҕо буоллун, саастаах буоллун – бары көрүөхтэрин сөп.

Ярослав: – Ааспыт сайын Сандал ыҥыран, “сүрүн дьоруойу оонньоо” диэн аҕытаассыйалаан киинэҕэ уһулуннум. Маҥнайгы улахан бырайыагым буолан, долгуйуу баар. Култуура колледжыгар “Режиссура” салаатын бүтэрбитим, билигин дойдубар – Чурапчыга – култуура салаатыгар үлэлиибин. “Сарыал” чөл олох түмсүүтүн салайабын. Улан-Удэҕэ кэтэхтэн үөрэххэ идэбин үрдэтинэ сылдьабын.

– Киинэҕитин төһө кэм уһуллугут?

– Ааспыт сайын Чурапчы Мырылатын базатыгар, Амма өрүс үрдүгэр олорон эрэ ый кэриҥэ устубуппут. Таҥан, монтажтаан, ситэрэн-хоторон оҥорон таһаардыбыт. Көрөөччү дьүүлүгэр таһаарарга бэлэм олоробут.

– Саха киинэтэ сайдан турар кэмэ. Сылга хас да саҥа киинэ сүрэхтэнэн тахсар. Эһиги киинэҕит атыттартан туох уратылааҕый?

– Кэлиҥҥи киинэлэргэ “фестивальнай” элбэх. Олох бары араҥатын хабан көрдөрөллөр: үчүгэйи – үчүгэйинэн, куһаҕаны – куһаҕанынан. Биһиги киинэбит чэпчэки, сэргэх ис хоһоонноох, кэмиэдьийэ матыыптаах. Билиҥҥи кэм ыччата былыргы кэмҥэ, өбүгэлэрбитигэр тиийэн хаалар. Ол сылдьан араас мүччүргэннээх сырыыга түбэһэр. Хас биирдиибитигэр “ол саҕана төрөөбүтүм буоллар оннук гыныам этэ” диэн санаа охсуллан ааһар. Дьэ, аныгы куорат ыччата өбүгэлэригэр төнүннэҕинэ, хайдах буолар, тугу кэпсэтэр-ипсэтэр, хайдах алтыһар-бодоруһар эбитий? Манна биири бэлиэтээн этэр наадалаах: киинэ устар бөлөх тус көрүүтүнэн (версиятынан) уһулунна.

– Уолаттар, хас саастааххытый?

Сандал: – Отуттаахпын.

Ярослав: – Мин отут үспэр сылдьабын.

– Саамай буһар-хатар, ситэр кэмҥитигэр сылдьар эдэр дьоҥҥут. Былыргы кэми көрдөрөргүтүгэр сүбэһиттэрдээххит дуу? Холобур, тыл-өс өттүгэр да буоллун.

– Сүбэһиттэрдээхпит. Тылы-өһү “Айар” кинигэ кыһатыгар өр сылларга эрэдээктэринэн үлэлээбит Людмила Федорова туруорбута. Киинэбитигэр өбүгэлэрбит хайдах олорбуттарын иҥэн-тоҥон көрдөрбөппүт. Биһиги фокуспут – билиҥҥи кэм киһитэ. Ханнык үйэҕэ тиийбитэ даҕаны биллибэт. Чопчу үйэҕэ, күҥҥэ-дьылга сыһыардахпытына, ис хоһооно кэҥээн, тэнийэн, суолтата күүһүрэн-улаатан биэрэр.

* * *

– Сандал, эппитиҥ курдук, “Бүгүн-былыр” – маҥнайгы улахан бырайыагыҥ. Туох санааттан киинэ устарга ылыстыҥ? Буолаары буолан, бу бэйэлээх уустук, ырыынак үйэтин кэмигэр.

Сандал: – Сынаарыйын хоруона дьаҥа туруон иннинэ суруйбутум. “Тыгын Дархан” киинэ “сахалар бары бииргэ, түмсүүлээх буолуохтаахпыт. Биһиги өбүгэлэрбит арахсыбакка эйэлээхтик, кыахтаахтык олорбуттара” диэн күүстээх идиэйэтэ өйбөр киирэн хаалбыта. Тугу эрэ устубут, бу идиэйэни киэҥ эйгэҕэ өссө тарҕаппыт киһи диэн.

Ярослав: – Сандал сирэйэ-хараҕа турбут, уоттаммыт этэ. Миигин эмиэ собуоттаан кэбиһэн киинэҕэ уһулуннум Бу иннинэ инстаграмҥа “Кубалыырап” уобараһынан вайннары устан оонньуу сылдьыбытым (күлэр). Инстаграмҥа 39,500 тыһ. сурутааччылаахпын. Сэҥээрэн ыйыталаһар киһи элбэх. Киинэбитигэр “чернай юмор” эҥин диэн суох. Чэпчэки, сэргэх, ыраас киинэ буолан таҕыста. Кыракый көрөөччүлэрбит эмиэ көрүөхтэрэ диэн, тылын-өһүн өйдөнүмтүө гынныбыт. Мин, аныгы киһи уобараһын арыйарым быһыытынан, нууччалыы-сахалыы саҥарабын. Өбүгэлэрбит, биллэн турар, уу сахалыы. Устуу кэмигэр ону кытаанахтык хонтуруоллаатыбыт. Онно бэлиэтии көрбүппүнэн, сахалар “наада” диэн нууччалыы таттарыылаах тылы олус хойуутук туттар эбиппит. “Барыахха наада”, “туруохха наада” дэһэбит. Дьиҥэ, “барыахтаахпыт” эбэтэр “барарым ордук” диэн буолуохтаах. Сүрүн дьоруой өбүгэлэрин кытта өйдөспөккө уу сахалыы ыраастык саҥарарга кыһаллар. Оҕолорго үөрэтэр суолталаах. Өбүгэлэртэн тэйии, ол аата төрүккүттэн, силискиттэн, кэлин тиһэҕэр ийэттэн, аҕаттан тэйии диэн өйдүүбүт.

* * *

– Киинэ бүддьүөтэ төһөнүй?

– Үбүн-харчытын чааһынай кыттыһыынан уһуллубут.

– Успуонсардар?

Сандал: – Суох, билигин киинэҕэ успуонсар булар олус ыарахан. Урут биисинэс-бырайыак курдук көрөн “баччаны угабыт, баччаны ылабыт” диэн суоттуур эбит буоллахтарына, эбии хааччахтааһыннар киирэннэр, балаһыанньа уустугурда. Киинэбит тахсара өссө да 20-ччэ күн баар. Бу иһигэр туох буолара биллибэт: баҕар, төттөрү куар-куоду киллэрэн кэбиһиэхтэрин да сөп. Иннибит-кэннибит үчүгэйдик биллибэт, туман иһигэр олорор курдукпут. Онон, бу киинэни үбү-харчыны эргитээри буолбакка, идиэйэ туһугар уһуллубут. Сахабыт дьоно сэҥээриэхтэрэ диэн, онно эрэнэбит.

– Сэрэйдэххэ, киинэ устар ороскуот бөҕө буолуо.

Ярослав: – Биһиги хамаандабыт эйэлээх, биир идиэйэ туһугар үлэлээбит буолан киинэбит уһулунна. Үлэлиир тэрилтэм – дириэктэрим П.Е. Гуляев, кэллиэгэлэрим – өйөөбүттэрин, көмөлөспүттэрин иһин махталбын тиэрдэбин. Эрдэ таарыйбатах “куукунам” буоллаҕа, Сандалы кытта кэпсэтэн, илии тутуһан баран, маҥнай бэйэбин ностуруойкаланным, онтон сыыйа тэрилтэбэр кэпсээтим. Инньэ гынан уоппускабын ылбакка сылдьан киинэҕэ уһуллан барбытым. Саҥа дьыл сүпсүлгэнин саҕана эмиэ көҥүллээн “дьэ, кытаат” диэн ыыппыттара. Инньэ гынан, тэрилтэбэр махталым улахан.

Сандал: – Оннук, ороскуоттаах. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан киинэ устарга эпэрээтэр, режиссёр уонна артыыс эрэ баар диэн өйдүүрүм. Артыыстарым барыахтарын-кэлиэхтэрин, аһыахтарын-таҥныахтарын наада. Аны туран хаамыра кэннигэр сүүрбэччэ киһи үлэлиир. Хамаандабыт үксэ – “Тыгын Дархаҥҥа” үлэлээбит дьон. Режиссёр, эпэрээтэр, костюмер – бары. “Тыгын Дархаҥҥа” туттуллубут көстүүмнэри, устар тэриллэри уларсан “Сахафильм” тэрилтэ улаханнык өйөөтө.

Киинэ бүддьүөтэ – 2,5 мөл. солк. Истэргэ элбэх курдук эрээри, киинэ устарга ити кыра суума. Бу эйгэ иһин үчүгэйдик билэр дьон иһиттэхтэринэ, күлүөхтэрин сөп. Киинэни көрө олорон кыра харчынан уһуллубут диэбэккин. Хамаандабыт үчүгэй бөҕө. Идиэйэ туһугар үлэлээтилэр. Мырыла олохтоохторо, дьаһалтата көмөлөстүлэр, истиҥник махтанабыт. Чурапчытааҕы успуорт институтун кытта шефтэһэллэр эбит. Институт үлэһиттэрэ босхо субуотунньук бөҕө оҥорбуттара. Ити курдук аахтахха, дьон, норуот көмөтө элбэх.

– Ороскуоту сабар кыахтааххыт дуу?

– Бу диэн этэргэ уустук. Сабарбыт үчүгэй буолуо этэ.

* * *

– Иккиэн ыал аҕаларынаҕыт. Киинэҕэ “умса-төннө” түһэ сылдьаргытын дьоҥҥут хайдах ылыналларый?

Ярослав: – Киинэ устар – улахан үлэ. Экраҥҥа тахсаары турар буолан, сүүрүү-көтүү бөҕө. Сандал киинэтин санаабытынан утуйар, санаабытынан уһуктар. Түүнэ кытта күн буолла (күлэр).

Киинэ уһуллар кэмигэр дьиэбэр мэлдьи суохпун. Кэргэним барахсан өйдүүр, туох да диэбэт.

Сандал: – Сайыннары-кыһыннары эргиччи киинэҕэ үлэлээтим, дьиэҕэ дэҥҥэ көстөн ааһабын. Атын иккис үлэм суох. Дьонум сорох ардыгар “дьиэҕэр көстүбэккин” дииллэр, оччоҕо “ол оннугар саха киэһэ итии чэйин иһэригэр өссө биир саҥа киинэлээх буолуоҕа” диибин. Мин дьонум өйдүүллэр, үөрэхтээхтэр. “Тыгын Дарханы” устарбытыгар ыйы-ыйдаан барар этибит.

Түгэни туһанан, сахабыт дьонун “Бүгүн-былыр” саҥа киинэбитин сэргээн көрөргүтүгэр ыҥырабыт! Олунньу 3 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ бары киинэ тыйаатырдарыгар тахсыаҕа. Долгуйа күүтэбит.