Устуоруйаттан көрдөххө, улахан судаарыстыбаҕа олорор аҕыйах ахсааннаах омуктар тылларыгар сыһыан уларыйа, халбаҥныы турар үгэстээх.
Холобур, ааспыт үйэ 20–30-с сылларыгар Саха сиригэр улахан “сахатытыы” бэлиитикэтэ ыытылла сылдьыбытын истэбит. Ити кэмҥэ, үтүө дьонноох буоламмыт, саха литэрэтиирэтин тылын нуормата олоҕурбута, олоҥхолор, номохтор, былыргы сэһэннэр сурукка тиһиллэн үйэтитиллибиттэрэ, сахалыы бэчээт үөдүйбүтэ, институт тэриллибитэ уо.д.а. Билигин саха тыла-култуурата арыый чөл туруктаах сылдьарыгар ол ыытыллыбыт бэлиитикэ сүрүн тирэх, өйөбүл буолан сылдьара өйдөнөр.
1990-с сылларга төрүт оскуола кэнсиэпсийэтэ киирэн, ыгыллан-тууйуллан, балаһыанньата уустугуран эрэр саха тылыгар иккис тыыны укпута. Ону бары да бэркэ өйдүүр буолуохтаахпыт.
Билигин, туох да кистэлэ суох эттэххэ, аҕыйах ахсааннаах омуктар тылларыгар уустук кэм. Уопсай бэлиитикэни таһынан, аны онно уопсай глобализация, ситим-сибээс, интэриниэт сайдыыта күүскэ дьайаллар. Ол эрээри, этиллибитин курдук, хайдах да балаһыанньаҕа кыһын кэнниттэн саас кэлэр сокуоннаах.
Онон, “бэрт сотору кэминэн Сахабыт сиригэр билигин да судаарыстыбаннай ыстаатыстаах (төһө да сорохтор билиниэхтэрин баҕарбатахтарын иһин, ону өссө ким да көтүрэ илик) саха тылын билбэтэхтэриттэн-үөрэппэтэхтэриттэн кимнээх эрэ кэмсинэр кэмнэрэ кэлиэ. Сотору өрөспүүбүлүкэ олохтооҕо барыта саха тылын үөрэтэргэ дьулуһар буолуо” диэн бүк эрэллээхпин. Тоҕо диэтэххэ, төрөөбүт тылы билии – киһи аймах, цивилизация хаһан да кубулуйбат сыаннаһа, баайа. Ханнык эрэ кэмҥэ быстах уонна толоос бэлиитикэ орооһуутунан, ону кимнээх эрэ буойса-хаайса, туорайдаһа сылдьыахтарын сөп эрээри, ол – хаһан да, ханна да кубулуйбат уонна халбаҥнаабат сыаннас. Ол баайтан, сыаннастан оҕолоргутун матарымаҥ.
Семён Сыромятников, биэнсийэлээх, Дьокуускай.
